KURAMSAL YÖNLERİYLE BİLİŞSEL DİLBİLİM

Year 2022, Volume: 23 Issue: 43, 1235 - 1259, 31.07.2022

Ümmügülsüm Dohman

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1037676

Cited By: 2

Abstract

XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dilde insan merkezli yaklaşımların ortaya çıkmasıyla dil, bilişsel yaklaşımlar çerçevesinde incelenmeye başlanır. Dil, düşünce ve insan üçlüsünün birbirine sıkı sıkıya bağlı kavramlar olduğundan hareket eden bilişsel bilim araştırmacıları, insanın zihinsel süreçlerini incelerken düşünce ve bilinç yapısını ifade etme aracı olan dile yönelirler ve dolayısıyla bilişsel bilimler dilbilimle kesişir. XX. yüzyılın son yirmi yılında ruhbilim, felsefe, mantık, matematik gibi disiplinlerarası bilişsel bilimler kavşağında bilişsel dilbilim doğar. Bu makalenin çıkış noktası dünyada önemli bir çalışma alanına sahip bilişsel dilbilimin kuramsal yönü olan içeriği, anahtar kavramları, tarihsel gelişimi, amacı, görevleri ve yaklaşımlarıyla ilgili detaylı çalışmalara Türk literatüründe yeterince yer verilmemesidir. Bu çalışmada bilişsel dilbilim kuramsal açıdan ele alınacaktır. Çalışmanın yeniliği ve önemi ise bilişsel dilbilimin kuramsal çerçevesinin Rusça kaynaklar temelinde ana hatlarıyla tasvir edilecek olmasıdır. Araştırma yöntemi olarak betimleme ve karşılaştırmalı yöntem kullanılacaktır.

Keywords

bilişsellik, bilişsel dilbilim, disiplinlerarası, konsept, Rus bilişsel dilbilimciler

Cognitive Linguistics with Its Theoretical Aspects

Abstract

With the emergence of human-centered approaches in language since the second half of 20th century, language has started to be examined with cognitive approaches. The cognitive science researchers believing that language, thought and human are completely interrelated concepts focus on language that is a tool to explain thought and cognition structure while examining mental processes of human, and hence cognitive sciences intersect with linguistics. During the last twenty years of the 20th century, cognitive science emerged at the intersection of interdisciplinary cognitive sciences such as psychology, philosophy, logic and mathematics. The departing point of this study results from the lack of a detailed study in Turkish literature regarding content, key concepts, historical development, purpose, duties and approaches of cognitive linguistics, which has an important field of study in the world. In this study, cognitive linguistics will be discussed theoretically. The novelty and significance of this study results from the fact that it will be described with its main aspects theoretical analysis of cognitive linguistics in terms of Russian sources. As the method of the research, the descriptive and comparative method will be used.

Keywords

cognition, cognitive science, interdisciplinary, concept, Russian cognitive linguists

