Hüzün Turizmi Ritüeli Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması Üzerine Bir Çalışma

Year 2025, Volume: 22 Issue: 1, 49 - 63, 27.03.2025

Erkan Taşkıran

https://doi.org/10.24010/soid.1565045

Abstract

Bu çalışmanın amacı Sun ve Lv (2024) tarafından geliştirilen Hüzün Turizmi Ritüeli Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlama çalışmasını yapmaktır. İlgili ölçeğin hüzün turizmi üzerine nicel araştırma yapmayı planlayan Türk araştırmacılar için tercih edilen bir ölçek olacağı düşünülmüştür. Çalışma için gerekli veriler Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nı ziyaret eden 318 ziyaretçiden toplanmıştır. Veri analizi için SPSS ve AMOS programları yardımıyla açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, güvenirlik ve geçerlik analizleri yapılmıştır. Analizler sonucunda ölçeğin iki boyutlu yapısının doğrulandığı ve Türk kültürüne uyumlu bir ölçek olduğu görülmüştür.

Keywords

Hüzün Turizmi, Ölçek Uyarlama, Ritüellik, Güvenilirlik, Geçerlik

Ethical Statement

Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Etik Kurulu’ndan 04.10.2024 tarih ve 2024/317 sayılı kararı ile alınmıştır.

A Study on the Adaptation of Dark Tourism Rituality Scale into Turkish

Abstract

The purpose of this study is to conduct the adaptation of Dark Tourism Rituality Scale developed by Sun and Lv (2024) into Turkish. The developed scale will be a preferred scale for Turkish researchers who plan to conduct quantitative research on dark tourism. The data were collected from 318 visitors who visited the Gallipoli Peninsula Historical National Park. For analyzing data, exploratory and confirmatory factor analysis, reliability and validity analyses were carried out using SPSS and AMOS. As a result of the analyses, the two-dimensional structure of the scale was confirmed and the compatibility of the scale into Turkish culture.

Keywords

Dark tourism, Ritual, Validity, Reliablity, Scale adaptation

Ethical Statement

Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Etik Kurulu’ndan 04.10.2024 tarih ve 2024/317 sayılı kararı ile alınmıştır.

