Geleneksel Mardin Telkâri Sanatının Sürdürülebilirliği ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 22 Issue: 3, 628 - 648, 28.12.2025

Doğan Ataman , Serhat Harman

https://doi.org/10.24010/soid.1686455

Abstract

Bu araştırmanın amacı, geleneksel Mardin telkâri el sanatının mevcut durumunu, mesleğe duyulan ilgiyi ve mesleğin zorluklarını tespit etmek, gelecek nesillere aktarılmasında karşılaşılan güçlükleri açıklamak, turizmin el sanatlarının korunmasındaki rolünü tartışmak ve telkâri el sanatı mesleğinin korunması ve sürdürülebilir gelişimi açısından önerilerde bulunmaktadır. Bu doğrultuda, ilk olarak Mardin ilinin somut olmayan kültürel miras unsurlarından birisi olan Mardin telkâri sanatına yönelik literatür incelenmiş, daha sonra amaçlı örneklem tekniği kullanılarak 16 geleneksel Mardin telkâri el sanatı ustası ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerden elde edilen verilerin analizi için nitel araştırma çözümleme programı olan MAXQDA programından yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, geleneksel Mardin telkâri el sanatının yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu, geçmiş yıllara göre telkâri üretiminin ve bu mesleğe duyulan ilginin daha az olduğu görülmüştür.

Keywords

Kültürel Miras , Somut Olmayan Kültürel Miras , Geleneksel El Sanatları , Telkari , Mardin

Ethical Statement

Mardin Artuklu Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan 27/11/2024 tarih ve 172405 sayılı kararı ile alınmıştır.

Sustainability of Traditional Mardin Filigree Art and Its Evaluation in Terms of Tourism

Abstract

The purpose of this study is to determine the current state of traditional Mardin telkâri handicrafts, the interest in the profession, and the difficulties of the profession, to explain the difficulties encountered in passing it on to future generations, to discuss the role of tourism in the preservation of handicrafts, and to make recommendations for the preservation and sustainable development of the telkâri handicraft profession. In this context, first, the literature on Mardin telkâri art, one of the intangible cultural heritage elements of Mardin province, was reviewed, and then interviews were conducted with 16 traditional Mardin telkâri handicraft masters using a semi-structured interview form and purposive sampling technique. The data obtained from the interviews were analyzed using the qualitative research analysis program MAXQDA. According to the research results, traditional Mardin telkâri handicrafts are at risk of extinction, and telkâri production and interest in this profession have decreased compared to previous years.

Keywords

Cultural Heritage , Intangible Cultural Heritage , Traditional Handicrafts , Filigree , Mardin

Ethical Statement

Mardin Artuklu Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan 27/11/2024 tarih ve 172405 sayılı kararı ile alınmıştır.

