HZ. PEYGAMBER’İN (s) SÜTANNELERİ VE SÜTANNEYE VERİLMESİ

Year 2018, Issue: 4, 61 - 84, 25.06.2018

Hatice Nur Ertürk

Abstract

Hz. Peygamber’in (s) doğduğu dönemde
Arap eşraf aile çocuklarının sütanneler
tarafından emzirilmesi süre gelen bir adetti.
O dönemde bazı ailelerin çocuklarının
çölde yaşayan sütanneler tarafından alınıp
emzirilerek yetiştirildikten sonra ailelerine
teslim edildiği aktarılmaktadır. Bu çalışmada
Hz. Peygamber’e sütannelik yapan Süveybe ve
Halîme bt Zueyb gibi hanımlar incelenerek ve
O’nun sütanneye verilme sürecinde yaşananlar
İslâm kaynaklardaki rivayetler ele alınarak
değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Keywords

Hz. Muhammed (s), Süveybe, Halime, Sütannelik, Emzirme

References

• Ağırman, Mustafa, “Hz. Peygamber’in Anneleri”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2007, XI, Say: 32, s. 105-124.
• Ahmed Cevdet, Paşa (V: 1312/1895), Peygamber Efendimiz’in hayatı: (sallahu aleyhi ve sellem) , Haz. İbrahim Coşkun, Kemal Erkan Çamlıca Basım Yayın, İstanbul, 2012.
• Algül, Hüseyin, “Hamza”, DİA, XXV, s. 500-502.
• Azimli, Mehmet, Siyeri farklı okumak: Mekke yılları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2008.
• Azizova, Elnure, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007.
• Bağcı, Musa, Beşer Olarak Hz. Peygamber, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2010.
• Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Cabir Belazüri, (V: 279/892), Ensâbu’l-Eşraf,13c. thk. Riyaz Zirikli, Süheyl Zekkar. Dârü’l-Fikr, Beyrut, 1996/1417, 1c,101-102.
• Beckerî, Ebu Abdullah Alaeddin Mugaltay b. Kılıç b. Abdulah Bekceri, (V: 762/1361), ez-Zehrü’l-bâsim fi sireti Ebi’l-Kâsım (s.a.v), 2c; thk. Ahsen Ahmed Abdüşşekür, Dârü’s-Selam, Kahire, 2012.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (V: 458/1066), Delailü’n-nübüvve ve ma’rifetu ahvâli sahibi’ş-Şeria, 7c., thk. Abdülmu’ti Kal’aci, Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1985.
• Buhl, Frantz,, “Halîme”, İA, C. 5, s. 164-165, İstanbul, 1977.
• Büyükcoşkun, Kudret, “Arabistan”, DİA, III, s. 248-252.
• Caetani, Leona (V: 1354/1935), İslâm Tarihi, 10c., Çev. Hüseyin Cahid (Yalçın) Tanin Matbaası, İstanbul, 1925.
• Cevad Ali, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, 20c., [y.y.], 1993.
• Çağatay, Neşet, İslâm Tarihi: Başlangıçtan Abbasilere Kadar: (dini, ictimai, İktisadi, Siyasi Açıdan, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1993, s. 581.
• Çubukçu, Asri, “Rada”, DİA, XXXIV, s. 338.
• Dımeşkî, Muhammed b. Salih (V: 972/1536), Peygamber Sallallahu aleyhi Vesellem Külliyatı, 13c., Çev. Halil İbrahim Kaçar, vd., Ocak Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• Diyarbekri, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan ,(V: 990/1582), Tarihü’l-Hamis fî ahvâli enfesi nefis, 1-2c. Müessesetu Şa’ban, Beyrut, [t.y.] ,1 c. te 2. c. ; Matbaatü’l-Vehbiyye.
• Durî, Abdulaziz, İslâm İktisat Tarihi, Çev: Sabri Orman, Endülüs Yayınları, İstanbul, 1991.
• Ebu Zehre, Son peygamber Hazreti Muhammed, 4.c., Muhammed b. Ahmed b. Mustafa Muhammed Ebu Zehre, 1394/1974 ; trc. Mehmet Keskin, Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Eskin, Ümit, Risalet Görevinin Başlangıcından Vefatına Kadar Hz. Peygamber’in Hayatında Hediye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• Erul, Bünyamin, “Ümmü Eymen”, DİA, XLII, s. 317.
• Erul, Bünyamin, Siret Tetkikleri, Otto yayınları, Ankara, 2013.
