KAYIP MEZHEBİN İZİNDE: MONTANİZM VE UŞAK’IN İNANÇ TURİZMİNDEKİ YÜKSELEN ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 43 - 57, 20.03.2025

Semahat Göker Özyürek

https://doi.org/10.38004/sobad.1640905

Öz

Bu çalışma, Montanizm inancını ve Uşak’ın bu inanç bağlamındaki potansiyelini inanç turizmi perspektifinden ele almaktadır. Montanizm, M.S. 2. yüzyılda Anadolu’nun Frigya bölgesinde doğmuş, kıyamet günü Yeni Kudüs’ün buraya ineceğine inanılan Pepuza (bugünkü Uşak-Karahallı) merkezli mistik bir inanç hareketidir. Montanistlerin kutsal kabul ettikleri Ömerçalı Tepesi, önemli ayin ve törenlere ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nden gelen Montanist gruplar, bu bölgeyi ziyaret ederek ayinlerini sürdürmektedir. Çalışmada, Heidelberg Üniversitesi ve ABD’li araştırmacıların Pepuza’da yaptığı yüzey araştırmaları ile Montanizme dair bulgular değerlendirilmiştir. Bölgedeki kalıntılar, Montanist mezhebin inanç dünyasına dair önemli ipuçları sunmaktadır. Uşak’ın inanç turizmi bağlamında sahip olduğu potansiyel, kültürel miras ve sürdürülebilir turizm perspektifinden analiz edilmiştir. Bölgenin tanıtımının artırılması, turizm altyapısının güçlendirilmesi ve Montanizm temalı turistik rotaların oluşturulması önerilmektedir. Bu tür adımlar, Pepuza ve çevresinin turistik cazibesini artırarak hem bölge ekonomisini geliştirecek hem de kültürel mirasın korunmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Montanizm, İnanç turizmi, Pepuza antik kenti, Uşak turizmi.

IN SEARCH OF THE LOST SECT: MONTANISM AND THE RISING ROLE OF UŞAK IN FAITH TOURISM

Öz

This study evaluates the Montanist belief and the potential of Uşak in this context from the perspective of faith tourism. Montanism emerged in the 2nd century AD in the Phrygia region of Anatolia, centered around Pepuza (present-day Uşak-Karahallı), which was believed to be the location where the New Jerusalem would descend on the Day of Judgment. Ömerçalı Hill, considered a sacred site by Montanists, hosted important ceremonies and rituals. Today, particularly Montanist groups from the United States visit this region regularly and continue their rituals. The study analyzes findings from surface research conducted by Heidelberg University and American researchers in Pepuza regarding Montanism. The remnants in the region offer significant insights into the belief system of the Montanist sect. The potential of Uşak in faith tourism has been examined from the perspective of cultural heritage and sustainable tourism. It is suggested that promoting the region, enhancing tourism infrastructure, and creating Montanism-themed tourist routes will increase the touristic appeal of Pepuza and its surroundings. Such steps will contribute to regional economic development and the preservation of cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Montanism, faith tourism, Pepuza ancient city, Uşak tourism.

