Propagandanın Taşrada İnşası: 27 Mayıs 1960 Sonrası Köylerdeki Propaganda Faaliyetleri

Year 2020, Volume: 29 Issue: 2, 379 - 401, 30.10.2020

Barış Celep

https://doi.org/10.26650/siyasal.2020.29.2.0084

Abstract

Propaganda ortaya çıkışından itibaren iktidarların kitleleri yönlendirmek için kullandıkları en önemli aygıtlardan biri olmuştur. 27 Mayıs 1960’da Demokrat Parti iktidarının devrilmesi sonrasında oluşturulan Milli Birlik Komitesi de ilk iş olarak yoğun bir propaganda faaliyetine girişmiştir. Nüfusun büyük çoğunluğuna ev sahipliği yapması dolayısıyla bu siyasal propagandanın yürütüldüğü asıl sahalar ise köyler olmuştur. Önceleri 27 Mayıs ile birlikte yaşanan değişimi köylere taşımak sonrasında ise köylülere referandumda anayasaya evet dedirtebilmek için yürütülen propaganda faaliyetleri, farklı gruplar ve araçların kullanıldığı geniş çaplı bir organizasyon halini almıştır. Bu makalenin amacı 27 Mayıs 1960 ile 1961 anayasasının oylanacağı 9 Temmuz 1961 tarihleri arasında Milli Birlik Komitesi tarafından organize edilen propaganda faaliyetlerinin taşraya ne şekilde ulaştığını incelemektir. MBK tarafından taşrada görevlendirilen köy öğretmenleri, imamlar, aydınlar ve üniversite gençliği tarafından köylerde düzenlenen konuşmalar, toplantılar, tiyatro ve film gösterimleri ile köylülere dağıtılan gazete, broşür ve afişler üzerinden propaganda sürecinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Keywords

27 Mayıs askeri darbesi, Milli Birlik Komitesi, Propaganda, Taşra

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Building Propaganda in Turkey: Propaganda Activities in the Rural Areas After May 27, 1960

Abstract

Since the emergence of propaganda, governments have used this strategy as a crucial instrument to manipulate the masses. The National Unity Committee, formed in Turkey after the overthrow of the Democrat Party rule on May 27, 1960, began to conduct intensive propaganda activities; they mainly focused their political propaganda on villages, home to the majority of the population. The primary propaganda activities in villages announced the regime change on May 27, followed by a campaign to win “yes” votes in the constitutional referendum, requiring large-scale organization with different groups and tools. This study thus examines ways in which the National Unity Committee’s propaganda efforts reached the population between the military coup (May 27, 1960) and the constitutional referendum (July 9, 1961). It also evaluates the propaganda process through speeches, meetings, and theater and film screenings organized in villages by village teachers, imams, intellectuals, and university youth assigned by the National Unity Committee and through newspapers, brochures, and posters distributed to villagers.

