AFYONKARAHİSAR MİLLETVEKİLİ RUŞEN EŞREF (ÜNAYDIN) BEY’İN KURUCU MECLİS’TEKİ FAALİYETLERİ (1923-1927)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı, 133 - 153, 29.10.2023

Çağlar Öngel

https://doi.org/10.30692/sisad.1339869

Öz

1918 tarihinde İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu işgal etmesiyle birlikte Milli Mücadele dönemi başlamıştır. 1921 yılının Ocak ayında itibaren ise Türk İstiklal Harbi dönemi başlayarak 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Ateşkes Antlaşması’na kadar sürmüştür. Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusu niteliği taşıyan Lozan Barış Antlaşması ise 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanmış ve 23 Ağustos 1923 tarihinde kurucu meclis olarak nitelendirilen milletvekillerinin oylamasıyla kabul edilmiştir. İşte bu meclis içerisinde yer alan milletvekillerinden birisi de Ruşen Eşref Ünaydın’dır. Ruşen Bey, genellikle edebi yönüyle bilinmektedir. Kendisi, birçok gazetede yazılar yazmış, kitaplar çıkarmıştır. Özellikle Milli Mücadele dönemini kalemiyle desteklemiştir. Eşref Bey, üç dönem Afyonkarahisar milletvekilliği yapmıştır. Milletvekilliği 1933 tarihinde sonra erince Dil komisyon üyeliği, Türk Dili Tetkik Cemiyeti görevlerinde yer almıştır. Tiran, Atina, Budapeşte, Roma, Londra büyükelçiliklerinde çalışmıştır. Bu çalışma, Ruşen Eşref Bey’e ait bilgilerde bu zamana kadar ele alınmamış, Cumhuriyetin ilk milletvekillerinden birisi olması münasebetiyle, meclisteki yaptığı faaliyetler ele alınacaktır. Ruşen Bey’in kurucu meclisteki konuşmaları, katıldığı oylamalar, itiraz ettiği konular, üzerinde durduğu ve ısrarcı olduğu hususlar hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ruşen Eşref (Ünaydın), Cumhuriyet, Meclis, Milletvekili, Afyonkarahisar.

Teşekkür

İyi çalışmalar dilerim.

Afyonkarahisar Deputy Ruşen Eşref (Ünaydın) Bey's Activities in the Constituent Assembly (1923-1927)

Öz

In 1918, the period of National Struggle began with the occupation of Anatolia by the Entente States. In January 1921, the Turkish War of Independence lasted until the Mudanya Armistice Treaty on October 11, 1922. The Lausanne Peace Treaty, which is the deed of the Republic of Turkey, was signed on July 24, 1923, and was accepted on August 23, 1923, with the vote of the deputies, who were described as the constituent assembly. One of the deputies in this assembly was Mr. Ruşen Eşref Ünaydın. Mr. Ruşen Eşref Ünaydın is generally known for his literary works. He wrote articles in many newspapers and published books. He mainly supported the National Struggle period with his pen. Mr. Eşref served as an MP for Afyonkarahisar for three terms. When his parliamentary time ended in 1933, he served as a member of the Language Commission and the Turkish Language Research Society. He worked at Tirana, Athens, Budapest, Rome, and London embassies. In this study, the activities of Ruşen Eşref Bey in the parliament will be discussed since he was one of the first deputies of the Republic, which has not been discussed so far in the information about him. Information will be given about Ruşen Bey's speeches in the constituent assembly, the votes he participated in, the issues he objected to, and the issues he emphasized and insisted on

Anahtar Kelimeler

Ruşen Eşref (Ünaydın), Republican, Parliament, Deputy, Afyonkarahisar.