• Ertürk, Hatice Nur, “Câhiliye’den Hz. Peygamber Dönemine Sütannelik Geleneği, Önemi ve Etkileri, Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017.
• Fesevî, Ebû Yusuf Yakub b. Süfyan b. Cuvvan el-Farisi (V: 277/890) Mektebetü’d- Dâr Kitâbü’l-ma’rife ve’t-tarih, 3.c.,thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut, 1981.
• Halebî, Ebü’l-Ferec Nureddin Ali b. İbrâhim b. Ahmed Halebi, (V: 1044/1635), es-Siretü’l-Halebiyye (İnsanü’l-uyun fî Sireti’l-Emini’l-ma’mun), Ebü’l-Ferec Nureddin Ali b. Hbrâhim b. Ahmed Halebi, Matbaatü’l-Amire, Kahire, 1290.
• Hamidullah, Muhammed, “Hz. Peygamber’in Süt Kardeşleri”, Çev: Fahreddin Atar, İslam Medeniyeti, 1973, C. 3, Say. 34, s. 3-5.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm’a Giriş, Beyan Yayınları, İstanbul, 2016.
• Hatalmış, Ali, Erken Dönem İslam Tarihinde Kölelik ve Cariyelik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2012.
• Harman, Ömer Faruk, “Kâhin”, DİA, C. 24, s.171.
• Hilmi Ahmed, Şehbenderzâde, İslâm Tarihi, Notlar ve Edisyon Cem Zorlu, Anka Yayınları, İstanbul, 2005, s. 139.
• Hizmetli, Sabri, İslâm Tarihi:-İlk Dönem-, Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi İbn Abdülber Nemeri, el-İstiab fî ma’rifeti’l-ashab. 4c., (V: 463/1071 ; thk. Ali Muhammed Muavvaz, Adil Ahmed Abdülmevcud, Darü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1995.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullah (V: 571/1176), Târîhu Medîneti Dımaşk, 30c, thk. Muhibbüddin Ebi Said Ömer b. Garame el-Amri, Dârü’l-Fikr, Beyrut, 1995.
• İbn’l Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî İbnü’l-Cevzi, (V: 597/1201), el-Vefa bi-ahvâli’l-Mustafa, 2c, thk. Mustafa Abdülvahid, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut [t.y.].
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan el-Ezdi el-Basri, (V: 321/933), el-İştikak, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Dârü’l-Cîl, [t.y.] 1991.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî,(V: 354/965), es-Sireü’n-Nebeviyye ve Ahbarü’l-Hulefâ, Müessetü’l-Kütübi’s-Sekafiye, Beyrut, 1997.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zühri İbn Sa’d, (V: 230/845), Kitâbü’t-Tabakati’l-kebir = et-Tabakatü’l-kübra, 11c, thk. Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-Hanci, Kahire, 2001.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zührî (V: 230/845), Tabakât, 11c, Ed. Adnan Demircan, Çev. Abdurrahman Elmalı vd., Siyer Yayınları, İstanbul, 2014.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (V: 852/1449), Fethü’l-Bâri bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, 13c., thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 2339.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (V: 852/1449), el-İsabe fî temyizi’s-sahabe, 8c., thk, Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zahiri İbn Hazm (V:456/1064), Cemheretu ensâbi’l Arab, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Dârü’l-Ma’ârif, Kahire, 1982.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî el-Bustî (V: 354/965), es-Siretü’n-nebeviyye ve Ahbarü’l-hulefa, 2c., Müessesetü’lKütübi’s- Sekafiye, Beyrut, 1997/1414.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelik (V: 218/833), es-Sîretü’n- Nebevî, 4c., thk. Muhammed Ali kutub, Beyrut, 1992.
• İbn Hişam, Muhammed Cemaleddîn Abdülmelik (V: 218/833) , Sîret-i İbn Hişam Tercemesi: İslam Tarihi, trc. Hasan Ege, Kahraman Yayınları, 1985.
• İbnû’l Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim (V: 630/1233), el Kâmil fî’t-Târîh, 10c., thk. Ömer Abdüsselam Tedmirî Dârü’lKitâb Arabî, 1997.