Keywords

Turkey military coup of 1960, National Unity Committee, propaganda, country

References

• Alanya’da Öğretmenler Köylere Çıktılar (26 Haziran 1960). Ulus, 5. Alkan, M. Ö. (2017). İslam’ın İlk Referandumda Evet Kampanyasına Alet Edilmesi. Birikim, 336, 107-112.
• Alkan, M. Ö. (2017). Türkiye’de İlk Referandum-1961: ‘Evet Kampanyası’ İçin Kurulan Propaganda Ofisleri ve Yayınladıkları Broşürler. Toplumsal Tarih, 280, 40-50.
• Alpay, F. (1961). Hak ve Vazife Yolunda Köylülerimizle Başbaşa, Ankara: M.B.K. 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Tanıtma Komisyonu Yayınları.
• Anayasa Bir Milletin Namusudur. (20 Haziran 1961). Ekinci, 2.
• Anayasa Çalışmalarımız. (Ağustos 1961). Devrim Gençliği, (4).
• Anayasa Konusu Camilerde Ele Alındı. (28 Haziran 1961), 27 Mayıs (İzmit), 2.
• Anayasa Konusunda Köylü Kardeşlerle Sohbet (1961). Ankara: MBK 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Tanıtma Komisyonu.
• Anayasa Yarenliği (1961). Ankara: M.B.K. 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Tanıtma Komisyonu Yayınları.
• Anayasanın Halkımıza Anlatılması İçin Alınan Kararların Uygulanmasına Bugün Başlanıyor. (23 Haziran 1961). Niğde, 1. Atacık, M. (20 Şubat, 1961). 27 Mayıs, Köy, İmam ve Vaiz. Niğde, 1-2.
• Atamer, M. E. (20 Temmuz, 1960). Gönen 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Yaşatma Cemiyeti Azalarıyla Bir Hasbıhal. Yeni İnkılap, 3-4.
• Atatürk Üniversitesi Yeni Anayasaya Halkın Evet Demesini İstedi. (3 Temmuz 1961). Doğu Ekspres, 1.
• Bergama’da İnkılabı Yayma Çalışmaları. (Kasım 1960). Türkiye Köylü Mecmuası, 1 (19), 7.
• Cizre, Ü. (2014). Muktedirlerin Siyaseti: Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demir, D. C. (2017). Altmışlı Yıllarda Merkez Sağ: Demirkırat’tan Adalet Partisi’ne Merkez Sağın Sancılı Serüveni, Türkiye’nin 1960’lı Yılları (Haz. Mete Kaan Kaynar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, T. (2016). Türkiye’nin Uzun On Yılı: Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Devlet Tiyatrosu Temsilinin Yalnız Münevverlere Sunulması Üzerine. (23 Haziran 1961). Ekinci, 1.
• Devrim Bürosunun Faaliyeti. (23 Eylül 1960). İnkılâp, 1.
• Devrimi Anlatan Bir Öğretmen Dövüldü. (17 Ağustos 1960). Karadeniz Postası, 1.
• Devrimi Anlatan Öğrenci Sayısı Altı Bine Çıktı. (31 Ağustos 1960). Van Postası, 1.
• Din Şurası Toplanacak. (9 Ağustos 1960), Sinop, 1.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. (2 Temmuz 1965). Resmi Gazete, (12038). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12038.pdf
• Diyanet Riyaseti: Tekâmül Kursları. (10 Ağustos 1961). Sebilürreşad, 13 (325), s. 394-396.
• Diyanet Riyaseti Teşkilatı, (10 Ağustos 1961). Sebilürreşad, 13 (325), 389-383.
• Doğu Birinci Bölge Askerî Valiliğinin Yayınıdır. (1 Eylül 1960). Milli Birliğin Sesi, 2.
• Düşüklere Ait Film Köylerde Gösterilecek. (11 Şubat 1961). Köylü, 1.
• Ecevit, B. (7 Ağustos, 1960). Türk Köylüsü ile Nasıl Konuşmalı?. Ulus, 1,5.
• Emre, Y ve Cop, B. (2015). The Constitutional Referendum in Turkey. Sociology of Islam, 3 (2015), 49-75.
• Ersoy, F. (24 Haziran, 1961). Anayasaya Evet Diyelim, Sakarya, 2.
• Eskişehirli Öğretmenler Anayasaya ‘Evet’ Denmesi İçin Köyleri Dolaşmağa Çıkıyor. (21 Haziran 1961). Sakarya, 1.
• Evet Anayasaya Evet (1961). Ankara: T.M.M.O.B Ziraat Mühendisleri Odası ve Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği.
