TOPLUMSAL ALIŞVERİŞTE HAKKANİYET

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 1, 192 - 222, 28.04.2020

Zeynep Türkkan

https://doi.org/10.18490/sosars.728347

Öz

Alışveriş insan ilişkilerinin temel özelliklerinden biridir. Nitekim toplumsal ilişkiler çoğu kez bir şeyler verme ve alma üzerine kuruludur. Alışveriş ilişkileri karşılıklı yani doğrudan olabileceği gibi üçüncü kişilerin de dahil olduğu dolaylı ilişkiler şeklinde de olabilir. Alışveriş ilişkisi içindeki insanlar, genellikle, ödül ve cezaların insanların katkılarıyla uyumlu olarak dağıtılması gerektiğine inanırlar. Eğer ödül ve cezalar insanların katkılarıyla uyumlu olarak dağıtılıyorsa orada hakkaniyetin bulunduğu söylenir, eğer dağıtım insanların katkılarıyla uyumsuz ise orada bir haksızlık var demektir.
Bu çalışmada, toplumsal alışveriş süreçlerinin önemli bir unsuru olan hakkaniyet konusu, ilgili literatürdeki belli başlı teori ve yaklaşımlardan hareketle ele alınmıştır. Bu amaçla, ilk olarak, toplumsal alışveriş teorisi kısaca gözden geçirilmiş, daha sonra özellikle Homans’ın üzerinde durduğu dağıtıcı adalet prensibi, Walster ve meslektaşlarının ileri sürdüğü hakkaniyet teorisi ve Molm ve meslektaşları ile başka bazı araştırmacıların savunduğu karşılıklı adalet yaklaşımı ile adaletsizliğin sonuçları incelenmiştir. Sonuç bölümünde de konuya dair bazı değerlendirmelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Alışveriş, Hakkaniyet, Haksızlık, Dağıtıcı Adalet, Karşılıklı Adalet

Kaynakça

• Adams, J. S. (1965). Inequity in Social Exchange. L. Berkowitz (Ed.) Advances in Experimental Social Psychology, Vol. 2, pp. 267-299. Alwin, D. F. (2000). Social Justice. E. F. Borgatta & R. J. V. Montgomery (Ed.) Encyclopedia of Sociology, Second Edition, Vol. 4, pp. 2695-2711. Blau, P. M. (1964). Exchange and Power in Social Life. New York: John Wiley & Sons. Bredemeier, H. C. (2010). Alışveriş Kuramı. T. Bottomore & R. Nisbet (Ed.) M. Tunçay & A. Uğur (Haz.) Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi içinde (s. 463-500). A. Buğra (Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Kırmızı. Calhoun, C., Gerteis, J., Moody, J., Pfaff, S., Virk, I. (2002). Contemporary Sociological Theory. Great Britain: Blackwell. Cohen, R. L., Greenberg, J. (1982). The Justice Concept in Social Psychology. J. Greenberg & R. L. Cohen (Ed.) Equity and Justice in Social Behavior içinde (s. 1-41). New York: Academic. Cook, K. S., Hegtvedt, K. A. (1983). Distributive Justice, Equity, and Equality. Annual Review of Sociology, Vol. 9, pp. 217-241. www.jstor.org.tr/stable/2946064 (Erişim Tarihi: 10.12.2018). Cook, K. S. (2000). Social Exchange Theory. E. F. Borgatta, R. J. V. Montgomery (Ed.) Encyclopedia of Sociology, Second Edition, Vol. 4, pp. 2669-2676. Emerson, R. M. (1962). Power-Dependence Relations. American Sociological Review, Vol. 27, No. 1, pp. 31-41. www.jstor.org/stable/2089716 (Erişim Tarihi: 25.01.2019). Gouldner A. W. (1960). The Norm of Reciprocity: A Preliminary Statement. American Sociological Review, Vol. 25, No. 2, pp. 161-178. www.jstor.org/stable/2092623 (Erişim Tarihi: 9.11.2018). Homans, G. C. (1961). Social Behavior: It’s Elementary Forms. New York: Harcourt, Brace &World. Kidd, R. F., Utne, M. K. (1978). Reactions to Inequity: A Prospective on the Role of Attributions. Law and Human Behavior, Vol. 2, No. 4., pp. 301-312. www.jstor.org/stable/1393834 (Erişim Tarihi: 11.12.2918). Leventhal, G. S. (1980). What Should Be Done with Equity Theory? K. J. Gergen, M. S. Greenberg, R. H. Willis (Ed.) Social Exchange: Advances in Theory and Research. New York and London: Plenum. Major, B., Deaux, K. (1982). Individual Differences in Justice Behavior. J. Greenberg & R. L. Cohen (Ed.) Equity and Justice in Social Behavior içinde (s. 43-75). New York: Academic. Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. O. Akınbay & D. Kömürcü (Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat. McClintok, C. G. – Keil, L. J. (1982). Equity and Social Exchange. J. Greenberg & R. L. Cohen (Ed.) Equity and Justice in Social Behavior içinde (s. 337-387). New York: Academic. Molm, L. D., Quist, T. M., Wiseley, P. A. (1993). Reciprocal Justice and Strategies of Exchange. Social Forces, Vol. 72, No. 1, pp. 19-44. www.jstor.org/stable/2580158 (Erişim Tarihi: 11.12.2018). Nord, W. (1973). Adam Simith and Contemporary Social Exchange Theory. The American Journal of Economics and Sociology, Vol. 32, No. 4, pp. 421-436. www.jstor.org/stable/3485207 ( Erişim Tarihi: 18.11.2018). Poloma, M. M. (1993). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. H. Erbaş (Çev.) Ankara: Gündoğan. Pritchard, R. D. (1969). Equity Theory: A Review and Critique. Organizational Behavior and Human Performance, Vol. 4, Issue 2, pp.176-211. Ritzer, G. (2012). Modern Sosyoloji Kuramları. H. Hülür (Çev.) Ankara: De Ki. Smith, A. (2011). Milletlerin Zenginliği. H. Derin (Çev.) 5. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası. Thibaut J. W., Kelley H. H. (1959). The Social Psychology of Groups. New York: John Wiley & Sons. Turner, J. H. (2014). Theoretical Sociology. Los Angales: Sage. Wallace R. A., Wolf A. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. L. Elburuz & M. R. Ayas (Çev.), İzmir: Punto. Walster E., Walster G. W., Berscheid E. (1978). Equity: Theory And Research. Boston: Allyn and Bacon.