• İbnü’l Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî (V: 597/1201) , el-Vefa bi-ahvâli’l-Mustafa, 2c, thk. Mustafa Abdülvahid, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, [t.y.].
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (V: 774/1373), es-Siretü’nnebeviyye, 4c., thk. Mustafa Abdülvahid, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 1976.
• İbnü’l Verdî, Ebû Hafs Zeynüddin Ömer b. Muzaffer b. Ömer , (V:749/1349), Târîhu İbni’l-Verdi = Tetimmetü’l-Muhtasar fî ahbari’l-beşer, 2c., Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1992.
• el- İsfehânî, Ahmed b. Abdullah b. İshak İsfahani Ebû Nuaym (V: 430/1038) 2c. (1 ciltte), Delailü’n-nübüvve; thk. Muhammed Revvas Kal’aci, Abdülber Abbas, Dârü’n-Nefâis, Beyrut, 1991.
• İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesar b. Muttalibî el- Medenî, es-Sîretü’n- Nebeviye, 2c.(1 ciltte), thk. Ahmed Ferid el-Mizyâdî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2009.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbas ġehabeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed (V: 821/1418), Nihayetü’l-ereb fî ma’rifeti ensâbi’l-Arab, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984, s. 267.
• Kastallani, Ebü’l-Abbas ġehabeddin Ahmed b. Muhammed Kastallani (V: 923/1517), el-Mevahibü’l-ledüniyye bi’l-minahi’l-Muhammediyye, 4c., thk. Salih Ahmed ġami, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1991.
• Kazancı, Ahmet Lütfi “Ebrehe”, DİA, İstanbul, 1994, XX, s. 80
• Köksal, Mustafa Asım, İslâm Tarihi, 18.c., Şamil Yayınevi, İstanbul, 1987.
• Makdîsî, Muhtâr b. Tahir (V: 355/966), el-Bed’ ve’t-tarîh, 6c., Neşr. Mektebetü’ssekâfetü’d- Diniye, Por Said, [t.y.].
• Makrizî, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir (V: 845/1442), İmtaü’l-esmâ’ bima li’n-nebi mine’l-ahvâl ve’l-emval ve’l-hafedeti ve’l-metâ’, 14c., thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemisi, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1999/1420.
• Mes’udî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, (V: 345/956), Mürûcü’zzeheb ve me’âdinü’l- cevher (fî tühafi’l-eşrâf mine’l-mülûk ve ehli’d-dirâyât), 4c, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra, [y.y.] 1964.
• Mevdûdî, Seyyid Ebü’l-A’la Mevdudi (1903-1979), Tefhimü’l-Kur’an : Kur’an’ın anlamı ve tefsiri, 7c., ed. Ali Bulaç , trc. Muhammed Han Kayani vd., İnsan Yayınları, İstanbul , 1986.
• Mevsılî, Yasin b. Hayrullah b. Mahmûd b. Musa el-Hatîb, er-Ravzatü’l-feyha fî tevarihi’n-Nisa, thk. İmad Ali Hamza, ed-Dârü’l-Alemiyye, [y.y.],1987.
• Mubarek Fûrî, Safiyyürrahman, er-Rahikü’l-Mahtum, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 2008.
• Oruçoğlu, İlhami, Başlangıçtan Günümüze İslam dünyasında Peygamber İmajı, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa, 2008.
• Öğmüş, Harun, Cahiliyye Döneminde Araplar, İz Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• Öz, Şaban, İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, İslâm Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı, İstanbul, 2008.
• eş- Şamî Salihi, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf (V: 942/1536), Sübülü’l-hüda ve’r-Raşad fî sireti Hayri’l-İbad 1c. ; thk. Mustafa Abdülvahid vd. el-Meclisü’l-Ala li’-Şuuni’l-İslamiyye, Kahire, 1990.
• Sarıcık, Murat, İslam Öncesi Dönem Cahiliye Kültürü, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2002.