References

• Abisuga-Oyekunle, O. A., and I. R. Fillis. (2017). “The Role of Handicraft Micro-enterprises as a Catalyst for Youth Employment.” Creative Industries Journal 10 (1): 59–74.
• Akın, A. (2018). El sanatlarının turizme etkisi: gaziantep örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 241-263.
• Alagöz, G., Çalık, İ., & Güneş, E. (2018). Kültürel miras turizmi açısından erzincan bakır işleme sanatının mevcut durumu ve sürdürülebilirliği. Dumlupinar University Journal of Social Science/Dumlupinar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55).
• Allak, F. (2022). Anadolu’daki kilim motiflerinin gümüş-telkari alanına uygulanması: Mardin Olgunlaşma Enstitüsü Örneği. International Journal of Mardin Studies, 3(1), 55-72.
• Allak, F. (2024). Mardin’deki Gümüş Telkâri Atölyeleri ve Ustaları Üzerine Bir Araştırma. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 1370-1391.
• Bak, S. (2007). Domestic and International Cultural Tourism in Safeguarding Intangible Heritage and Sustainable Cultural Tourism: Opportunities and Challenges (23-27): Report of UNESCO-EIIHCAP Regional Meeting.
• Bayazit, M., Ceylan, U. ve Saylan, U., (2012). Geleneksel El Sanatlarının Bölge Turizmine Etkisi: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1): 899- 908.
• Belber, B. G., & Duman, D. (2023). Sürdürülebilir turizmde geleneksel el sanatları ürünlerinin rolü ve önemi: Hatay ilinde bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 31-48.
• Benson, W. (2014). The Benefits of Tourism Handicraft Sales at Mwenge Handicrafts Centre in Dar Es Salaami Tanzania, (Bachelor’s Thesis). Tampere, Finland: Degree Programme in Tourism, Tampere University of Applied Sciences.
• Binns, T. & Nel, E. 2002. Tourism as a local development strategiy in South Africa. The Geographical Journal. 168:235-247.
• Bozoğullarından, B. (2024). Mardin İlinin Somut Olmayan Kültürel Mirası: Ulusal Envantere Kayıtlı Unsurlar Üzerinden Bir İnceleme. International Journal of Mardin Studies, 5(1), 26-38.
• Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., (2012) . Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Geliştirilmiş 12. Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara
• Can, M. (2013). Geleneksel Türk El Sanatlarinin Turizme ve Ekonomiye Katkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 259-266.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Demir, B., & Avcıkurt, C. (2024). Bağcılık ve turizm ilişkisi: Bozcaada örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 21(2), 253-270.
• Donlon, J. G., Donlon, J. H., & Agrusa, J. (2010). Cultural tourism, camel wrestling, and the tourism ‘bubble’in Turkey. Anatolia, 21(1), 29-39.
• Er, B. ve Kara, S. (2019). Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamındaki El Sanatları Ürünlerinde Sürdürülebilirlik, Ulakbilge, 755-763.
• Ezzat, M., Mostafa, M., & Farrag, M. M. (2023). Assessing the Role of Handicrafts as a Tourist Attraction in the New Valley. Minia Journal of Tourism and Hospitality Research MJTHR, 16(2), 108-126.
• Fatorić, S., & Seekamp, E. (2017). Securing the future of cultural heritage by identifying barriers to and strategizing solutions for preservation under changing climate conditions. Sustainability, 9(11), 2143.
• Follad, A. H. (2006). The role of arts and crafts in tourism and Bahrain economic development. In International conference on Tourism and Handicrafts, Riyadh.
• Grobar, L. M. (2019). “Policies to Promote Employment and Preserve Cultural Heritage in the Handicraft Sector.” International Journal of Cultural Policy 25 (4): 515–527.
• Hou, J., & Chan, E. H. (2017). Policy approaches for sustainable conservation of built heritage using transfer of development rights: International comparison. Sustainable Development, 25(6), 528-545.
• Jabulani, N., and C. Betty. (2015). “Art and Craft in Local Economic Development: Tourism Possibilities in Mtubatuba Local Municipality.” African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure 4 (2): 372–385.
• Jones, E., Smith, S., & Wills, C. (2012). Women producers and the benefits of collective forms of enterprise. Gender & Development, 20(1), 13-32.
• Jung, J., W. Stuart, M. Evans, T. Cassidy, and A. Twigger. (2015). “Design Roots and Creative Ecology.” Making Featuring Conference Proceeding, Plymouth University, Plymouth, UK, Plymouth College of Art, September 24-25.
• Köşker, H., & Karacaoğlu, S. (2019). Turizm bağlamında geleneksel türk el sanatı lületaşı işlemeciliğinin değerlendirilmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Kurgun, H., & Yumuk, Y. (2013). Yöresel el sanatlarının kültürel turizmin gelişimindeki rolü: Görece (Boncukköy) ve Nazarköy örnekleri. International Journal of Social and Economic Sciences, 3(1), 27-32
• Lu, J., & Nepal, S. K. (2009). Sustainable tourism research: An analysis of papers published in the Journal of Sustainable Tourism. Journal of sustainable Tourism, 17(1), 5-16.
• Mogindol, S. H., & Bagul, A. H. B. B. P. (2016). Tourists' perceptions about an appealing handicraft. Tourism, Leisure and Global Change, 1 (1), 10, 24.
• Maximiliano, E., M. E. Korstanje, and L. C. Mustellier. (2014). “Philosophical Texts on Travels: Chronicles and Testimonies of Travelers.” Journal of Tourism Management Research 1 (3): 60–74.
• Mitchell, J. (2012). “Value Chain Approaches to Assessing the Impact of Tourism on Low-income Households in Developing Countries.” Journal of Sustainable Tourism 20 (3): 457–475.
