17. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ'NDE MAKBUL İKEN MAKTUL OLAN BİR DEVLET ADAMI: KAPTAN-I DERYA SİLAHDÂR YUSUF PAŞA (1604-1646)

Yıl 2021, , 527 - 553, 24.11.2021

Metin Menekşe

https://doi.org/10.30692/sisad.987261

Öz

• 17. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nde, devlet yönetiminde bulunan kişilerin birbirlerine muhalefet ettiği ve bu yüzden
  kutuplaşmaların yoğun olduğu bir dönemdir. Bu muhalif durum hem devlet adamlarına hem de devlete çok zarar
  vermiştir. Kötü niyetli devlet adamları padişaha telkinlerde bulunarak kendi çıkarları için başarılı devlet adamlarının
  ortadan kaldırılmasına yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu süreçte çeşitli mevkilerde önemli başarılar elde etmiş
  olan devlet adamları canlarından olmuştur. Nitekim bu akıbete uğrayanlardan birisi de Kaptan-ı Derya Silahdâr Yusuf
  Paşa’dır. Yusuf Paşa, bir saray mabeyincisi tarafından saraya alındıktan sonra saray kapıcısı, baltacı ve bostancı gibi
  hizmetlerde bulunmuştur. Sultan İbrahim bu genci fark etmekte gecikmemiş, zekâsını ve çalışkanlığını takdir ederek
  onu 1643’te silahdârı yapmıştır. Akabinde Sultan’ın musâhibi olurken, 1644 yılında ise Kaptan-ı Deryalığa
  getirilmiştir. 1645 yılında Girit Seferi’nde kara ve deniz kuşatma birliklerinin serdârı olmuştur. 22 Ağustos 1645
  tarihinde Hanya Kalesi’ni fethederek “Hanya Fâtihi” unvanını almıştır. Fakat onun bu başarısı, başta Sadrazam
  Sultanzâde Mehmed Paşa olmak üzere bazı devlet adamlarının çıkarlarına ters düşmüş ve onun hakkında aleyhte sözler
  sarf ederek Sultan İbrahim’i kışkırtmışlardır. Neticede, her an ruh hali değişen Sultan İbrahim, önemli başarılara imza
  atan silâhdarı Yusuf Paşa’ya kıymıştır. Bu çalışmada, dönemin kaynakları ve araştırma eserler ışığında Yusuf Paşa’nın
  hayatı ve katline giden süreç ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Silahdâr Yusuf Paşa, Kaptan-ı Derya, Hanya Fatihi, Hayatı ve Ölümü

A Statesman Who Murdered While Favorited in the Ottoman Empire in the 17th Century: Kaptan-ı Derya Silahdar Yusuf Pasha (1604-1646)

Öz

The 17th century was a period of intense polarization in the Ottoman Empire due to the opposition of the
people in the state administration to each other. This opposition has done a lot of damage to both the statesmen and the
state. characterized by malice statesmen made suggestions to the sultan and carried out activities to eliminate successful
statesmen for their own interests. In this process, statesmen who had achieved significant success in various positions
lost their lives. As a matter of fact, one of those who suffered this fate is Kaptan-ı Derya Silahdar Yusuf Pasha. Yusuf
Pasha, after being taken to the palace by a palace chamberlain, served as a palace porter, axeman and gardener. Sultan
İbrahim, the sultan of the period, was not late in noticing this young man, appreciating his intelligence and hard work,
and made him his Silahdar in 1643 instead of the murdered Silahdar Mustafa. Subsequently, he became a companion
of Sultan İbrahim. In 1644, he was appointed as the Kaptan-ı Derya by Sultan İbrahim. In 1645, he has been the
commander of the land and sea siege troops in the Crete Campaign. He conquered the Castle of Chania on August 19,
1645 and received the title of "Conqueror of Chania". However, this success of his was against the interests of some
statesmen, especially Grand Vizier Sultanzade Mehmed Pasha, and they provoked Sultan İbrahim by speaking against
him. As a result, Sultan İbrahim, whose mood changed every moment, killed Silâhdar Yusuf Pasha, who achieved
important success. In this study, Yusuf Pasha's life and the process leading to his murder was tried to be revealed in the
light of the sources and research works of the period

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Silahdar Yusuf Pasha, Kaptan-ı Derya

Kaynakça

• BOA, TS. MA.d, Nr. 10055. BOA, TS.MA.d, Nr. 6929. BOA, TS.MA.e, Nr. 272-23. BOA, TS.MA.e, Nr. 272-24. BOA, TS.MA.e, Nr. 800-6. BOA, TS.MA.e, Nr. 857/63.
• Cezar, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi, TTK Basımevi Ankara.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul.
• Eickhoff, E. (1991). “Denizcilik Tarihinde Kandiye Muharebesi”, Atatürk Konferansları 1964-1968, II, Ankara, s.149-150.
• Emecen, F. M. (2000). “İbrâhim”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XXI, İstanbul, s. 274-281.
• Emecen, F. M. (2016). İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-II, İSAM Yayınları, İstanbul.
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. (2008). Cilt: II, 1. Kitap, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), YKY, İstanbul, s. 169-170.
• Gökbilgin, M. T. (1978). “İbrâhim”, İA, V/2, MEB Basımevi, İstanbul, s. 880-885.
• Gülsoy, E. (1997). Girit’in Fethi ve Adada Osmanlı İdaresinin Tesisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Hafız Hüseyin Ayvansarayi. (1978). Vefeyat-ı Selatin ve Meşahir-i Rical, (Haz. Fahri Ç. Derin), İstanbul.
• Hüseyin Kami Hanyevi. (1288). Girid Tarihi, Cilt: I, İstanbul.
• Kâtib Çelebi. (2007). Fezleke Tahlil ve Metin-I, (Haz. Zeynep Aycibin),
• Kâtib Çelebi. (2018). Tuhtetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr, (Haz. İdris Bostan), Türkiye Bilimler Akademisi, Türk-İslâm Bilim Kültür Mirası Dizisi: 21, Ankara.
• Lamartine, A. D. (tarihsiz). Sonun Başlangıcı (Türkiye Tarihi), Cilt: V, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Levend, A. S. (1962). “Siyasetnameler”, Belleten, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Ankara, s. 162-169.
• Mehmed Süreyya. (1996). Sicil-i Osmanî, Cilt: V, (Yayına Haz. Nuri Akbayar), (Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman)
• Mustafa Naîmâ Efendi. (1968). Naîmâ Tarihi, (Çev. Zuhuri Danışman), Cilt: III, Bahar Matbaası, İstanbul.
• Mustafa Nuri Paşa. (2008). Netâyicü’l-Vukû’ât, (Kurumlarıyla Osmanlı Tarihi), Cilt: I-IV, (Haz. Yılmaz Kurt), Birleşik Yayınları, Ankara.
• Hammer-Purgstall, B. J. V. (2010). Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt: V, (Yayına Haz. Mümin Çevik), Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Ramiz Paşazâde Mehmet İzzet. (1285). Harita-yı Kapudanan-ı Derya, Cerîdehâne Matbaası, İstanbul.
• Tournefort, J. D. (2013). Tournefort Seyahatnamesi, (Edit. Stefanos Yerasimos), Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Uluçay, M. Ç. (2012). “Sultan İbrahim Deli miydi? Hasta mıydı?”, Sancaktan Saraya Seçme Yazılar, (Haz. M. Ç. Uluçay, M. S. Koz, H. Şahin)