Anadolu Türk Beyliklerinde Savaş Düzeni, Sanat ve Taktikleri (XIV. ve XV. Yüzyıllar)

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 164 - 182, 28.11.2022

Kerim Köksal Kaya

https://doi.org/10.38004/sobad.1178078

Cited By: 1

Öz

Anadolu Türk beyliklerinin kuruluş dinamikleri göz önüne alındığında Türkiye Selçuklu Devleti’nin uç bölgelerinde gaza ve fetih faaliyetlerini yürütmek ve vatan savunması yapmak büyük öneme sahipti. Nitekim bu önemin farkında olarak Anadolu Türk beyleri her türlü askerî faaliyetinde köklü bir geçmişe sahip olan ve sağlam temellere dayanan Türk savaş düzenini, sanatını ve taktiklerini başarıyla uygulamışlardı. Savaşın meydan, kuşatma veya savunma savaşı olmasına göre ordularını düzenleyen ve taktikler uygulayan Anadolu Türk beyleri yeryüzü ve iklim koşulları gibi maddî unsurlara ve psikolojik savaş unsurlarına dikkat etmişlerdir. Meydan savaşı, kuşatma savaşı veya savunma savaşı olması fark etmeksizin o anki şartların gerektirdiği tuzak kurma, sürpriz baskınlar yapma, hendekler kazma, düşmanın ulaşabileceği su ve gıda kaynaklarını zehirleme, düşmanı kışkırtma gibi askerî faaliyetler bu unsurların bazılarını teşkil etmektedir. Bunların yanı sıra Anadolu Türk beylerinin düşmanın savaş hilelerine karşı önlemleri bağlamında bu hileleri lehlerine çevirdikleri görülmektedir. Yapılan bu çalışmada Anadolu Türk beyliklerinin bazılarından örneklerle meydan, kuşatma ve savunma savaşlarında orduların düzeni, savaş taktikleri ve nitekim Türk savaş dinamizminin ilgili beyliklerdeki tezahürleri araştırılmış ve değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Savaş hilesi, Ordu, Kuşatma, Savunma, Meydan Savaşı

ANADOLU TÜRK BEYLİKLERİNDE SAVAŞ DÜZENİ, SANAT VE TAKTİKLERİ (XIV. VE XV. YÜZYILLAR)

Öz

Anadolu Türk beyliklerinin kuruluş dinamikleri göz önüne alındığında Türkiye Selçuklu Devleti’nin uç bölgelerinde gaza ve fetih faaliyetlerini yürütmek ve vatan savunması yapmak büyük öneme sahipti. Nitekim bu önemin farkında olarak Anadolu Türk beyleri her türlü askerî faaliyetinde köklü bir geçmişe sahip olan ve sağlam temellere dayanan Türk savaş düzenini, sanatını ve taktiklerini başarıyla uygulamışlardı. Savaşın meydan, kuşatma veya savunma savaşı olmasına göre ordularını düzenleyen ve taktikler uygulayan Anadolu Türk beyleri yeryüzü ve iklim koşulları gibi maddî unsurlara ve psikolojik savaş unsurlarına dikkat etmişlerdir. Meydan savaşı, kuşatma savaşı veya savunma savaşı olması fark etmeksizin o anki şartların gerektirdiği tuzak kurma, sürpriz baskınlar yapma, hendekler kazma, düşmanın ulaşabileceği su ve gıda kaynaklarını zehirleme, düşmanı kışkırtma gibi askerî faaliyetler bu unsurların bazılarını teşkil etmektedir. Bunların yanı sıra Anadolu Türk beylerinin düşmanın savaş hilelerine karşı önlemleri bağlamında bu hileleri lehlerine çevirdikleri görülmektedir. Yapılan bu çalışmada Anadolu Türk beyliklerinin bazılarından örneklerle meydan, kuşatma ve savunma savaşlarında orduların düzeni, savaş taktikleri ve nitekim Türk savaş dinamizminin ilgili beyliklerdeki tezahürleri araştırılmış ve değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Savaş Hilesi, Ordu, Kuşatma, Savunma