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, 2014, DİB Yayınları.
• Seydişehrî, Mahmud Esad (V: 1336/1918), İslam Tarihi = Tarih-i Din-i İslam: İslamiyet Öncesi Araplar Mekke Devri - Medine Devri, haz. Ahmed Lütfi Kazancı, Osman Kazancı, Marifet Yayınları, ,İstanbul, 1995.
• Sıddîkî, Muhammed Yasin Mazhar, el-Hücûmatü’l- Muarizati ala’t-tarihi’l İslâmî, Çev: Semîr Abdulhamîd İbrahim, Dârü’l-Sahve lin’Neşr, [y.y.], 1988.
• Sırma, İhsan Süreyya, Müslümanların Tarihi (Târih nedir- Peygamberler Târihi- Cahiliyye Dönemi), 5c., Beyan Yayınları, İstanbul, 2014.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz, “Hz. Muhammed’in Hayatı”, Hz. Muhammed (SAV) ve Mesajı, İslâmî İlimler Dergisi Yayınları, Çorum, 2014. .
• es- Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed Süheyli, (V: 581/1185), er-Ravzü’l-Ünüf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye li-İbn Hişâm, 4c., thk, Abdullah Minşevî, Kahire, 2008.
• Şahin, M. Süreyya, “Cin”, DİA, VIII, s. 8.
• Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara göre Hz. Peygamber Kronolojisi, İnsan Yayınları, İstanbul, 2008.
• Taberi, Ebu Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid (V: 310/923) Tarihü’t-Taberi : Tarihü’l-ümem ve’l-müluk, 5c., Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Taberî, Ebu Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid (V: 310/923) Tarihü’t-Taberi : Tarihü’l-ümem ve’l-müluk ve Silatü Tarihü’t-Taberi, 11c., Haz. Ureyb b. Sa’d el-Kurtûbî, Dârü’’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, H.1387.
• Taberi, Ebu Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid (V: 310/923), Tarih-i Taberi tercemesi, 3c.,tsh. Mehmet Eminoğlu, Konya, [t.y.].
• Tabersî, Ebû Ali Eminüddin Fazl b. Hasan b. Fazl Tabersi, İ’lâmü’l-vera bia’lâmi’l- hüda (V: 548/1153), thk. Ali Ekber Gaffari. Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 1979.
• Topaloğlu, Bekir, “Abdullah b. Abdulmuttalib”, DİA,1988, I, s.75
• Topaloğlu, Bekir, “Âmine”, DİA, 1991, I, s. 63-64.
• Usta, İbrahim, İslam Öncesi Arap Mitolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2015.
• Uyar, Gülgûn, Hz. Muhammed’in Risalet Öncesi Hayatına Dair Bazı Rivayet Farklılıklarının Tesbiti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul,1993.
• Ünsal, Fatıma, Hasâis ve Delâil Edebiyatında Hz. Peygamber’e Atfedilen Hissî Mucizelerin Kur’an Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisâns Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2012.
• Vatandaş, Celaleddin, Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti: Mekke Dönemi, Pınar Yayınları, İstanbul, 2007.
• Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Cafer b. Vehb ibn Vâzıh el-Ya’kubî (V: 292/905’ten sonra). Tarihü’l-Ya’kubî., 2c., Dâru Sadır, Beyrut, 1431, 2010.
• Yeniçeri, Celal, Hazreti Muhammed ve Yaşadığı Hayat: Peygamber, Devlet Başkanı, Aile Reisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2000.
• Yıldırım, Muhammed Emin, Hazreti Peygamber’in “Sallallahu aleyhi ve sellem” Albümü, Siyer yayınları, İstanbul, 2011.
• Yiğit, İsmail, “Mevâlî”, DİA, XXIX, s. 424.
• ez-Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (V: 748/1348), Siyeru a’lâmi’n-Nübelâ : es-siretü’n-nebeviyye, 23c., thk. Selâhaddin el-Müneccid, Dârü’l-Maârif, Kahire,[t.y.].
• ez-Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (V: 748/1348), Tarihü’l-İslâm ve vefeyatü’l-meşahir ve’l-a’lâm:el-megazi ve’t-tercümeti’n-nebeviyye , 17c., thk. Beşşar Avvad Ma’ruf, Darü’l-Garbi’l-İslami, Beyrut, 2003, II, s. 495.