Sürdürülebilir Tüketim Davranışının Tüketici Refahı Üzerindeki Yordayıcı Etkisi: Bir Yapısal Eşitlik Modellemesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 75 - 108, 31.12.2024

Sevde Yüksel , Arzu Şener

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1582411

Öz

Bu araştırma, sürdürülebilir tüketim davranışının; çevre duyarlılığı, ihtiyaç dışı satın alma, yeniden kullanılabilirlik alt boyutlarının tüketici refahı üzerindeki yordayıcı etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Tüketici refahı; genel, psikolojik, öznel ve finansal refah olarak dört boyutta değerlendirilmiştir. Yapısal Eşitlik Modellemesi (SEM) kullanılarak, sürdürülebilir tüketim alt boyutlarının tüketici refahı üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri test edilmiştir.
Çalışmanın sonuçlarına göre, çevre duyarlılığı boyutu; öznel refah, psikolojik refah, genel refah ve finansal refah üzerinde pozitif ve anlamlı bir etki göstermiştir. Yeniden kullanılabilirlik boyutu, öznel, psikolojik ve genel refah üzerinde olumlu etkiler ortaya koyarken, ihtiyaç dışı satın alma davranışı öznel refah ve finansal refah üzerinde negatif anlamlı bir etkiye sahiptir. Ancak ihtiyaç dışı satın alma ile psikolojik ve genel refah arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.
Genel olarak, bulgular sürdürülebilirlik odaklı davranışların tüketici refahı üzerinde olumlu etkileri olduğunu, ihtiyaç dışı satın almanın ise olumsuz bir etki yarattığını göstermektedir. Bu sonuçlar, tüketicilerin sürdürülebilir davranışlarının tüketicilerin refah düzeylerini iyileştirebileceğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Tüketim, Sürdürülebilir Tüketim Davranışı, Tüketici Refahı

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı beyan ederim. Çalışma için Hacettepe Üniversitesi Etik Kurul'dan izin alınmıştır. Sayı No: E-35853172-300-00002457881