Kaynakça

• (2012). (Ed. NURAY E. Keskin), Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1919-1928, Cilt 1, Ankara, Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA).
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30..18.1.1/4.47..19./107-7.
• BİRİNCİ, N. (1988). Ruşen Eşref Ünaydın, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 1, Sayı 20, 10 Nisan 1920.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 180, 9 Mayıs 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 215, 21 Haziran 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 238, 18 Temmuz 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 257, 7 Ağustos 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 260, 10 Ağustos 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 2, Sayı 264, 14 Ağustos 1921.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, Sene 3, Sayı 409, 19 Ocak 1922.
• http://www.kimkimdir.net.tr/kisiler/rusen-esref-unaydin. [Erişim tarihi: 20.06.2023].
• İĞDEMİR, U. (1959). Ruşen Eşref Ünaydın, Belleten, Cilt 8, Sayı 92, ss. 627-636.
• İkdam Gazetesi, Sene 28, Sayı 8604, 23 Şubat 1921.
• İNUĞUR, N. (1993). Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, Der Yayınları.
• ÖZKAYA, Y. (1985). Milli Mücadele'de Anadolu Ajansı’nın Kuruluşu ve Faaliyetine Ait Bazı Belgeler, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, ss. 587-608.
• ÖZTÜRK, K. (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM II. Dönem 1923-1927, Cilt 3, Ankara, TBMM Basımevi.
• SAĞLAM, N. (1999). Ruşen Eşref Ünaydın (Hayatı ve Eserleri), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SINAR, A. (2007). Bir Şehrin Edebiyata Yansıyan Acı Hikayesi: Milli Mücadelede Bursa, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:8, Sayı:13, 337-361.
• SİBGATULLİNA, A. (2019). Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi ve Türk Yazarları, (Ed. Bekir Koçlar, Mehmet Pınar, Eyüp Toprak, Özlem Karapınar), Hâkimiyet-i Millîye Uluslararası Bilgi Şöleni, Van.
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) Albümü (1920-2010). (2010). (Ed. Sema Yıldırım, Behçet Kemal Zeyney), , Cilt I 1920-1950, Baskı II, Ankara, Gökçe Ofset Matbaacılık.
• TBMM Arşivi, Ruşen Eşref Bey, Hal Tercümesi.
• TBMM Arşivi, Ruşen Eşref Bey, Seçim Mazbatası.
• TBMM. ZC (Zabıt Ceridesi)., Cilt 1, Devre II., Beşinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Birinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Dokuzuncu İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Dördüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., İkinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Onikinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Onüçüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 1, Devre II., Üçüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 10, Devre II., Birinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 10, Devre II., Sekizinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 11, Devre II., Yirmidokuzuncu İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 12, Devre II., Otuzbeşinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 15, Devre II., Yetmişinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 16, Devre II., Doksanıncı İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 16, Devre II., Seksenbeşinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 16, Devre II., Seksendokuzuncu İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 16, Devre II., Seksensekizinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 17, Devre II., Doksanaltıncı İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 18, Devre II., Yüzaltıncı İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 18, Devre II., Yüzdokuzuncu İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 18, Devre II., Yüzsekizinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 18, Devre II., Yüzyedinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 19, Devre II., Beşinci İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 19, Devre II., Birinci İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 2, Devre II., Onaltıncı İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 2, Devre II., Ondokuzuncu İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 2, Devre II., Onsekizinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 2, Devre II., Onyedinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 2, Devre II., Yirminci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 20, Devre II., Otuzdördüncü İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 20, Devre II., Otuzüçüncü İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 21, Devre II., Otuzaltıncı İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 22, Devre II., Ellialtıncı İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 25, Devre II., Doksandokuzuncu İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 25, Devre II., Yüzyedinci İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 26, Devre II., Yüzonaltıncı İçtima, İçtima Senesi 3.
• TBMM. ZC., Cilt 27, Devre II., Birinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 28, Devre II., Yirmibeşinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 28, Devre II., Yirminci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 28, Devre II., Yirmisekizinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 30, Devre II., Kırkbeşinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 31, Devre II., Altmışbirinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 33, Devre II., Seksenikinci İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 33, Devre II., Seksenüçüncü İçtima, İçtima Senesi 4.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Altmışbeşinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Altmışbirinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Altmışdördüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Altmışikinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Yetmişbeşinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 4, Devre II., Yetmişdördüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Doksanbirinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Seksenaltıncı İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Seksendördüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Seksensekizinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Seksenüçüncü İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Seksenyedinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 5, Devre II., Yüzikinci İçtima.
• TBMM. ZC., Cilt 7, Devre II., Birinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 7, Devre II., Onbirinci İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 8, Devre II., Kırkdördüncü İçtima, İçtima Senesi 2.
• TBMM. ZC., Cilt 8, Devre II., Otuzüçüncü İçtima, İçtima Senesi 2.
• Türk Yurdu, cilt 11, Sayı 10, 18 Ocak 1917.
• Türk Yurdu, cilt 13, Sayı 3, 27 Eylül 1917.
• Türk Yurdu, cilt 13, Sayı 5, 25 Ekim 1917.
• ÜNAYDIN, R., E. (1972). Diyorlar Ki, (Ed. Şemsettin Kutlu), İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
• YILMAZ, H. (2016). “1923 Yılı Mizah Basınında Kadınların Seçme-Seçilme Hakkı ve Kadınlar Halk Fırkası”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 59, ss. 263-296.