Anadolu Selçuklu-Osmanlı Beyliği İlişkisi: Amasya Örneklerinde Kesişim

Year 2010, Volume: 11 Issue: 18, 37 - 60, 06.01.2010

Sema Gündüz

Abstract

Anadolu Selçuklu-Osmanlı Beyliği İlişkisi: Amasya Örneklerinde Kesişim Anadolu Selçukluları’nın siyasi çöküşü ile birlikte beyliklerin ortaya çıktığı 14. yüzyıl, Osmanlı Beyliği mimari dilinin oluşum sürecini ortaya koyar. Selçuklu Devleti’nin varlığını sürdürdüğü coğrafi bölge ve yüzyıl düşünüldüğünde, daha sonra kurulan Osmanlı Beyliği ile arasında hem coğrafi çerçevede farklı dağılım alanı, hem de yüzyıl farkı görülür. Ancak Bizans sürecinde önemli bir Danişmendli merkezi olan Amasya, 14. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Beyliğince fethedilen Ankara, Tokat, Antalya, Sivas gibi diğer tüm kentlerden farklı olarak, İslam şehri niteliği ile beraber Selçuklu (1071-1308/1318) ve Osmanlı Beyliği dönemlerinin mimari örneklerini büyük ölçüde günümüze taşımıştır. Bu nedenle Amasya, hem Selçuklu hem de Osmanlı Beyliği dönemi imar faaliyetine sahne olmuş tek kent konumundadır. Selçuklu ve Osmanlı süreçlerini arka arkaya yaşamış olan Amasya’nın Selçuklu yerleşmesi ve aynı zamanda Selçuklu coğrafyası üzerinde kurulmuş bir kent olması nedeni ile mimari eserler üzerinde, -dönemin diğer yapılarından farklı olarak- mevcut Selçuklu geleneğin yansımaları dikkati çeker

Keywords

Selçuklu mirası, Amasya, mimari, gelenek, süreklilik

THE RELATIONSHIP BETWEEN THE ANATOLIAN SELJUKS AND THE OTTOMAN EMIRATE: A LOOK AT INTERACTIONS IN AMASYA

Abstract

14th century, the period during which the Emirates arose following the political collapse of the Anatolian Seljuks, manifests the formation of an architectural expressive language of the Ottoman Emirate. When the regional diversities and the period in which the resumption of the Seljuk existence are taken into consideration, the distinction between the Seljuks and the Ottoman Emirate became prominent. An important Danişmendid centre during the Byzantine period, Amasya, different from several cities in Anatolia, namely Ankara, Tokat, Antalya and Sivas, conquered by Ottoman emirate during the last decades of the 14th century, succeeded in carrying (surviving) the architectural examples of the Seljuks (1071-1308/1318) and Ottomans till nowadays. Hence, Amasya was the only city witnessing both the architectural activities of the Seljuks and the Ottoman Emirate. As a result of the uninterrupted Seljuk and Ottoman Emirate periods, the traditional reflections of the Seljuks can be surprisingly or rather naturally encountered on the Ottoman architectural monuments of Amasya

Keywords

Seljuk legacy, Amasya, architecture, tradition, continuity

References

• Akyurt, Yusuf (1947). “Amasya Şehri”, (El Yazması), Türk Asar-ı Atikası Binalarına Ait Tarihi Mecmua, 8: 33-37.
• Aşıkpaşazade (1992). Osmanlı Tarihi, (Haz. N. Atsız), Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, İstanbul.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (1989). Osmanlı Mi’marisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451), İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
• Bağcı, Serpil (1994). “Erken Osmanlı Sanatında Amasya”, Tarih Çevresi, 8: 22-26.
• Baykara, Tuncer (1988). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdari Taksimatı, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Cahen, Claude (2000). Osmanlılardan Önce Anadolu, (çev. Erol Üyepazarcı), Türk Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Cevdet, M (1938). “Sivas Darüşşifası Vakfiyesi ve Tercümesi” Vakıflar Dergisi, I: 35-38.
• Demiray, Ahmet (1954). Resimli Amasya, Tarih, Coğrafya, Salname, Kılavuz ve Kazalar, Güney Matbaacılık, Ankara.
• Durukan, Aynur (2001). “Anadolu Selçuklu Dönemi Kaynakları Çerçevesinde Baniler” Sanat Tarihi Defterleri 5:43-132.
• Eliade, Mircea (1992). İmgeler Simgeler, (Çev. M. Ali Kılıçbay), Gece Yayınları, Ankara.
• Evliya Çelebi (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, (Hazırlayan Z. Kurşun, S.A. Kahraman, Y. Dağlı), 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Gabriel, Albert (1931-34). Monuments Turcs d’Anatolie, 2 cilt, Paris.
• Hüseyin, Hüsameddin (1327-30/1911-14). Amasya Tarihi 1, Hikmet Matba-i İslamiyesi Dersadet.
• Hüseyin, Hüsameddin (1986). Amasya Tarihi 1, (sadeleştiren A. Yılmaz, M. Akkuş), Ankara.
• İbn-Bibi (1996). Selçuk-Name, (Çev. Mürsel Örsül), I-II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Kayaoğlu, İsmet (1978). “Turumtay Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi, XII: 91- 112.
• Kuzucular, Kani (2001). “Amasya Kenti’nin Erken Türk Dönemi Sonunda Oluşan Fiziksel Yapısının İrdelenmesi” I. Uluslar arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, II, Konya: 61-82.
• Ögel, Semra (1986). Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine Görüşler, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul.
• Pere, Nuri (1968). Osmanlılarda Madeni Paralar, Doğan Kardeş Matbaa, İstanbul.
• Sevim, Ali-E. Merçil (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset Teşkilat ve Kültür, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Tekindağ, Şevket. “İzzet Koyunoğlu Kütüphanesinde Bulunan Türkçe Yazmalar”, TM. XVI, 137.
• Turan, Osman (1965). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Turan, Osman (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi Siyasi Tarih, Alp Aslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318), Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Tüfekçioğlu, Abdülhamit (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Urak, Gediz (1994). Amasya’da Türk Devri Şehir Dokusu, Yapıların Analiz ve Değerlendirmesi, Gazi Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1997). “Mehmed I.”, İslam Ansiklopedisi, 7: 496- 506.
• Yetkin, Suut Kemal (1960). “Beylikler Devri Sanatından Klasik Türk Sanatına” V. Türk Tarih Kongresi, 257-266.
• Yinanç, Mükrimin, Halil (1950). “Amasya” İslam Ansiklopedisi, c.1: 392- 396.
• Yinanç, Refet (1982). “Selçuklu Medreselerinden Amasya Halifet Gazi Medresesi Ve Vakıfları”, Vakıflar Dergisi, XV 1982: 5-22.