Destekleyen Kurum

Hacettepe Üniversitesi

Kaynakça

• Ahmetoğulları, K., ve Parmaksız, H. (2017) Finansal iyilik halinin finansal okuryazarlik ve kredi karti tutumuyla ilişkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5 (48), 317-330.
• Akın, A., ve Satıcı, S. A. (2011). Öznel mutluluk ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalişmasi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(21), 65-78.
• Alma Savaş, D. (2022). Sürdürülebilir tüketim ve çevre araştırmalarına yönelik bir analiz. Akademik İzdüşüm Dergisi, 7(2), 81-100.
• Bolderdijk, J. W., ve Steg, L. (2015). Promoting sustainable consumption: The risks of using financial incentives. In Handbook of research on sustainable consumption (pp. 328-342). Edward Elgar Publishing.
• Brüggen, E. C., Hogreve, J., Holmlund, M., Kabadayi, S., ve Löfgren, M. (2017). Financial well-being: A conceptualization and research agenda. Journal of business research, 79, 228-237.
• Byrne, B. M. (1998). Structural equation modeling with LISREL, PRELIS, and SIMPLIS: Basic concepts, applications, and programming. Lawrence Erlbaum Associates.
• Diamantopoulos, A., ve Siguaw, J. A. (2000). Introducing LISREL: A guide for the uninitiated. SAGE Publications.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. W., Oishi, S., ve Biswas-Diener, R. (2009). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social indicators research, 97, 143-156.
• Diprose, K., Valentine, G., Vanderbeck, R. M., Liu, C., ve McQuaid, K. (2019). Building common cause towards sustainable consumption: A cross-generational perspective. Environment and planning E: nature and space, 2(2), 203-228.
• Doğan, O., Bulut, Z. A., ve Çımrın, F. K. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 29(4), 659-678.
• Fan, X., Thompson, B., ve Wang, L. (1999). Effects of sample size, estimation methods, and model specification on structural equation modeling fit indexes. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 56-83.
• Fidan, M., ve Usta, F. (2013). İyilik hali ölçeğinin Türkçe formunun güvenirlik ve geçerliğinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 265-269.
• Field, A. (2017). Discovering statistics using IBM SPSS Statistics (5th ed.). SAGE Publications.
• Garðarsdóttir, R. B., ve Dittmar, H. (2012). The relationship of materialism to debt and financial well-being: The case of Iceland’s perceived prosperity. Journal of economic psychology, 33(3), 471-481.
• Gordon‐Wilson, S., ve Godefroit‐Winkel, D. (2024). Consumer agency in sustainable consumption behaviour and environmentally imposed constraints: A multi‐level approach. Business Strategy and the Environment 1-18.
• Gough, I., McGregor, J. A. ve Camfield, L. (2007). Wellbeing in developing countries: from theory to research. Cambridge University Press.
• Han, M. J. N., ve Kim, M. J. (2019). Green environments and happiness level in housing areas toward a sustainable life. Sustainability, 11(17), 4768.
• Hofstetter, P., Madjar, M., ve Ozawa, T. (2006). Happiness and sustainable consumption: psychological and physical rebound effects at work in a tool for sustainable design. The International Journal of Life Cycle Assessment, 11, 105-115.
• Hooper, D., Coughlan, J., ve Mullen, M. (2008). Structural equation modeling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Hoyle, R. H. (Ed.). (2012). Handbook of Structural Equation Modeling. New York: The Guilford Press.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• IISD Earth Negotiations Bulletin (1994). 13 Ekim 2024 tarihinde https://enb.iisd.org/consume/oslo004.html#top adresinden erişildi.
• Ingrid E. (2010). Wells Psychological Well-Being. Nova Science Publishers.
• Jackson, T. (2004). Negotiating Sustainable Consumption: A review of the consumption debate and its policy implications. Energy & Environment, 15(6), 1027-1051.
• Joo, S. H., ve Grable, J. E. (2004). An exploratory framework of the determinants of financial satisfaction. Journal of family and economic Issues, 25, 25-50.
• Karalar, R., ve Kiracı, H. (2011). Çevresel sorunlara karşi bir çözüm önerisi olarak sürdürülebilir tüketim düşüncesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 63-76.
• Kasser, T. (2009). Psychological need satisfaction, personal well-being, and ecological sustainability. Ecopsychology, 1(4), 175-180.
• Kahneman, D., ve Krueger, A. B. (2006). Developments in the measurement of subjective well-being. Journal of Economic perspectives, 20(1), 3-24.
• Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4th Edition). New York: The Guilford Press.
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.
• Krueger, A. B., ve Schkade, D. A. (2008). The reliability of subjective well-being measures. Journal of public economics, 92(8-9), 1833-1845.
• Lægreid, M. H., ve Fossberg, S. I. (2022). Antecedents of Sustainable Consumption and Satisfaction with Life: Does Sustainability need to be a Sacrifice?. Yüksek Lisans Tezi, Western Norway Üniversitesi.
• Leonidou, L. C., Christodoulides, P., ve Thwaites, D. (2016). External determinants and financial outcomes of an eco‐friendly orientation in smaller manufacturing firms. Journal of Small Business Management, 54(1), 5-25.
• Lyubomirsky, S., ve Lepper, H. S. (1999). A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social indicators research, 46(2), 137-155.
• MacCallum, R. C., ve Austin, J. T. (2000). Applications of structural equation modeling in psychological research. Annual Review of Psychology, 51, 201–226.
• Marangoz, M., ve Uluyol, O. (2010). Küresel ekonomik krizin tüketicilerin harcama ve tasarruf eğilimleri üzerine etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (45), 82-96.
• Miles, J., ve Shevlin, M. (2007). A time and a place for incremental fit indices. Personality and Individual Differences, 42(5), 869-874.
• Nefat, A., ve Benazić, D. (2021). The Impact of Sustainable Consumption on the Croatian Young People's Life Satisfaction. 2nd International Conference on the Economics of the Decoupling (ICED).
• O'Brien, C. (2013). Happiness and sustainability together at last! Sustainable happiness. Canadian Journal of Education/Revue canadienne de l'éducation, 36(4), 228-256.
• OECD (2002). Towards Sustainable Consumption: An Economic Conceptual Framework. 13 Ekim 2024 tarihinde http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=ENV/EPOC/WPNEP(2001)12/FINAL&docLanguage=En adresinden erişildi.
• Oishi, S., Diener, E., ve Lucas, R. E. (2007). The optimum level of well-being: Can people be too happy?. Perspectives on psychological science, 2(4), 346-360.
• Orhan, G., ve Karahan, Ö. (2003). Çevre koruma ve ekonomik büyüme ilişkisinde sıfır toplamlı oyunun sonu mu?. ERC ODTÜ Uluslararası Ekonomi Kongresi VII.
• Özgül, E. (2011). Tüketicilerin sosyo-demografik özelliklerinin hedonik tüketim ve gönüllü sade yaşam tarzlari açisindan değerlendirilmesi. Ege Academic Review, 11(1), 25-38.
• Paavola, J. (2001). Towards sustainable consumption: economics and ethical concerns for the environment in consumer choices. Review of social economy, 59(2), 227-248.
• Pandelaere, M. (2016). Materialism and well-being: The role of consumption. Current Opinion in Psychology, 10, 33-38.
• Pandey, R. U., Surjan, A., ve Kapshe, M. (2018). Exploring linkages between sustainable consumption and prevailing green practices in reuse and recycling of household waste: Case of Bhopal city in India. Journal of Cleaner Production, 173, 49-59.
• Prawitz, A., Garman, E. T., Sorhaindo, B., O'Neill, B., Kim, J., ve Drentea, P. (2006). InCharge financial distress/financial well-being scale: Development, administration, and score interpretation. Journal of Financial Counseling and Planning, 17(1).
• Rathod, S. V., Saras, P., ve Gondaliya, S. M. (2024). Environmental Pollution: Threats and challenges for management. İçinde Eco-Restoration of Polluted Environment, 1-34. CRC Press.
• Saris, W. E., ve Satorra, A. (1993). The detection and correction of specification errors in structural equation models. Sociological Methodology, 23, 105-149.
• Steiger, J. H. (2007). Understanding the limitations of global fit assessment in structural equation modeling. Personality and Individual Differences, 42(5), 893-898.
• Xiao, J. J., ve Li, H. (2011). Sustainable consumption and life satisfaction. Social indicators research, 104, 323-329.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., ve Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Pearson.
• Teufer, B., ve Grabner‐Kräuter, S. (2023). How consumer networks contribute to sustainable mindful consumption and well‐being. Journal of Consumer Affairs. 57 (2), 757-784.
• UN, Annex, I. (1992). Report of the United Nations conference on environment and development. In Rio de Janeiro (3–14 June 1992) A/CONF, 151(26), 12.
• Warr, P. (1978). A study of psychological well‐being. British journal of Psychology, 69(1), 111-121.
• Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D., ve Summers, G. (1977). Assessing reliability and stability in panel models. In D. R. Heise (Ed.), Sociological methodology (pp. 84-136). Jossey-Bass.
• Yıldız, O., ve Kelleci, A. (2022). Z kuşağının sürdürülebilir tüketim davranışını etkileyen faktörlere yönelik keşifsel bir araştırma. Business and Management Studies: An International Journal. 10 (4), 1474-1491.