• Mustafa, M. (2011). Potential of sustaining handicrafts as a tourism product in Jordan. International journal of business and social science, 2(2).
• Noor, F. F., Marzuki, K. M., Pazim, K. H., & Langgat, J. (2015). Handicraft as tourism product: the importance of support context to small handicraft entrepreneurs in Sabah. Proceedings of the International Conference on Natural Resources, Tourism and Services Management, 2015, pp. 330-338, UPM Serdang.
• Özbek, Ö., & Çevik, S. (2018). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Taşıyıcısı Olarak Geleneksel El Sanatları: Gönen İlçesinin Yaşayan Mirası. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(4), 588-603.
• Öter, Z. (2010). Türk el sanatlarının kültür turizmi bağlamında değerlendirilmesi. Milli Folklor, 22 (86), 174-185.
• Özmen, M. (2023). Mardin’in Kültürel miras unsurlarının korunması ve turizm amaçlı kullanılmasına yönelik paydaş algısı, Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Mardin, 4-33.
• Peach, A. (2007). Craft, Souvenirs and the Commodification of National Identity in 1970's Scotland. Journal of Design History. 20:243-257.
• Pekerşen, Y., & Çalık, İ. (2017). Konya’da keçecilik geleneğinin somut olmayan kültürel miras açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 339-356.
• Richard, N. (2007). Handicrafts and employment generation for the poorest youth and women.
• Risatti, H. (2007). A Theory of Craft: Function and Aesthetic Expression. University of North Carolina Press.
• Robinson, M., & Picard, D. (2006). Culture, tourism, development. Division of cultural policies and intercultural dialogue, Culture Sector, UNESCO.
• Rogerson, C. (2010). The enterprise of craft: constraints and policy challenges in South Africa. Acta Academica, 42(3), 115-144.
• Rolfe, J., & Windle, J. (2003). Valuing the protection of aboriginal cultural heritage sites. Economic Record, 79(SpecialIssue), S85-S95.
• Pratima, K. (2015). “Tourism and Community development-A Study on Handicraft Artisans of Odisha, International.” Journal for Innovation Education and Research 3 (3): 61–72.
• Scheyvens, R., and M. Russell. (2012). “Tourism and Poverty Alleviation in Fiji: Comparing the Impacts of Small- and Large-scale Tourism Enterprises.” Journal of Sustainable Tourism 2 (3): 417–436.
• Scoones, I. (2007). Sustainability. Development in practice, 17(4-5), 589-596.
• Scrase, T. J. (2003). Precarious production: Globalisation and artisan labour in the Third World. Third world quarterly, 24(3), 449-461.
• Sennett, R. (2008). The Craftsman. New Haven, CT: Yale University Press.
• Serçek, G. Ö., & Akyüz, İ. (2021). Telkâri Sanatı'nın Kültürel Miras ve Turizm Açısından Değerlendirilmesi. International Journal of Mardin Studies, 2(2), 18-30.
• Soukhathammavong, B., and E. Park. (2019). “The Authentic Souvenir: What Does It Mean to Souvenir Suppliers in the Heritage Destination?” Tourism Management 72: 105–116.
• Suja, J. (2014). “A Study on the Role of Tourism in Promoting Arts and Crafts – A Case Study on Channapatna Toys.” Proceedings of the Second International Conference on Global Business, Economics, Finance and Social Sciences.
• Swanson, K. K., and D. J. Timothy. (2012). “Souvenirs: Icons of Meaning, Commercialization and Commoditization.” Tourism Management 33 (3): 489–499.
• Trau, M. A. (2012). “Beyond Pro-poor Tourism: (Re) Interpreting Tourism-based Approaches to Poverty Alleviation in Vanuatu. Tourism Planning &.” Development 9 (2): 149–164.
• Türker, A., & Çelik, İ. (2012). Somut olmayan kültürel miras unsurlarının turistik ürün olarak geliştirilmesine yönelik alternatif öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 4(9), 86-98.
• UNESCO. (2003). Why Safeguard Intangible Cultural Heritage? Available By States. Accessed 18 Marc 2025 from https://ich.unesco.org/en/why-safeguard-ich-00479.
• UNWTO. (2008). Tourism and Handicrafts: A Report on the International Conference on Tourism and Handicrafts, Tehran, Iran. Madrid, Spain: published and printed by the World Tourism Organization.
• Uslu, A., & Kiper, T. (2006). Turizmin kültürel miras üzerine etkileri: Beypazarı/Ankara örneğinde yerel halkın farkındalığı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(3), 305-314.
• Wondirad, A., Bogale, D., & Li, Y. (2022). Practices and challenges of developing handicrafts as a core tourism product in Chencha and Konso, southern Ethiopia. International Journal of Cultural Policy, 28(3), 306-326.
• World Tourism Organization (WTO).1998. Guide for local authorities on developing sustainable tourism, Madrid: World Tourism Organization. Accessed 10 Marc 2025.
• World Travel & Tourism Council (WTTC). 2019. “Travel & Tourism Economic Impact, World.” Accessed 15 Marc 2025 from. www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/regions-2019/world2018.pdf.
• Yang, Y., Shafi, M., Song, X., & Yang, R. (2018). Preservation of cultural heritage embodied in traditional crafts in the developing countries. A case study of Pakistani handicraft industry. Sustainability, 10(5), 1336.
• Yeşilbaş, E. (2018). Mardin müzesi'nde bulunan 17.-19. Yüzyıl gümüş bilezik örnekleri. Electronic Turkish Studies, 13(2).
• Zhan, X., S. Walker, R. Hernandez-Pardo, and M. Evans. (2017). “Craft and Sustainability: Potential for Design Intervention in Crafts in the Yangtze River Delta, China.” The Design Journal 20 (1): S2919–S2934.
• Zorlu, Ö., & Avan, A. (2017). Recognition of traditional handicrafts as cultural values to tourism: A model suggestion for Afyonkarahisar. 3rd International Tourism and Hospitality Management Conference, 2017, pp. 220-234, Belgrad.