References

• Alaeddinoğlu, F. ve Aliağaoğlu, A. (2007), “Savaş Alanları Turizmine Tipik Bir Örnek: Büyük Taarruz ve Başkomutan Tarihi Milli Parkı”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18 (2), ss. 215-225.
• Ali, F., Rasoolimanesh, S. M., Sarstedt, M., Ringle, C. M. ve Ryu, K. (2018), “An Assessment of the Use of Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) in Hospitality Research, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 30, ss. 514–538.
• Alili, M. (2017), “Avrupa’daki ve Türkiye’deki Hüzün Turizmi Destinasyonlarının Karşılaştırması Üzerine Teorik Bir Çalışma”, Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), ss. 37-50.
• Bandalos, D. L. ve Finney, S. R. (2019), “Factor Analysis: Exploratory and Confirmatory”, İçinde G. R. Hancock, L. M. Stapleton ve R. O. Mueller (Editörler), The Reviewer’s Guide to Quantitative Methods in the Social Sciences, ss. 98-122, New York: Routledge.
• Bagozzi, R. P. ve Yi, Y. J. (1988), “On the Evaluation of Structural Equation Models”, Journal of the Academy of Marketing Science, 16, ss. 74-94.
• Biran, A. ve Hyde, K. F. (2013), “New Perspectives on Dark Tourism", International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7(3), ss. 191-198.
• Bornarel, F., Delacour, H., Liarte, S. ve Virgili, S. (2021), “Exploring travellers’ experiences when visiting Verdun battlefield: A TripAdvisor case study”, Current Issues in Tourism, 24(6), ss. 824–841.
• Çakar, K. (2018), “Experiences of visitors to Gallipoli, a nostalgia-themed dark tourism destination: An insight from TripAdvisor”, International Journal of Tourism Cities, 4(1), ss. 98–109.
• Çelik, F. ve Özkara, B. Y. (2022), “Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FoMO) Ölçeği: Sosyal Medya Bağlamına Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin Sınanması”, Psikoloji Çalışmaları - Studies in Psychology, 42(1), ss. 71–103.
• Çelik A. (2017), “Hüzün Turizmi Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), ss. 41-55. Bryman, A. ve Cramer, D. (2001), Quantitative Data Analysis with SPSS 12 and 13: A Guide for Social Scientists, New York: Taylor & Francis.
• Çetinsöz, C. B. ve Temiz, G. (2016), “Alternatif Bir Turizm Türü Olarak Türkiye’nin Karanlık (Dark) Turizm Potansiyeli”, IMCOFE: International Multidisiplinary Congress of Eurasia Proceedings, 2, ss. 507-517.
• Ergun, C. ve Oktay, K. (2022), “Türkiye’deki Mevcut Ve Potansiyel Hüzün Turizmi Alanları Üzerine Bir İnceleme”, Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi, 14, ss. 15-24.
• Foley, M. ve Lennon, J. (1996a), “JFK and Dark Tourism: A Fascination with Assassination”, International Journal of Heritage Studies, 2, ss. 198–211.
• Foley, M. ve Lennon, J. (1996b), “Editorial: Heart of Darkness”, International Journal of Heritage Studies 2, ss. 195–197.
• Hair, J., Black, W., Babin, B. ve Anderson, R. (2010), Multivariate Data Analysis, New Jersey: Prentice Hall.
• Heidelberg, B. A. W. (2014), “Managing Ghosts: Exploring Local Government Involvement in Dark Tourism”, Journal of Heritage Tourism, 10(1), ss. 74–90.
• Henseler, J., Ringle, C. M. ve Sarstedt, M. (2015), “A New Criterion for Assessing Discriminant Validity in Variance-Based Structural Equation Modeling”, Journal of the Academy of Marketing Science, 43, ss. 115–135.
• Hooper, G. ve Lennon, J. (2017), Dark Tourism: Practive and Interpretation, New York: Routledge Publishing.
• Jamalian, M., Kavaratzis, M. ve Saren, M. (2020). “A Happy Experience of a Dark Place: Consuming and Performing the Jallianwala Bagh”, Tourism Management, 81(12), 104168.
• Jang, K., Sakamoto, K. ve Funck, C. (2021), “Dark tourism as educational tourism: The case of ‘hope tourism’ in Fukushima, Japan”, Journal of Heritage Tourism, 16(4), ss. 481–492.
• Kennell, J. ve Powell, R. (2020), “Dark tourism and World Heritage Sites: A Delphi study of stakeholder perceptions of the development of dark tourism products”, Journal of Heritage Tourism, 16(4), ss. 367–381.
• Kılıç, B. ve Sop, S. A. (2011), “Hüzün turizmi, katarsis ve alternatif katarsistik bir destinasyon örneği olarak San Jose Madeni”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 8(3), ss. 6-22.
• Kim, Y. H. ve Barber, N. A. (2022), “Tourist’s destination image, place dimensions, and engagement: The Korean Demilitarized Zone (DMZ) and dark tourism”, Current Issues in Tourism, 25(17), ss. 2751–2769.
• Klein, R. B. (2011), Principles and Practice of Structural Equation Modelling, 3. Baskı, New York: Guilford Press.
• Kulcsár, E. ve Simon, R.Z. (2015), “The Magic of Dark Tourism”, Management and Marketing Journal, 13(1), ss. 124-136.