• Evrin, M. S. (1961). Dinler Arası Müşterek Bir Söz: Allah Bizimle. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Gençlik Tiyatrosunun Muvaffakiyeti. (18 Ağustos 1960). Sinop, 1.
• Gölcük Vaizinin İşine Son Verildi. (22 Şubat 1961). Niğde, 1.
• Halk Eğitimi İçin Bütün Gücümüz Seferber Olacak. (6 Temmuz 1960). Ulus, 1.
• Halkoyunun Resmi Sonucu Dün Açıklandı. (20 Temmuz 1961). Milliyet, 1.
• Hemşerimiz Ord. Profesör Hıfzı Veldet Velidedeoğlu Hürriyet Meydanında Anayasayı İlmi Yönlerinden Anlattı. (6 Temmuz 1961). Çorum, 1.
• Hemşerimiz Profesör Bahri Savcı Anayasayı Çeşitli Yönlerden Anlattı. (30 Haziran 1961). Çorum, 1.
• Hürriyet - 27 Mayıs 1960 (1960). Karabük: Safranbolu İnkılabı Yayma Komitesi Yayınları.
• İçişleri Bakanlığının İlgisi. (Ağustos 1961). Aydınlık, (4), 16-17.
• İki İmamın İki Marifeti. (7 Eylül 1960). 27 Mayıs (Çorum), 1.
• İnkılabı Duymayan Köyler Mevcut (25 Temmuz 1960). Cumhuriyet, 1.
• İnkılabı Yayma Eğitimi. (Aralık 1960-Ocak 1961). Türkiye Köylü Mecmuası, 2 (20-21), 3,14.
• İnkılabı Yayma Komitesi Karapınar’da. (6 Ağustos 1960). Sinop, 1.
• İnkılap Hareketimizi Öğretmenler Köy Köy Dolaşıp İzah Ediyor (12 Haziran 1960). Yeni Sabah, 3.
• İnkılapla İlgili Filmler Gösterilecek. (6 Ağustos 1960). Hür Çoruh, 1.
• İnkılaptan Bu Yana Köylere 70 Bin Gazete Gönderildi. (1961). Köy Postası, (199), 10.
• İnönü Umumi Seçimlerin Bir An Önce Yapılmasını İstiyor. (6 Temmuz 1960). Cumhuriyet, 5.
• İstanbul’da Muhtarların Vazifelerine Son Verildi. (4 Haziran 1960). Cumhuriyet, 2.
• İstatistik Göstergeler 1923-2009 (2010). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• İzmir Vali Muavini ve İnkılabı Yayma Komitesi Başkanı Sayın Yakup Yücel’in Gayret Dergisine Mülakatı. (Nisan 1961). Gayret, (70), 10,33.
• Kara, İ. (2008). Cami, Ordu, Siyaset: 27 Mayıs İhtilaline Dair Bir Hutbe. Toplumsal Tarih, 173, Mayıs 2008, 42-46.
• Karakartal, B. (1984). Bir Siyasal Katılma Türü Olarak Referandum ve 1961 Türk Anayasa Referandumu. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt.38, Sayı.2, 1984, 161-180.
• Karpat, K. H. (1970). The Military and Politics in Turkey, 1960-64: A Socio-Cultural Analysis of a Revolution. The American Historical Review, V.75, No.6, 1970, 1654-1683.
• Kaza ve Köylerimizde Hürriyet Şehitleri Filmi Gösteriliyor. (9 Ağustos 1960). Kütahya, 1.
• Konya Valiliğinden Tebliğ Edilmiştir. (1 Eylül 1960). 27 Mayıs (Ereğli-Konya), 2.
• Köroğlu Piyesi 10 Vilayette Oynayacak Ekip Doğu Vilayetlerimizi Seçti. (8 Haziran 1961). Doğu Ekspres, 1.
• Köy Kahvesinde 27 Mayıs (1961). Ankara: M.B.K. 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Tanıtma Komisyonu Yayınları.
• Köy Öğretmenleri Federasyonu Anayasaya Evet Diyecek. (29 Haziran 1961). Ekinci, 2.
• Köye Giden Yol Millî Kurtuluş Yoludur. (30 Temmuz, 1960). Ulus, 1.
• Köyler İstatistiği 1960 Anket Sonuçları (1963). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Köylerde Milli İnkılap Konferansı Başladı. (14 Haziran 1960). Akşam, 3.
• Köylere 1 Milyon 300 Bin Gazete Dağıtıldı. (21 Eylül 1960). 27 Mayıs (Ereğli-Konya), 2.
• Köylü Gazetesi En Ücra Köşelere Kadar Dağıtılacak. (17 Mayıs 1961). Muğla Postası, 1.
• Köylüler, Gönüllü Eğitim Seferberliğine Çağrılıyor. (Ağustos 1960). Türkiye Köylü Mecmuası, 1 (16), 12.
• Köylülerimiz ve Anayasa (1961). Ankara: M.B.K. 27 Mayıs İnkılabını Yayma ve Tanıtma Komisyonu Yayınları.
• Mecidözündeki Muhtarlar Toplantısı. (30 Ocak 1961), Çorum, 1.
