Hareket İmajın Ötesine Geçmek: Christopher Nolan Sineması

Yıl 2022, Özel Sayı (4) 2022, 253 - 272, 30.09.2022

İhsan Koluaçık , Azime Cantaş

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1074330

Öz

Gilles Deleuze, imaj mantığını her dönemin kendine özgü düşünce imajını yaratarak, kendisini düşündüğü teknolojik otomatlar olarak tasvir eder. Felsefe ise üretilen sırası geldiğinde bu imajları düşünce-göstergeler olarak haritalandırabilir. Dolayısıyla imaj, en geniş anlamda tarihsel biçimde belirlenen sinematik uygulamaları, “ruhsal otomatlar” veya “düşünce makineler” olarak tanımlanır. Bu açıdan bir dönemin düşünce imajı, kendisine verdiği düşüncenin anlamıdır. Sinemaya büyük önem veren filozof, sinema ve felsefe ilişkisini ortaya çıkarırken, bir dönemin göstergeler ve imajlar olarak temsil edilen düşünme biçimlerini ele alır ve felsefi kavramlara dönüştürür. Filozofun sinema üzerine yazdığı iki ciltten oluşan Sinema 1: Hareket-İmge ve Sinema 2: Zaman-İmge adlı eserleri, sinemanın kendine has araçlarıyla değerlendirildiği önemli yapıtlardır. Deleuze, İkinci Dünya Savaşından önce yapılan filmleri hareket-imaj; savaştan sonraki filmleri ise zaman-imaj olarak değerlendirir. Dolayısıyla, hareket imajı klasik sinema, zaman-imajı ise modern sinema olarak nitelendirir. Deleuze, ne zaman-imajın, hareket-imajdan kaynaklandığını ne de zaman-imajın, hareket-imaja karşı bir eleştiri olarak ortaya çıktığını ifade eder. Ona göre bu geçiş, düşüncenin olanaklarından ve inancın doğasındaki dönüşümü göstermektedir. Bu bağlamda çalışma, Deleuze’ün hareket-imaj, eylem-imajın krizi ve zaman-imaj kavramları çerçevesinde Christopher Nolan sinemasına odaklanacaktır. Çalışma kapsamında Christopher Nolan’ın başta Follow (Takip, 1998), Memento (Akıl Defteri, 2000), Prestige (Prestij, 2006), The Dark Knight (Kara Şövalye, 2008), Inception (Başlangıç, 2010), Interstellar (Yıldızlararası, 2014), Tenet (Tenet, 2020) olmak üzere filmlerinde düşüncenin sinematografik araçlarla nasıl kurulduğu Deleuzyen anlamda hareket imajın krize girdiği noktalardan yola çıkarak irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Christopher Nolan, Gilles Deleuze, Hareket-imaj, Eylem-imaj, Zihinsel-imaj, Zaman-imaj

Kaynakça

• Akyıldız, Y. (2021). Sinemada Karmaşık Öykü Anlatıcılığı Christopher Nolan Sineması. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Bergson, H. (2007). Madde ve Bellek Beden - Tin İlişkisi Üzerine Deneme. (I. Ergüden, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bogue, R. (2003). Deleuze on Cinema. New York: Routledge.
• Brooker, W. (2015). Foreword: Are You Watching Closely? J. Furby, & S. Joy içinde, The Cinema of Christopher Nolan Imagining The Impossible (s. xi-xiii). New York: Columbia University Press.
• Buchanan, I. (2021). Sinemanın Şizanalizi Mümkün müdür? D. N. Rodowick içinde, Deleuze'ün Film Felsefesinin İzleri (s. 145-164). İstanbul: Küre Yayınları.
• Cantaş, A. (2021). Yeni Türk Sinemasında Minör İzdüşümler. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo, Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Radyo ve Televizyon Bilim Dalı.
• Colebrook, C. (2013). Gilles Deleuze. (C. Soydemir, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Colman, F. (2011). Deleuze and Cinema The Film Concepts. New York: Berg Publishers.
• Deamer, D. (2016). Deleuze and Cinema Books Three Introductions to the Taxonomy of Images. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Deleuze, G. (2001). Felsefe Nedir? (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Deleuze, G. (2014). Hareket-İmge. (S. Özdemir, Çev.) İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Deleuze, G. (2021). Zaman İmge. İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Eberl, J. T., & Dunn, G. A. (2017). Introduction . J. T. Eberl, & G. A. Dunn içinde, The Philosophy of Christopher Nolan (s. vii-x). London: Lexington Books.
• Elsaesser, T. (2019). Europen Cinema and Continental Philosopy Film As Thought Experiment. New York: Bloomsbury Publishing.
• Elsaesser, T., & Hagener, M. (2011). Film Kuramı: Duyular Yoluyla Bir Giriş -. (B. S. Barış Yıldırım, Çev.) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Joy, S. (2015). Introduction: Dreaming a Little Bigger, Darling. J. Furby, & S. Joy içinde, The Cinema Of Christopher Nolan Imagining The Possible (s. 1-16). Nrew York: Columbia University Press.
• Lleres, S. (28, 10 2011). academia. 01 15, 2022 tarihinde https://www.academia.edu/3067786/Christopher_Nolan_incepteur adresinden alındı
• Mooney, D. (2018). Christopher Nolan A Critical Study of the Films. North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers.
• Rajchman, J. (2021). Deleuze'ün Zamanı veya Sinema Sanat Anlayışımızı Nasıl Değiştiriyor. D. N. Rodowick içinde, Deleuze'ün Film Felsefesinin İzleri (s. 277-298). İstanbul: Küre Yayınları.
• Rodowick, D. N. (2001). Reading The Figural, or, Philosophy After New Media. Durham and London: Duke University Press.
• Rodowick, D. N. (2018). Gilles Deleuze'ün Zaman Makinesi. (E. Ekici, Çev.) İstanbul: Küre Yayınları.
• Rodowick, D. N. (2021). Dünya, Zaman. D. N. Rodowick içinde, Deleuze'ün Film Felsefesinin İzleri (N. Yakut, Çev., s. 109-126). İstanbul: Küre Yayınları.
• Rusthon, R. (2012). Cinema After Deleuze: Deleuze encounters. London: Continuum International Publishing Group. Sofuoğlu, H. (2004). Bergson ve Sinema. Selçuk İletişim, 3(3), 66-76.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş. (S. Salman, & Ç. Asatekin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Taburoğlu, Ö. (2014). Öznesiz ve Nesnesiz Bakış: Deleuze'ün Sinema Kuramı. A. M. Aytaç, & m. Demirtaş içinde, Göçebe Düşünmek Deleuze Düşüncesinin Sınırlarında (s. 291-318). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yılmaz, Ö. S. (2005). Gilles Deleuze'de İmge Hareketi Olarak Sinemanın Felsefesi. İstanbul: Es Yayınları.