NAMAZ VE PSİKOLOJİK İYİ OLMA ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2016, Issue: 68, 299 - 332, 27.12.2016

Nurten Kımter

Abstract

İslam dinindeki bütün ibadetlerin hem bedensel hem de ruhsal açıdan pek çok faydaları mevcuttur. Bilhassa özü itibariyle İslam dinindeki bütün ibadetleri kapsayıcı nitelikte olan ve tüm mahlûkatın ibadet şekillerini bünyesinde toplayan, beden, dil, kalp ve zihinle yapılan ve en sık tekrarlanan namaz ibadetinin çeşitli ruhsal rahatsızlıklardan mustarip olan günümüz insanı için bir sağlık reçetesi olduğu söylenebilir. Bu bağlamda 15 ile 65 yaş ve üzeri kişiler üzerinde namaz ibadeti ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkiyi din psikolojisi açısından incelemeyi amaç edinen araştırmamızda ölçme aracı olarak “Kişisel Bilgi Formu” ve “Psikolojik İyi Olma Ölçeği” kullanılmıştır.
Araştırmanın sonucunda örneklemin beş vakit namaz ve nafile namaz kılma durumları ile psikolojik iyi olma düzeyleri arasında pozitif yönde ve anlamlılık derecesinde bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Ayrıca araştırmamızda sosyo-demografik değişkenler ile örneklemin namaz kılma durumlarında da anlamlılık düzeyinde bir takım farklılıklar olduğu tespit
edilmiştir. Buna göre araştırmada kadınların erkeklerden, eğitim seviyesi daha düşük olanların yüksek eğitim düzeyine sahip olan kişilerden, yaşça daha büyük olanların daha
küçük yaş düzeyindeki kişilerden farz ve nafile namazları kılma düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Bununla birlikte katılımcıların gelir durumlarına göre beş vakit namaz kılma düzeylerinde anlamlılık derecesinde bir fark olmadığı gözlenirken, nafile namaz kılma durumları bakımından üst ekonomik düzeye sahip olan kişilerin düşük gelir
düzeyindekilere göre anlamlı derecede daha yüksek eğilim gösterdikleri tespit edilmiştir. Aynı zamanda araştırmada örneklemin “İslam’ın beş şartı olduğu için ve Allah’ın rıza
ve sevgisini kazanmak için namaz kılma” fikrine katılma düzeyleri arttıkça psikolojik iyi olma durumlarında da artış olduğu görülmüştür.

Keywords

Kelimeler: Beş Vakit Farz Namazlar, Nafile Namazlar, Psikolojik İyi Olma, Sosyo-Demografik Faktörler, Psikolojik İyi Olma Ölçeği.