• Milli Birlik Komitesi Üyelerinin Eğitim Davamız Hakkındaki Düşünceleri. (Eylül 1960), Köy ve Eğitim, 7 (75), 4-6.
• Milli Eğitim Bakanı Valiliklere Önemli Bir Bildiri Gönderdi. (25 Haziran 1960). Niğde, 1.
• Milli İnkılabımızı Benimsemeyen Bazı Menfaatçilerin Menfi Propagandalarına Org. Cemal Gürsel’in İstanbul’daki İhtarı. (14 Temmuz 1960). 27 Mayıs (Ereğli-Konya), 1.
• Milli Türk Talebe Birliği Genel Merkez Çalışma Raporu 1961-1962 (1962). İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası.
• Öğretmenler Her Gün Dörder Kişilik Gruplar Halinde Köylere Gidiyor. (6 Temmuz 1960). Niğde, 1.
• Öğretmenler İnkılabı Köylere Yaymak Yolunda. (1 Temmuz 1960). Niğde, 1.
• Öğretmenler İzah Edecek. (10 Haziran 1960). Hürriyet, 5.
• Öğretmenler Köylümüze İnkılabı Anlatıyorlar. (12 Haziran 1960). Vatan, 2.
• Öğretmenlerimiz Milli Devrimi Köy Köy Dolaşarak Vatandaşlara İzah Ediyor. (4 Temmuz 1960). Kütahya, 1.
• Öğretmenlerin Köy Gezileri. (Eylül 1960). Köy Postası, (194), 6.
• Örnek Müftü. (26 Aralık 1960). Hakimiyet Milletindir, 1.
• Sakarya. (23 Haziran 1961). Anayasaya Evet. Sakarya, 1-2.
• Sayın Milli Eğitim Müdürü. (Mayıs-Haziran 1961). Gayret, (71-72), 1.
• Sinemalarımızda 27 Mayısı Takip Eden Günlere Ait Film Gösteriliyor. (16 Kasım 1960). Niğde, 1.
• Szyliowicz, J. S. (1962). The Political Dynamics of Rural Turkey. Middle East Journal, V.16, No.4, 1962, 430-442.
• Şehit Öğretmenin Ardından. (1 Nisan 1961). İmbat, (3), 26.
• Şehrimizde Milli İnkılabı Yayma Bürosu Kuruldu. (15 Ağustos 1960), Öz Erzincan, 1.
• T.C. Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi (30 Ocak 1961). C: 1, B: 11, 158-161.
• Teknik Ziraat Müdürlüğü Yeni Anayasayı Vatandaşa Tanıtıyor”, (1 Temmuz 1961). Niğde, 1.
• Temsillerini Büyük Bir Muvaffakiyetler Veren İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği Gençlik Tiyatrosu Bu Sabah Şehrimizden Ayrıldı. (20 Ağustos, 1960). Sinop, 1.
• TMGT Anayasa Çalışmaları. (Haziran 1961). Gençlik, (10), 19.
• Türkeş, A., Baykal, R. ve Özdağ, M. (1964). Bazı Gerçekler (Savunmalar). İstanbul: Anıl Yayınevi.
• Türkiye Köy Öğretmen Dernekleri Federasyonu Bildirisi. (Ekim-Kasım 1961). Kırkgöz, (6-7), 2.
• Vatandaş, Reyine Sunulacak Olan Anayasaya Mutlaka Evet De. (29 Haziran 1961). Doğu Ekspres, 1.
• Vilayetimizde Özel Devrim Bürosu Vali Muavinimiz Tayyar Toprağın Başkanlığında Toplandı. (12 Eylül 1960). İnkılap, 1.
• Wuthrich, F. M. (2015). National Elections in Turkey: People, Politics, and the Party System. New York: Syracuse University Press.
• Yağcığolu, H. (3 Ekim, 1960). Bölge Tiyatroları ve Sivas. Anadolu, 1.
• Yalçın, B. (1960). Köye Posta. Köy ve Eğitim, 7 (75), 18-19.
• Yaşatan, Ş. (1961). Kaman Camiinde Konferans. İzmir: Karınca Matbaacılık.
• 1 No. Broşür ˂˂A Hedefi˃˃ 27 Mayıs 1960’da Ele Alınan Devlet İdaresinin Durumu 27 Mayıs 1960’dan İtibaren Yapılan, Planlanan ve Yapılacak Olan İşler (1960). Ankara: Milli İnkılabı Yayma ve Tanıtma Komisyonu.
• 9 Temmuzda Halkoyuna Sunulacak Anayasa Vatandaşa Huzur Getirecek. (1 Temmuz 1961). Niğde, 1.
• 27 Mayıs (1960). İstanbul: Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü İstanbul Radyosu.
• 27 Mayıs İnkılabı ve Nedenleri (1961). Adana: T.C. Adana Vilayeti İnkılabı Yayma ve Köylüyü Kalkındırma Komitesi Başkanlığı.
• 27 Mayıs Köylüye İzah Programı Hazır. (29 Temmuz 1960). Van Postası, 1.
• 27 Mayıs ve Devlet Tiyatrosu. (Temmuz 1961). Su, (6), 2.