TÜRKİYE’DE ÇERKES DİASPORASI: KİMLİK İNŞASI VE REFERANSLARI

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 1, 122 - 156, 29.04.2019

Bahar Ayça Okçuoğlu

https://doi.org/10.18490/sosars.559096

Öz

Diasporalar
kültürel öğeleri, dernekleri, aktiviteleri, politik alandaki etkileri ve
gelecekteki rolleri açısından, bulundukları ülkeler için önem arz etmektedir.
Türkiye’deki Çerkes diasporası da, aynı zamanda Çerkeslerin en büyük diasporik
nüfus olduğu ülke olması bakımından, çeşitli özellikleri ele alınarak
incelenmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’deki diasporaların kimlik oluşum,
dönüşüm ve değişim süreçlerine bir örnek olarak Çerkes diasporası incelenmiştir.
Türkiye’deki Çerkeslerin varlığı, kurulan dernekler ve kapsamları, verilen
referansların bağlamlarını kaybetmemeleri açısından ele alınmıştır. Çerkeslerin
kendilerini ifade ediş süreçlerinde Kürt halkına ne tür referanslar verdiği, bu
referansların diasporik bir topluluğun kendini tanımlaması açısından ne anlam ifade
ettiği analiz edilmiştir. Bu analizler, Türkiye’nin çeşitli illerinde yapılan
görüşmelerden elde edilmiş ve iki ana başlıkta incelenerek örnekler verilmiştir:
“farklılıklar” ve “benzerlikler”. Böylece, Türkiye’de bir diaspora halkının varlığını
ifade ediş biçimlerindeki farklılıklara bir örnek oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Diasporik Kimlik, Çerkes, Çerkes Diasporası, Kürt Halkı