Kaynakça

• Anna Komnena. (1996). Alexiad Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi’nin Tarihi Malazgirt Sonrası. (Çev. Bilge Umar). İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Arifî. (h. 1331). “Maraş ve Elbistan’da Zülkadir (Dulgadir) Oğulları Hükümeti.” Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası (33), 535-552.
• Âşık Paşazâde. (2003). Osmanoğulları’nın Tarihi. (Haz. Kemal Yavuz, Mehmet Ali Yekta Saraç). İstanbul: K Kitaplığı.
• Aziz b. Erdeşir-i Esterâbâdî. (2014). Bezm u Rezm Eğlence ve Savaş. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Baykara, T. (2017). “Gediz Vadisinde Germiyan-Aydın Çekişmesi ve Germiyanlıların Menşei Hakkında”, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Tarih, Kültür ve Medeniyet Sempozyumu-III Germiyanoğulları Beyliği. (Haz. Mehmet Ersan, Mehmet Şeker). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3-9.
• Bertrandon De La Broquiere. (2000). Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati. (Çev. İlhan Arda). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Boran, A. (2004). “Anamur (Mamuriye) Kalesi Kale Kitabesi ve İç Kale Camii”, Vakıflar Dergisi (28), 211-224.
• Enverî. (Tarihsiz). Düstûr-nâme. Paris Millî Kütüphane Türkçe Eserler Kısmı, Numara 250.
• Ergin, M. (Haz.). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gelibolulu Mustafa Âlî. (1997). Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbâr, Cilt 1/II. (Haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar, Ahmet Gül, İbrahim Hakkı Çuhadar). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Gelibolulu Mustafa Âlî. (2006). Füsûl-i Hall ü Akd ve Usûl-i Harc ü Nakd İslam Devletleri Tarihi 622-1599. (Haz. Mustafa Demir). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Göde, K. (2000). Eratnalılar (1327-1381). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hasan-ı Rumlu. (2006). Ahsenü’t-Tevârîh. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hoca Saadeddîn Efendi. (1979a). Tâcü’t-Tevârih, Cilt 1. (Haz. İsmet Parmaksızoğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hoca Saadeddîn Efendi. (1979b). Tâcü’t-Tevârih, Cilt 3. (Haz. İsmet Parmaksızoğlu). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hoca Saadeddîn Efendi. (1979c). Tacü’t-Tevarih, Cilt 4. (Haz. İsmet Parmaksızoğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Bibi. (1996). El-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname), Cilt 2. (Haz. Mürsel Öztürk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Kalânisî. (2015). Şam Tarihine Zeyl. (Çev. Onur Özatağ). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İbn Kemal. (1997). Tevârih-i Âl-i Osman VIII. Defter. (Haz. Ahmet Uğur). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbni Tagrıberdi. (2013). En-Nücûmü’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar). (Çev. D. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• İdris-i Bitlisî. (2008). Heşt Bihişt. Cilt 1. (Haz. Mehmet Karataş, Selim Kaya, Yaşar Baş). Ankara: Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2015). Has-Bağçede ‘Ayş u Tarab Nedîmler Şairler Mutripler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2007). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaya, K. K.-Tarifci, S. (2021). “I. Haçlı Seferinde Türkiye Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan’ın Uyguladığı Savaş Taktikleri ve Türk Ordusunun Savaşçılık Özellikleri Hakkında Bir Değerlendirme.” Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (6), 55-70.
• Kerîmüddîn Mahmud-i Aksarayî. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kesik, M. (2017). At Üstünde Selçuklular Türkiye Selçukluları’nda Ordu ve Savaş. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Koca, S. (2005). Selçuklularda Ordu ve Askerî Kültür. Ankara: Berikan Yayınları.
• Mehmed Neşrî. (1987). Kitâb-ı Cihan-Nümâ Neşrî Tarihi. Cilt 1. (Haz. Faik Reşit Unat, Mehmet Altay Köymen). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mehmed Neşrî. (1995). Kitâb-ı Cihan-Nümâ Neşrî Tarihi. Cilt 2. (Haz. Faik Reşit Unat, Mehmet Altay Köymen). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mikhael Doukas. (2008). Tarih Anadolu ve Rumeli 1326-1462. (Çev. Bilge Umar). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Muhammed b. Mahmud b. Ecâ et-Türkî. (2019). İbn Ecâ Seyahatnâmesi. (Çev. Mehmet Şeker). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Müneccimbaşı Ahmed İbn Lütfullah. (2014). Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Tarihi (1299-1481) Câmiü’d-Düvel. (Haz. Ahmet Ağırakça). İstanbul: Akdem Yayınları.
• Özcan, A. (1989). “Akıncı”, TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 249-250.
• Öztürk, N. (Haz.). Anonim Osmanlı Kroniği. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Şihabeddîn İbn Fazlullah El-Ömerî. (2014). Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım Mesâlikü’l-Ebsâr. (Çev. D. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Şikârî. (2005). Karamannâme. (Haz. Metin Sözen, Necdet Sakaoğlu). İstanbul: Karaman Valiliği-Karaman Belediyesi Yayını.
• Tansel, S. (1969). Yavuz Sultan Selim. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Willermus Tyrensis. (2016). Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği. (Çev. Ergin Ayan). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yinanç, R. (1989). Dulkadir Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yusuf Has Hacib. (1974). Kutadgu Bilig. (Çev. Reşit Rahmeti Arat). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yücel, Y. (1991). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.