DİVAN ŞİİRİNİ HUKUKÎ BAKIŞ AÇISI İLE DEĞERLENDİRMEK: SUÇ ve CEZA

Year 2014, , 167 - 199, 01.06.2014

Özlem Ercan

https://doi.org/10.21550/sosbilder.269535

Abstract

Hem Batı hem de Doğu toplumlarında adalet, yüzyıllardır gerçekleştirilmesi istenen bir ülkü konumundadır. Hakkın gözetilmesi ve yerine getirilmesi, haklı ile haksızı ayırt etme çabası anlamına gelen adalet ancak hukuk kuralları ile bir bütün olarak algılanırsa mümkündür. Bunun için de yaşanılan toplumun özüne uygun bir hukuk düzenine ihtiyaç vardır. Ancak her toplumda hem dinî kurallar hem de günlük hayatın ihtiyaçları çerçevesinde oluşan kanunlar, toplumsal düzeni sağlamakla yükümlü oldukları ve insanların nasıl davranmaları gerektiğine işaret ettikleri hâlde suçun ortaya çıkmasını engelleyememiştir. “Kanunlarda açıkça yasaklanan ve karşılığında bir ceza öngörülen her türlü eylem olarak” (Dolu 2011, 32) tanımlanan suç, doğal olarak ceza kavramını doğurmaktadır. Cesare Beccaria’ya göre “Suçu önlemek, cezalandırmaktan daha kolay...” olmasına rağmen “Suç ve ceza insanlık tarihi kadar eskidir. Âdem ve Havva yasak meyveyi yiyerek ilk suçu işlemişler ve bu suçları nedeniyle cezalandırılmışlardır. Suç ve ceza olgusu, zaman içerisinde insanlık tarihindeki yerini almış; bazı dönemlerde cezalandırma yöntemleri işkence ve azap çektirme adı altında bir meslek, hatta sayısı hiç de az olmayan bazı sadist yöneticilerin de desteği ile sanat olarak algılanabilmiştir.” (Kanat 2000, 7) Divan Edebiyatında suç ve ceza anlayışını daha iyi anlayabilmek için ilkin Osmanlı ceza hukuku ile İslam’da ve Osmanlı’da suçların neler olduğu ve söz konusu suçlara hangi cezaların uygun görüldüğü hakkında bilgi verilecektir. Makalenin diğer bölümlerini ise Divan şairinin suç ve ceza kavramlarından neyi anladığı ve genellikle âşığa, rakibe ya da birtakım unsurlara uygun görülen cezaların ne olduğu oluşturacaktır

Keywords

Divan Şiiri, Hukuk, Ceza, Suç, Osmanlı

Court Legal Perspective of Poetry and Evaluate to: Crime and Punishment

Abstract

Justice in both Western and Eastern societies for centuries, is an ideal that is to be carried out. Observance and fulfillment of the right, the effort to distinguish between right and wrong, but of the idea of justice and the rule of law coincided with each other as a whole, by detecting possible. For this, the essence of civic society according to the rule of law is needed. But in every society and religious precepts as well as the needs of everyday life within the framework consisting of laws, social order and ensure that they are obliged, and how people should behave pointed out that they still crime in the occurrence could not prevent. “Laws expressly prohibited and against all actions envisaged as a criminal” (Dolu 2011, 32) offenses described, naturally raises the concept of punishment. By Cesare Beccaria “to prevent crime, to punish easier ...” although “Crime and punishment is as old as human history. By eating the forbidden fruit of Adam and Eve committed the first offense, and that they were punished for their crimes. Crime and criminal cases, have been replaced over time in human history; torture and torment in some periods of punishment under the name of a profession, or even no small number of managers with the support of some sadistic could be perceived as art.” (Kanat 2000, 7) Divan literature to better understand the concept of crime and punishment in the former Ottoman criminal law for the crime of Islam and the Ottoman Empire comes to what is happening and what the penalties for offenses deemed appropriate will be informed about. The poet of the other portions of the article the concept of crime and punishment and often to understand what of the lover, competitor, or to some factors will create what is appropriate penalties

