Turkish Terms About Belief in Texts of The Karahanlı Period

Year 2009, Volume: 10 Issue: 16, 187 - 197, 06.01.2009

Zafer Önler

Abstract

With the adoption of the Islam, Turkish tribes have encountered many religious concepts pertaining to Islam. It can be observed that, in the early Islamic works such as Kutadgu Bilig and Divânü Lugâti’t-Türk, Arabic terminology involving religious concepts were Turkified. The same effort can also be seen in translations of Koran and some other works. Turkish words of bayat, idi, uŞan, tapug had been used to correspond the following terms respectively; ķadīm, rabb ķādir, ibādet terms. As it is known, after the XIV-XV. centuries those Turkification efforts had been abandoned and in time a full return to Arabic and Persian terms realized. In this article, some religious terms existing in the Works called Kutadgu Bilig, Divânü Lugâti’t-Türk and Ata betü’l-Hakayık are being studied.

Karahanlı Dönemi Metinlerinde İnançla İlgili Türkçe Terimler

Abstract

İslamiyetin kabul edilmesiyle birlikte, Türk boyları, İslamiyet’e ilişkin çok sayıda dini kavramla karşılaşmışlardır. Kutadgu Bilig, Divânü Lügâti’t-Türk gibi ilk islami dönem eserlerinde, dini kavramlara ilişkin Arapça terminolojinin büyük ölçüde Türkçeleştirme yoluna gidildiğini görmekteyiz. Aynı çaba Kur’an tercümeleri ve diğer eserlerde de görülmektedir. Türkçede var olan, bayat, iêi, uàan, tapug vb. sözcükler, sırasıyla kadím, rabb, şÀdir, ibÀdet terimlerine karşılık olarak kullanılmışlardır. Bilindiği gibi XIV-XV. yüzyıllardan sonra bu Türkçeleştirme çabasından vazgeçilmiş, zamanla tümden Arapça ve Farsça terimlere dönülmüştür. Bu yazıda Kutadgu Bilig, Divânü Lügâti’t-Türk ve Atebetü’l-Hakayık adlı eserlerde geçen kimi dini terimler inceleme konusu yapılmıştır

References

• AH= Reşit Rahmeti Arat: Atebetü’l-Hakayık, Türk Dil Kurumu, 1951.
• DLT= Besim Atalay: Divânü Lügat-it-Türk Tercümesi, I.-IV, Türk Dil Kurumu 1939-1941.
• EDPT= Sir Gerard Clauson: An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Central Turkish, Oxford, 1972.
• KB= Reşit Rahmeti Arat: Kutdagu Bilig, I. Metin, Türk Dil Kurumu 1947; II. Tercüme, Türk Tarih Kurumu, 1957; İndeks (Yayıma Hazırlayanlar: Kemal Eraslan, Osman. F. Sertkaya, Nuri Yüce), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1979.