References

• Aleksandrovna, D. N. (2014). Kognitivnaya lingvistika v Rossi. Filologiçeskiye Nauki. Voprosı teorii i praktiki, 3(2), 69-71.
• Arıca-Akkök, E. (2005). Sözvarlığı öğretiminde bilişsel yaklaşımlar. Journal of Language Education and Research, 1(3), 15-28.
• Baş, M. (2018). Gazete köşe yazılarında “demokrasi” kavramına ilişkin metaforlar: Derlem temelli bir eleştirel metafor çözümlemesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(2), 1390-1411.
• Demyankov, V. Z. (1994). Kognitivnaya lingvistika kak raznovidnost interpretiruyuşçego podhoda. Voprosı Yazıkoznaniya, (4), 17-33.
• Dzyuba, E. V. (2018). Kognitivnaya lingvistika. UrGPU.
• Geeraerts, D. & Cuykens, H. (Ed.) (2007). The Oxford handbook of cognitive linguistics. Oxford University Press.
• Gündoğdu, A. E. (2019). Türkçede etkin alanların bilişsel anlambilim açısından incelenmesi: “Kırmızı” sıfatı örneği. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 16(2), 111-133.
• Jinkin, N. (1958). Mehanizmi reçi. İzdateltsvo Akademii Pedagogiçeskih Nauk.
• Kaseviç, V. B. (2013). Kognitivnaya lingvistika: v poiskah identiçnosti. Yazıki Slavyanskoy Kulturı.
• Kibrik, A. A. (1994). Kognitivnıye issledovaniye po diskursu. Voprosı Yazıkoznaniya, (5), 126-139.
• Kozan, O. (2014). Rus ve Türk gazete haber başlığı dili, kültürdilbilimsel yaklaşım. Gazi Kitabevi.
• Kozan, O. (2018). Bilişsel dilbilim ve yabancı dil öğretimi. Ya da... kara hindiba ile yastık arasında ortak bir şey var mı? Z. Karacagil, E. Anaz (Ed.). Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar, İnsan Çalışmaları 1 içinde (679-687. ss.), Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Kubryakova, E. S. (1994). Naçalnıye etapı stanovleniya kognitivizma, lingvistika, psihologiya, kognitivnaya nauka. Voprosı Yazıkoznaniya, (4), 34-47.
• Kubryakova, E. S. (2004). Ob ustanovkah kognitivnoy nauki i aktualnıh problemah kognitivnoy lingvistiki. Voprosı Kognitivnoy Lingvistiki, (1), 6-17.
• Kubryakova, E. S., Demyankov, V. Z., Pankrats, Yu. G., Luzin, L. G. (1997). Kratkiy slovar kognitivnıh terminov. E. S. Kubryakova (Ed.). Moskva.
• Lihaçov, D. S. (1997). Konseptosfera russkogo yazıka. V. P. Neroznak (Ed.). Russkaya Slovesnost. OT Teorii Slovesnosti k Strukture Teksta. Antologiya içinde (280-287. ss.), Akademiya.
• Lüleci, M. (2010). Bilişsel dilbilim, şiirin bilişsel söylemi ve Sisler Bulvarı’nda bilişsel etkinleştirme. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 479-501.
• Maslova, V. A. (2005). Kognitivnaya lingvistika. TetraSistems.
• Petrov, V. V. & Gerasimov, V. İ. (Ed.) (1988). Novoye v zarubejnoy lingvistike. Vıpusk 23. Progress.
• Popova, Z. D. & Sternin, İ. A. (2001). Oçerki po kognitivnoy lingvistike. Voronej.
• Popova, Z. D. & Sternin, İ. A. (2007). Kognitivnaya lingvistika. AST-“Vostok-Zapad”.
• Potebnya, A. A. (1892). Mısl i yazık. Tipografiya Adolfa Darre.
• Pütz, M. & Günter, R. (2021, Aralık 12). Radden memorıam René Dırven (1932-2016). https://www.uni-koblenz-landau.de/de/landau/fb6/philologien/anglistik/laudsymposium/obituary
• Rudakova, A. V. (2004). Kognitalogiya i kognitivnaya lingvistika. Voronej. Rusya Bilişsel Dilbilimciler Birliği (2021, Aralık 9). http://ralk.info/
• Seçenov, İ. M. (1942). Refleksı golovnogo mozga. H. S. Koştoyants (Ed.), İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
• Skrebtsova, T. G. (2011). Kognitivnaya lingvistika. Filologiçeskiy Fakultet SPBGU.
• Stepanov, Yu. S. (2004). Konstantı: slovar russkoy kulturı. Akademiçeskiy Proyekt.
• Svetonosova, T. A. (2014). Bilişsel dilbilim ve kültürdilbilim: Özellikler ve farklılıklar. (Çev: E. Uğurlutan), O. Kozan (Ed.), Kültürdilbilim: Temel Kavram ve Sorunlar içinde (61-65. ss.), Gazi Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2021, Aralık 11). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Ufuk, Ş. P. (2017). Türk bilişsel budun dil bilimine giriş, Türk halk bitki sınıflandırmaları, temel aşamalar. Grafiker Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
• Vıgotskiy, L. S. (1934). Mışleniye i reç. V. Kolbanovskiy (Ed.). Gosudarstvennoye Sotsialno-Ekonomiçeskoye İzdatelstvo.
• Zeyrek, D. (1998). Bilişsel dilbilim, dil ulamları ve Türkçe eylemlerin kavramsal yapısı ile ilgili gözlemler. K. İmer, L. Uzun (Ed.), Doğan Aksan Armağanı içinde (207-221. ss.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Zvegintsev, V. A. (1983). Novoye v zarubejnoy lingvistike. B. Yu Gorodetskiy (Ed.). Vıpusk 12. Raduga.