References

• Acıboğa, A. (2007). Din-mutluluk ilişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahra- manmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanma- raş.
• Adriani, Yufi. (2012). Social support and personality trait as factors that affect happiness level among employee in state İslamic University Jakarta, OIDA International Journal Of Sustainable Development (http://www.ssrn.com/link), pp.35-40.
• Akgül, M. (2004). Yaşlılık ve dindarlık: hayattan zevk alma ve mutluluk ilişkisi, Dini Araştırmalar, 7 (19), s.18-56.
• Akyüz, Niyazi (1994). Ankara’nın Boğaziçi semtinde dini hayat ve kentlileşme üzerine bir araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Ankara.
• Allport, G.W. (2004). Birey ve dini (Çev. B. Sambur), Ankara: Elis Yayınları.
• Apaydın, H. (2003). İbadet psikolojisi. Tabula Rasa (Felsefe& Psikoloji), 3 (9), s.181- 189.
• Argyle, M. & Beith Hallahmi, B. (1975). The social psychology of religion. London & Boston: Routledge & Kegan Paul.
• Argyle, M. (2000). Psychology and religion: An introduction Routledge, London.
• Atalay, Beşir (1979). Köy gençliği üzerine sosyolojik bir araştırma, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Atalay, Talip (2005). İlköğretim ve liselerde dindarlık, İstanbul: DEM Yayınları.
• Ayvaışık, H. Belgin, Er Menli, Nurhan, Tutarel Kışlak, Şennur, Erkuş, Adnan (2000). Psikoloji terimleri sözlüğü, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Balcı, F. (2011). Psikolojik ve öznel iyi olma hali ile dinî inançlar arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, UÜ Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Bursa.
• Bedi’ Mahmud, (2007). Allah’ı görüyor gibi namaz kılmak. İstanbul: Polen Yayınları.
• Buladı, Kerim (2011). Namaz akılları durduran mucize. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Certel, H. (2010/1). Dini yaşantıda kalite sorunu. SDÜİFD, 24, s. 33 59.
• Cornwall, M. (1989). Faith development of men and women over the life span, in Aging and the Family, edited by S. Bahr and E. Peterson. Lexington, Mass: Lexington Books. pp.115-139.
• Çapcıoğlu, İ. (2003). Sosyal değişme sürecinde din ve kadının toplumsal konumu (Kasta- monu örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demircan, A. R. (2012). Namaza çağrı. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yay.,
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125, pp.276-302.
• Diener, E.,Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S., & Biswas-Diener, R. (2010). New well-being measures: short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 97, pp.143-156.
• Diener, E., & Diener, M. (1995).Cross-cultural correlates of life satisfaction and selfes- teem. pp.653–663.
• Doğan, T., Totan, T. (2013). Psychometric properties of Turkish version of the subjective happiness scale. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), p.25.
• Duman, S. (2010). Gözümün nuru nama. Aygül Ofset LTD. ŞTİ., yy.
• Engin, R. (2004). Tarsus’ta dini hayat, Yayınlanmamış Yüksek Lisans, AÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ellison, C. G. (1991).Religious ınvolvement and subjective well-being. Journal of Health and Social Behaviour, 32, pp. 80-99.
• Ferriss, Abbott L. (2002). Religion and the quality of life. Journal of Happiness Studies, 3 (3), pp.199-215.
• Francis, L. J. (1979). Measurement reapplied: Research into the child’s attitude towards religion, British Journal of Religious Education, 1(2), pp.45-51.
• Francis, L. J. (1984). Attitude towards religion: Definition, measurement and evaluation. British Journal of Educational Studies, 32(1), pp. 45-50.
• Fromm, E. (1982). Kendini savunan insan. (Çev. Necla Arat), İstanbul: Say Yayınları.
• Habibzadeh, S., Allahvirdiyani, K. (2011).Effects of economic and non economic factors on happiness on primary school teachers and urmia university professors. Procedia - Social and Behavioral Sciences 30, pp. 2050 – 2051.
• Hafızoğlu, H. (2012). Namaz bilinci. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Hayta, Akif (2002).İbadetler ve ruh sağlığı. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi (içinde s.117-153.), (Ed. Hayati Hökelekli), Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Hayta, A. (1993). Psiko-sosyal uyum ve dini pratikler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, UÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Hay, D. (1990). Religious experience today, london: Mowbray.
• Huebner, E.S. (1994). Correlates of life satisfaction in children. School Psychology Quarterly, 6, pp.103-111.
• Gülaçtı, F. (2010), The effect of perceived social support on subjective well-being. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, p.3847.
• Günay, Ü. (1999). Erzurum ve çevre köylerinde dini hayat, İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
• Günay, Ü. (1986). Modern sanayi toplumlarinda din I. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, s.51-52.