Keywords

Divan Poetry, Law, Criminal, Crime, Ottoman

References

• ACAR, İsmail (2001). “Osmanlı Kanunnameleri ve İslam Ceza Hukuku”, D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı XIII-XIV, İzmir, s. 53-68.
• AK, Coşkun (1987). Muhibbî Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AK, Coşkun (2001). Bağdatlı Rûhî Divanı, (Karşılaştırmalı Metin), Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• AKBULUT, İlhan (2003). “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 1, s. 167-181.
• AKDOĞAN, Yaşar, Ahmedî, Divan, Kültür ve Turizm Bakanlığı
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1999). “Kanunnâmelerdeki Ceza Hukuku ve Şer’î Tahlili”, Journal of Islamic Research, Volume: 12, No: 1, s. 1-16. AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Osmanlı’da Hukuk Sistemi”, www.birsuturkdevlet.weebly.com/osmanlida-hukuk.html
• AKYÜZ, Kenan (1990). vd., Fuzûlî, Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ARIK, Feda Şamil (1996). Eski Türk Ceza Hukukuna Dair Notlar I. Suçlar ve Cezalar, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, Ankara, s. 1-50.
• AVCI, Mustafa (2008). Osmanlı Ceza Hukukuna Giriş, Konya: Mimoza. AVCI, Mustafa, “Osmanlı Hukukunda Hapis Cezası”, http://www.akader.info/KHUKA/2002_mart/osmanli_hukukunda_ha pis.htm
• AVŞAR, Ziya, Revânî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3145, Kültür Eserleri, 428. (www.kulturturizm.gov.tr)
• AYDEMİR, Yaşar, Ravzî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3192, Kültür Eserleri, 443. (www.kulturturizm.gov.tr)
• AYDIN, Mehmet Âkif (1993). “Ceza”, İstanbul: DİA, C. VII, s. 478-482.
• BARDAKÇI, Murat, “Osmanlı İşkenceyi Bile Kanunla Yapardı”, Hürriyet Gazetesi”, 15 Ağustos 1999, www.webarsiv.hurriyet.com.tr
• BARDAKOĞLU, Ali (1993). “Ceza-Fıkıh”, İstanbul: DİA, C. VII, s. 470- 478.
• BAYAK, Cemal, Sehâbî Divanı,Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3191, Kültür Eserleri, 442. (www.kulturturizm.gov.tr)
• BAYRAM, Yavuz (2009). Adlî, Hayatı, Şahsiyeti, Şairliği, Divanının Tenkitli ve Orijinal Metni, Amasya.
• BİLKAN, Ali Fuat (2000). Nâbî Divanı, İstanbul: Akçağ.
• BURMAOĞLU, Hamit Bilen (1983). Lâmi’î Çelebi Divanı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Metni), Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Doç. Dr. Hüseyin Ayan, Erzurum.
• CAN, Ertuğrul (2005). Şuhûdî Divançesi (İnceleme-Metin), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Doç. Dr. H. Dilek Batislam, Adana.
• CANIM, Rıdvan (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• ÇAĞLAYAN, Nagihan (2007). Nisârî Divanı (İnceleme-Metin), Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mehmet Arslan, Sivas.
• ÇAKIR, Mümine (2008). Kavsî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme, Tenkitli Metin, Dizin), Ankara.
• DARICIK, Murat (2006). Nazîf Divanı (Transkripsiyonlu Çeviri ve Metin- İnceleme), Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Yard. Doç Dr. Ahmet Ölmez, Sivas.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• DOLU, Osman (2011). Suç Teorileri: Teori, Araştırma ve Uygulamada Kriminoloji, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• DÜZBAKAR, Ömer (2008). “İslam-Osmanlı Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu: 16-18. Yüzyıllarda Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (2), s. 79-105.
• ENGİN, Sedat (2006). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı’nın Tahlili, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• ERGİN, Muharrem (1980). Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• GÜLEÇ, İsmail (2006). “Mutasavvıf Şairlerde Zindan Kavramı”, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Merkezi, Hapishaneler Sempozyumu 4-5 Aralık 2003, haz. Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, İstanbul: Babil Yayınları, s. 181-190.
• GÜRER, Serpil (2010). XVII-XVIII ve XIX. Yüzyıllarda Fransız Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Ankara.
• GÜRGENDERELİ, Müberra, Mostarlı Hasan Ziyâ’î Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3195, Kültür Eserleri, 446. (www.kulturturizm.gov.tr)
• HARMANCI, M. Esat, Süheylî Divan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3189, Kültür Eserleri, 440. (www.kulturturizm.gov.tr)
• KAÇALİN, Mustafa S., Âhî, Divan, Kültür ve Turizm Bakanlığı
• KANAT, Cüneyt (2000). Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, İstanbul: Küre Yayınları.
• KANKAL, Ahmet (1993). “Osmanlı Ceza Hukukuyla Alakalı İlginç Bir Belge”, OTAM, Sayı 4, Ankara, s. 197-201.
• KARACAN, Turgut (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit, Divan, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, On Altıncı Yüzyıl Şairlerinden Prizrenli Şem’î’nin Divanı’nın Edisyon Kritiği ve İncelenmesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3138, Kültür Eserleri, 421. (www.kulturturizm.gov.tr)
• KATGI, İsmail (2013). “Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl (Hukuki Maiyeti, Sebepleri, Usulü, İnfazı ve Sonuçları), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 24, s. 180-211.