• Kurnaz, H. A., Çeken, H. ve Kılıç, B. (2013), “Hüzün Turizmi Katılımcılarının Seyahat Motivasyonlarının Belirlenmesi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), ss. 57-73.
• Lennon, J. ve Foley, M. (2000), Dark tourism: The attraction of death and disaster, 2. Baskı, London: Continuum.
• Lennon, J. J. ve Foley, M. (1999), “Interpretation of the unimaginable: the US Holocaust Memorial Museum, Washington, DC, and “Dark Tourism”, Journal of Travel Research, 38(1), ss. 46-50.
• Martini, A. ve Buda, D. M. (2018), “Dark tourism and affect: Framing places of death and disaster”, Current Issues in Tourism, 23(6), ss. 679–692.
• Mutlu, Ç. ve Ören, Ş. T. (2023), “Dark Turizm Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz”, International Journal of Contemporary Tourism Research, 7(2), ss. 129-142.
• Netemeyer, R. G., Bearden, W. O. ve Sharma, S. (2003), Scaling Procedures: Issues and Applications, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Panayidou, C., Christou, P. ve Saveriades, A. (2024). “Dark Tourism Development in a Leisure Destination: The Perceptions of the Local Community in Cyprus”, Journal of Heritage Tourism, ss. 1–19.
• Potts, T. J. (2012), “Dark Rourism and The ‘Kitschification’ of 9/11”, Tourist Studies, 12(3), ss. 232-249.
• Proos, E. ve Hattingh, J. (2024), "Battlefield Tourism as an Agent of Tourism Development", İçinde O. Akbulut, Y. Ekin, M. E. Güler and Ö. Sarıbaş, Ö. (Editörler), Battlefield Tourism (Tourism Security-Safety and Post Conflict Destinations), ss. 157-172, UK: Emerald Publishing Limited.
• Rojek, C. (1993), Ways of Escape. Basingstoke: Macmillan.
• Schriesheim, C. A. ve Eisenbach, R. J. (1995), “An Exploratory and Confirmatory Factor-Analytic Investigation of Item Wording Effects on the Obtained Factor Structures of Survey Questionnaire Measures”, Journal of Management, 21(6), ss. 1177–1193.
• Sigala, M. ve Steriopoulos, E. (2021), “Does emotional engagement matter in dark tourism? Implications drawn from a reflective approach”, Journal of Heritage Tourism, 16(4), ss. 412–432.
• Stephenson, B. (2015), Ritual: A Very Short Introduction. UK: Oxford University.
• Stone, P. ve Sharpley, R. (2008), “Consuming Dark Tourism: A Thanatological Perspective”, Annals of Tourism Research, 35(2), ss. 574-595.
• Stone, P. R. (2011), “Dark Tourism: Towards a New Post-Disciplinary Research Agenda”, International Journal of Tourism Anthropology, 1(3/4), ss. 318-332.
• Streiner, D. L. (1994), “Figuring Out Factors: The Use and Misuse of Factor Analysis”, The Canadian Journal of Psychiatry, 39(3), ss. 135–140.
• Sun, J. ve Lv, X. (2024), “Understanding Dark Tourism Rituality (DTR): Scale Development and Validation”, Current Issues in Tourism, Doi: 10.1080/ 13683500.2024.2345822
• Sun, J. ve Lv, X. (2021), “Feeling Dark, Seeing Dark: Mind–Body in Dark Tourism”, Annals of Tourism Research, 86, ss. 1-14.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007), Using Multivariate Statistics, 6. Baskı, Boston: Pearson.
• Timothy, D. J. (2018), “Making sense of heritage tourism: Research trends in a maturing field of study”, Tourism Management Perspectives, 25, ss. 177–180.
• Uzell, D. (1992), “The Hot Interpretation of War and Conflict”, İçinde D. Uzell (Editör), Heritage Interpretation Volume I: The Natural and Built Environment, ss. 33–47. London: Bellhaven.
• Üzüm, B., Özkan, O.S. ve Gülbahar, Y. (2022), “Bilge Liderlik Ölçeği’ni Türkçeye Uyarlama Çalışması”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), ss. 1795-1803.
• Williams, B., Onsman, A. ve Brown T. (2010), “Exploratory Factor Analysis: A Five-Step Guide for Novices”, Australasian Journal of Paramedicine, 8, ss. 1-13.
• Worthington, R. L. ve Whittaker, T. A. (2006), “Scale Development Research”, The Counseling Psychologist, 34(6), ss. 806–838.
• Wyatt, B., Leask, A. ve Barron, P. (2020), “Designing dark tourism experiences: An exploration of edutainment interpretation at lighter dark visitor attractions”, Journal of Heritage Tourism, 16(4), ss. 433–449.
• Xia, Y. ve Yang, Y. (2019), “RMSEA, CFI, and TLI in Structural Equation Modeling with Ordered Categorical Data: The Story They Tell Depends on the Estimation Methods”, Behavioral Research, 51, ss. 409–428.
• Yıldız, E. (2022), “SmartPLS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi”, İçinde R. Altunışık, H. Boz, E. Gegez, E. Koç, Ü. Sığır, E. Yıldız ve A. Yüksel (Editörler), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri – Yeni Perspektifler, ss. 351-389, Ankara: Seçkin Yayıncılık.