Kaynakça

• Alaeddinoğlu, F. & Okudum, R. (2015). Van’da Alternatif Bir Turizm Çeşidi İnanç Turizmi ve Akdamar Kilisesini Ziyaret Eden Turistlerin Beklentileri. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı (21-23 Mayıs 2015), Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Aland, K. (2005). Montanism. Encyclopedia of Religion. ed. Lindsay Jones. 9/6167-6168. USA:Thomson Gale, 2nd. Edition.
• Angelo, C. L. (2020). The New Prophecy or "Montanism". Database of Religious History, Vancouver, BC: University of British Columbia.
• Ayaz, N. & Eren, M., (2020). Türkiye’de İnanç Turizmi Üzerine Nitel Bir Araştırma. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 284-300.
• Başer, F. & Başçı, A. (2012). İnanç Turizmi Kapsamında Aziz Pavlus Evinin Önemi Ve Tanıtım Faaliyetlerine İlişkin Ziyaretçi Görüşlerinin Değerlendirilmesi/The Importance Of St. Paul's House Within The Scope Of The Religious Tourism And Evaluation Of The Visitors' Views Related To The. Mustafa Kemal üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 9(19), 423-443.
• Batuk, C. (2003). Millenarianist bir hareket olarak Montanizm. Milel ve Nihal, 1 (1), 41-71.
• Değişgel, S. & Bingöl, Z. (2018). Şanlıurfa ilinin gençlik turizmi potansiyelinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 8 (1), 375-390.
• Gündüz, Ş. (2000). Paulus teolojisinde gnostik unsurlar. Dini Araştırmalar Dergisi, (2), 52-74
• Güngör, A. İ. (2016). Vatikan: misyon ve diyalog. İlgi Kültür Sanat.
• H. J. Lawlor (1915). Montanizm, Encyclopedia of Religion and Ethics, Cilt: 8, 828-832.
• İ Vives, A. V. (2017). Les comunitats montanistes, fonamentades en la" Paraula"," Esperit" i" poder". Scripta Biblica, 16 (16), 311-336.
• İznik, E. (2021). MS II ve III. Yüzyıllarda (Roma Döneminde) Dorylaion (Eskişehir) ve Nacolea’daki (Seyitgazi) Dinsel Yapı, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3/2, 505 – 534.
• Kaçar, T. (2002). Erken Kilise'de çatışan gelenekler. Tarih Araştırmaları Dergisi, XVII(1), 39-59.
• Kaçar, T. (2004). Eskiçağ Anadolu Hristiyanlığında Kadın: Montanizm Örneği. Kadın Çalışmalarında Disiplinlerarası Buluşma, 1-4 Mart 2004 Sempozyum Bildirileri Metinleri, C.3, 197-204.
• Kaçar, T. (2015). Geç Antikçağ’da Hıristiyanlık. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Karakaş, A. (2016). Diyarbakır ve Şanlıurfa’da bulunan peygamber kabir ve makamlarının inanç turizmi açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 119-131.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, H. (1999). Uluslararası Politik Derinliklerde Anadolu, F. Özsan matbaacılık, Bursa.
• Köksal, Y., Şeyhanlıoğlu, H. Ö. & Oğuz, O. (2023) Yöresel Mutfak Kültürünün Bölgesel Kalkınmadaki Rolü ve Yerel Halkın Algılarının Belirlenmesi: Ağrı Örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(3), 1456-1476.
• Lampe, P. (2002). The Phrygian Archaeological Surface Survey Project of the University of Heidelberg and the Discovery of Pepouza and Tymion.
• Özhanlı, M. & Kahraman, F. (2024). Yalvaç Müzesi’nden Montanist Olarak Yorumlanan Bir Mezar Stelinin Yeniden Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 1-13.,
• Ramelli, I. L., McGuckin, J. A. & Ashwin-Siejkowski, P. (Eds.). (2023). T&T Clark handbook of the early church. Bloomsbury Publishing.
• Sargın, S. (2006). Yalvaç’ta inanç turizmi. Fırat üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 16 (2), 1-18.
• Soyres, J. d. (1878). Montanism and primitive church. Cambridge University Press.
• Şahinalp, M. (2005). Şanlıurfa Şehri’nin kültürel fonksiyonu. Marmara Coğrafya Dergisi, (11), 65-80.
• Şeyhanlıoğlu, H. Ö. & Kıngır, S. (2021). Ağrı destinasyonunun alternatif turizm potansiyeline ilişkin yerel paydaşların bakış açısı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 619-634.
• Şimşek, H. (2009). Methodical Problem In The Researches of Educational History. Journal of Faculty of Educational Sciences, (42), 1, 33-51.
• Şişman, A. (2001). Misyonerlik faaliyetleri ve Uşak'ta montanizm'e dair çalışmalar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. III, S. 2, (Aralık 2001), 1-6.
• Tabernee W. (1997). Montanist Inscriptions and Testimonia Epigraphic Sources Illustrating the History of Montanism, North American Patristic Society, Patristic Monograph Series 16, Mercer University Press, Macon, Georgia.
• Tabernee W. (2022). Diversity Around a Prophet: The Case of Montanism. In T&T Clark Handbook of The Early Church, edited by Ilaria L. E. Ramelli, John Anthony McGuckin, and Piotr Ashwin-Siejkowski. London: T&T Clark.
• Toprak, B. (2013). Montanizmin ortaya çıkışı. Ü. Güneş (Eds.) içinde. II. Türkiye Lisanüstü Çalışmalar Kongresi- Bildiriler Kitabı I. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• İnternet Kaynakları:
• https://antikege.wordpress.com/usak/tarihi-yerler/tymion-antik-kenti/ (Erişim Tarihi: 25.01.2025)
• https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/pepuza-yuzey-arastirmasi (Erişim Tarihi: 14.03.2025)
• https://www.egedeyenigun.com/montanistler-1500-yil-onceki-vatanlarina-usaka-geliyorlar (Erişim Tarihi: 14.03.2025)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/usak/gezilecekyer/pepouza-antik-kenti (Erişim Tarihi: 25.01.2025) tr.wikipedia.org/wiki/Pepuza (Erişim Tarihi: 25.01.2025)