• KILIÇ, Filiz, Âşıl Çelebi Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3184, Kültür Eserleri, 435. (www.kulturturizm.gov.tr)
• KILINÇ, Ahmet (2007). “Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihi Açısından Yaptırım Türü Olarak Teşhir”, Gazi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XI, Sayı 1-2, s. 1007-1032.
• KOÇ KESKİN, Neslihan (2011). Minyatür Merceği ile Divan Şiirini Görmek, Journal of Turkish Studies Türklük Bilgisi Araştırmaları, Walter G. Andrews Armağanı-1, 34/1, s. 1-37.
• KOÇ, Yunus; TUĞLUCA, Murat (2006). “Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Yargılama ve Toplumsal Yapı”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Sayı 2, s. 7-24.
• KOÇAL, Ece “Tarihî Hamamlar Modern Yaşamın Stresini Atmak İsteyenleri Ağırlıyor”, 17 Şubat 2006, www.arsiv.sabah.com.tr
• KOÇU, Reşat Ekrem (1971). Tarihimizde Garip Vakalar, İstanbul: Varlık Yayınları.
• KOŞUM, Adnan (2004). Osmanlı Örfî Hukukunun İslam Hukukundaki Temelleri, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 17, Bahar, s. 145-160.
• KÖKSAL, Osman (2006). “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hatt-ı Hümayunları”, AÜ, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 19, s. 283-341.
• KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• MENGİ, Mine (1995). Mesîhî Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• MUTAF, Abdulmecid (2008). “Teorik ve Pratik Olarak Osmanlı’da Recm Cezası: Bazı Batı Anadolu Şehirlerindeki Uygulamalar”, Turkish Studies, Volume 3/4 Summer, s. 573-597.
• ONAY, Ahmet Talât (2000). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Akçağ.
• ÖZYILDIRIM, Ali Emre, Hamdullah Hamdî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3198, Kültür Eserleri, 449. (www.kulturturizm.gov.tr)
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, İstanbul: M.E.B.
• Sâfî Divanı, Milli Kütüphane, A-8870, s. 361.
• SARAÇ, M. Yekta, Emrî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3144, Kültür Eserleri, 427. (www.kulturturizm.gov.tr)
• SERİN, Sefer (2007). Diyarbakırlı Ali Emirî Divanı (İnceleme-Metin), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Yard. Doç Dr. Halil İbrahim Yakar, Gaziantep.
• SONA, İbrahim (2006). Hidâyet Çelebi Divanı, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Ahmet Mermer, Ankara.
• ŞEN, Murat (2000). “Eski Yargılama Hukukumuzda Şahidin Yükümlülükleri ve Başkasından Naklen Şahitlikte Bulunma”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. IV, S. 1- 2, s. 181-195.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1995). “Klasik Osmanlı Edebiyatında Tipler I”, Osmanlı Araştırmaları, XV, İstanbul, s. 1-91.
• TARLAN, Ali Nihat (1967). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C. I, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihat (1970). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon ) Gazeller Kısmı, C. II, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ.
• TURAN, Lokman (1998). Yenişehirli Avnî Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin), Encümen-i Şu’arâ ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Doç Dr. Ahmet Kırkkılıç, Erzurum.
• ÜÇOK, Coşkun (1946). “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1946, Cilt 3, Sayı 1, s. 125-146.
• ÜÇOK, Coşkun (1946). “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler II”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1946, Cilt 3, Sayı 2-4, s. 365-383.
• ÜÇOK, Coşkun (1947). “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler III”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1947, Cilt 4, Sayı 1-4, s. 48-73.
• YAKAR, Halil İbrahim, Gelibolulu Sun’î Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3197, Kültür Eserleri, 448. (www.kulturturizm.gov.tr)
• YAKUT, Esra (2011). Osmanlı Hukukunda Tazir Cezaları, Ankara: Seçkin Yayınları.
• YAZICI, Muhammed (2012). “Osmanlı Dünyasında İçki İçme Suçuna Dair Bazı Gözlemler (XVI. Yüzyıl)”, JASSS, Volume 5, Issue 8, December, p. 1317-1332.
• YENİKALE, Ahmet, Ahmet Nâmî Divanı ve İncelemesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3194, Kültür Eserleri, 445. (www.kulturturizm.gov.tr)
• YENİKALE, Ahmet, Sünbül-zâde Vehbî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3374, Kültür Eserleri, 514. (www.kulturturizm.gov.tr)
• YILDIRIM, Ali (2000). Darağacında Kan Sesleri Bir Celladın Anıları, Ankara: İtalik Yayınları.
• YILDIZ, Osman (2008). Yûsuf u Zelihâ (Destân-ı Yûsuf) Giriş-İnceleme- Metin-Dizinler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILMAZ, Kâşif (2010). Budinli Hisâlî Divanı, İstanbul: Kriter Yayınları.
• ZÜLFE, Ömer, Yakînî, Divan (İnceleme, Metin ve Çeviri, Açıklamalar, Sözlük), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel (www.kulturturizm.gov.tr)
• www.kurantefsiri.org/hidayet.aspx?sID=4
• www.osmanturkoguz.blogspot.com.tr/2011/02/277-osmanlida-iskence- 438. cesitleri-ve_06.html www.notdenizi.com
• www.serenti.org/osmanlida-cellat-idam-ve-iskence/