Kaynakça

• Adorno, T. W., Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J., ve Sanford, R. N. (1950). The Authoritarian Personality. New York: Harper & Brothers.
• Akdeniz Göker, E. (2018). “Nereye Aitiz?” Diasporik Kimlik ve Türk Vatandaşlığı Kıskacında Çerkes Kimliği. AURUM Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 91-105.
• Akgönül, S. (2009). Towards Minority Policies Beyond Reciprocity? The EU, Greece and Turkey. Othon Anastasakis, K. Nicolaidis ve K. Öktem (Eds.), In the Long Shadow of
• Europe: Greeks and Turks in the Era of Postnationalism içinde (s.191-217). Boston: Martinus Nijhoff.
• Arslan, T. D. (2013). İstanbul’da Çerkes Kimliği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Assmann, J., Czaplicka, J. (1995). Collective Memory and Cultural Identity. Cultural History/Cultural Studies, 65, 125-133.
• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı.
• Barth, F. (2001). Etnik Gruplar ve Sınırları. Ayhan Kaya ve Seda Gürkan (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Besleney, Z. A. (2009). An Overview of Circassian Studies Literature. Ergün Özgür (Ed.), The North Caucasus: Histories, Diasporas and Current Challenges içinde (s. 74-90). Ankara: Kaf-Dav Yayınları.
• Besleney, Z. A. (2016). Türkiye’de Çerkes Diasporasının Siyasi Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Brubaker, R. ve Cooper, F. (2000). Beyond Identity. Theory and Society, 29, 1-47.
• Brubaker, R. (2005). The ‘Diaspora’ Diaspora. Ethnic and Racial Studies, 28 (1), 1-19.
• Chochiev, G. (2007). On the History of the North Caucasian Diaspora in Turkey. Iran & the Caucasus, 11 (2), 213-226.
• Clifford, J. (1994). Diasporas. Cultural Anthropology, 9 (3), 302-338.
• Cohen, R. (2008). Global Diasporas: An Introduction. London and New York: Routledge.
• Çelikpala, M. (2005). Türkiye’de Kafkas Diyasporası ve Türk Dış Politikası’na Etkileri, Uluslararası İlişkiler, 2 (5), 71-108.
• Dixon, J. C., Ergin, M. (2010). Explaining Anti-Kurdish Beliefs in Turkey: Group Competition, Identity, and Globalization. Social Science Quarterly, 91 (5), 1329-1348.
• Doğan, S. N. (2009). Formations of Diaspora Nationalism: The Case of Circassians in Turkey. (Yayınlanmamış doktora tezi, Sabancı Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Doğanay, G. (2015). Hatıralarla Kurulan bir Toplumsal Kimlik: 21 Mayıs 1864 Sürgünü ve Türkiyeli Çerkesler. Journal of Turkish Studies, 10 (10), 361-380.
• Erciyes, J. C. (2008). Adyge-Abkhaz Returnees in the Ancestral Homeland, Diaspora, 17 (3), 340-361.
• Erciyes, J. C. (2014). 21. Yüzyılda Kafkasya’ya Geri Göç: Adığe-Abhaz Diasporası ve “Dönüş”. Sevda Alankuş ve E. Oktay Arı (Eds.), Geçmişten Geleceğe Çerkesler: Kimlik, Kültür ve Siyaset içinde (s. 435-446). Ankara: Kafdav Yayınları.
• Grassi, F. L. (2017). Yeni Bir Vatan: Çerkeslerin Osmanlı İmparatorluğu’na Zorunlu Göçü (1864). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Hacısalihoğlu, M. (2013). 1864 Kafkas Tehciri: Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi.
• Hall, S. (1994). Cultural Identity and Diaspora. Patrick Williams ve L.Chrismatı (Eds.), Colonial Discourse and Post-Colonial Theory içinde (s.222-237). New York: Columbia University Press.
• Hansen, L. F. (2012). Renewed Circassian Mobilization in the North Caucasus 20-years After the Fall of the Soviet Union. Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, 11 (2), 103-135.
• Karpat, K. (2017). Osmanlı'da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, A. (2001). Çevirmenin Sunuşu. Fredrik Barth (Ed.), Etnik Gruplar ve Sınırları içinde (s.7-8). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kaya, A. (2005). Circassian Diaspora in Turkey: Stereotypes, Prejudices and Ethnic Relations. Nedret Kuran-Burçoğlu ve S. G. Miller (Eds.), Representations of the Others in the Meditarranean World and Their Impact on the Region içinde (s. 217-240). İstanbul: The ISIS Press.
• Kaya, A. (2011). Türkiye’de Çerkesler: Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, A. (2012). Çerkes Diasporası ve Ulusaşırı Alanın Ortaya Çıkardığı Yeni İhtiyaçlar. KAFFED Ortak Akıl Toplantısı Sunumu, Bolu Koru Otel, Bolu. Erişim adresi: http://www.kaffed.org/bilgi-belge/diaspora/item/820-%C3%A7erkes-diasporas%C4%B1-ve-ulusa%C5%9F%C4%B1r%C4%B1-alan%C4%B1n-ortaya-%C3%A7%C4%B1kard%C4%B1%C4%9F%C4%B1-yeni-ihtiya%C3%A7lar.html
• Kirişçi, K. (2000). Disaggregating Turkish Citizenship and Immigration Practices. Middle Eastern Studies, 36 (3), 1-22.
• Oran, B. (2004). Türkiye’de Azınlıklar: Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özgür, E. (2011). The North Caucasian and Abkhazian Diasporas: Their Lobbying Activities in Turkey. Karina Vamling (Ed.), Caucasus Studies: Migration, Society and Language içinde (s. 80-88). Malmö: Malmö University.
• Özgür, E. (2013). Türkiye’deki Kuzey Kafkas Diaspora Kurumları ve Lobi Faaliyetleri. Mehmet Hacısalihoğlu (Ed.), 1864 Kafkas Tehciri: Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün içinde (s. 551-592). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi.
• Özyürek, E. (2001). Hatırladıkları ve Unuttuklarıyla Türkiye’nin Toplumsal Hafızası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Papşu, M. (2006). Çerkes-Adığe Yazısının Tarihçesi. Nart Dergisi, 51, 1-6. Erişim adresi: https://www.academia.edu/2762087/%C3%87erkes-Ad%C4%B1%C4%9Fe_Yaz%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1n_Tarih%C3%A7esi
• Richmond, W. (2013). The Circassian Genocide (Genocide, Political Violence, Human Rights). New Brunswick: Rutgers University Press.
• Safran, W. (1991). Diasporas in Modern Societies: Myths of Homeland and Return. Diaspora, 1 (1), 83-99.
• Sears, D. O. (1988). Symbolic Racism. Phyllis A. Katz ve D. A. Taylor (Eds.), Eliminating Racism içinde (s. 53-84). New York, NY: Plenum Press.
• Shami, S. (1995). Disjuncture in Ethnicity: Negotiating Circassian Identity in Jordan, Turkey and the Caucasus. New Perspectives on Turkey, 12, 79-95.
• Shenfield, S. D. (1999). The Circassians: A Forgotten Genocide. Mark Levene ve R. Penny (Eds.), The Massacre in History içinde (s. 149-162). New York, NY: Berghahn.
• Sunata, U. (2015). Diasporanın Sosyokültürel Hafızası Olarak Çerkes Köyü. Sosyokültürel Yönleriyle Çerkes Toplumu içinde (s. 9-48). Ankara: Kaf-dav Yayınları.
• Taymaz, E. (2001). Kuzey Kafkas Dernekleri. Stefanos Yerasimos (Ed.), Türkiye’de Sivil Toplumu ve Milliyetçilik içinde (s.451 460). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Toksabay, B. (2005). Conflict Over Language Rights: The Case of Kurds and Circassians in Turkey. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sabancı Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Toumarkine, A. (2001). Kafkas ve Balkan Göçmen Dernekleri: Sivil Toplum ve Milliyetçilik. Stefanos Yerasimos (Ed.), Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik içinde (s.425-450). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tölölyan, K. (1996). Rethinking Diaspora(s): Stateless Power in the Transnational Moment, Diaspora, 5 (1), 3-36. Uyan Semerci, P., Erdoğan, E., Sandal Önal, E. (2017). “Biz”liğin Aynasından Yansıyanlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Vertovec, S. (1997). Three Meanings of “Diaspora”, Exemplified among South Asian Religions, Diaspora, 6 (3), 277-299.
• Wakizaka, K. (2012). Türkiye’deki Gürcü ve Çerkes Diasporasının Gözüyle Abhazya Meselesi ve Kimlik Sorunu. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.