• Günay, Ü. (1987). Modern Sanayi toplumlarinda din II. EÜİFD, 4, s.29-58. İmam Gazali (trs).Namazın sırları ve faziletleri, (Trc. Harun Ünal), İstanbul: Çelik Yayınevi.
• Karagöz, İ. Altıntaş, H. (2011). Namaz ilmihali. (4.Baskı), Ankara: DİB Yayınları.
• Karaca, F. (2014). Yabancılaşma ve din, (2.Baskı) İstanbul. Çamlıca Yayınları.
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K., Gümüş, S. (2007). Kur’an yolu Türkçe meal ve tefsir, Ankara: DİB Yayınları.
• Kayan, R. (2008). Namaz çağrısı, İstanbul: Çıra Yayınları.
• Kebir, İ. (1993). Namaz bilinci. İstanbul: Denge Yayınları.
• Kımter, N. (2015).Ruh sağlığı bağlamında namaz ve benlik saygısı ilişkisi. Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 7(27), s.36-65.
• Kımter, N. (2012a). Benlik saygısı ve din, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Kımter, N. (2012b). Dini inanç, ibadet ve dua’nın umutsuzlukla ilişkisi, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Koç, M. (2002). Ergenlik döneminde dua ve ibadet psikolojisinin ruh sağlığı üzerinde- ki etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, UÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Koening, H.G.& Larson, D.B. (2001). Religion and mental: Evidence for an association. International Review of Psychiatry 13 (2), pp.67-68.
• Köroğlu, C. Z. (2012). Tüketim kültürü ve din. Ankara: Afşar Matbaası.
• Kurt, A. (2012). Din sosyolojisi. (4. Baskı), İstanbul Sentez Yayınları..
• Lenes, E. (2004). Intrinsic religiosity and hospice patients’life satisfaction and acceptance of death. Journal of Undergraduate Research, 5 (7), pp.1-5. (http://ufdc.ufl.edu/ UF00091523/00271/5x).
• Levin, J. S., Taylor, R. J., & Chatters, L. M. (1994). Race and gender differences in religiosity among older adults: findings from four national surveys. Journal of Gerontology, 149, pp.137–145.
• Loewenthal, K., Miriam, M., Andrew, K. and Cinnirella, M. (2001). Are women more religious than men? Gender differences in religious activity among different religious groups in the UK. Personality and Individual Differences, 32, pp.133- 139.
• Merter, M. (2013). Dokuz yüz katlı insan. (12. Baskı), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Nurbâkȋ, H. (1993). Kur’an-ı Kerim’den ayetler ve ilmi gerçekler, Ankara: TDV Yayın- ları.
• Nurbaki, H. (1986). Namazın sırları. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Onay, A. (2004). Dindarlık, etkileşim ve değişim. İstanbul: DEM Yayınları.
• Robert C. MacCallum, Michael W. Browne, Hazuki M. Sugawara (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), s. 134-135.
• Ryff, C.D. (1989). Happiness ıs everything or ıs ıt? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, pp. 1069-1081.
• Sayın, E. (2012). Namaz ve karakter gelişimi. (9. Baskı), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Shand, J. D. (2000). The effects of life experiences over a 50-year period on the certainty of belief and disbelief in God. The International Journal for the Psychology of Religion, 10(2), pp. 85-100. (DOI:10.1207/S15327582IJPR1002_02).
• Sherkat, E.D. (2004), Ellison, C.G., din sosyolojisinde son gelişmeler ve gündemdeki tartışmalar, (Çev. İ, Çapçıoğlu), AÜİFD, XLV (1), s..225-262.
• Seligman, M.E.P.(2004). Parks, A.C. & Steen, T., A balanced psychology and a. full life, philosophical transaction’s of the royal society of london. Series B. Biologicial Sciences, 359, pp.1379, 1381, http://dx.doi.org/10.1098/rstb.2004.1513.
• Serinsu, A. N. (Ed.) (2009). Dini terimler sözlüğü. Ankara: MEB Yayınları.
• Silva, A. & Caetona (2013). A. validation of the flourishing scale of positive and negative experience in Portugal. Social Indicators Research, 110, pp.469-478.
• Smith, T.B., Mc Cullough, M.E. & Poll, J.(2003) Religiousness and depression: evidence for a main effect and the moderating ınfluence of stressful life events. Psychological Bulletin, 129, pp.614-636.
• Şentürk, H. (2010). İslami hayatın psikolojik temelleri. İstanbul: İz Yayınları.
• Şimşek, Ö. F.(2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş temel ilkeler ve Lisrel uygulama- ları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Taylor, R. J., Mattis, J., Chatters, L. M. (1999). Subjective religiosity among African Americans: A synthesis of findings from five national samples. Journal of Black Psychology, 25(4), pp. 524-543.
• Telef, B.B. (2001). Psikolojik iyi oluş ölçeği (PİOO): Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. 11. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, 3–5 Ekim, Selçuk- İzmir.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği (PİOO): Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-384.
• Tomar, A. (2011). Yedi açıdan namaz. Adapazarı: Erkam Matbaası.
• TUİK,(2015). Yaşam memnuniyeti araştırması 2014, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• TDİB, (2014). Türkiye’de dini hayat araştırması. Ankara: TDİB Yayınları.
• Uysal, V. (1999). Türkiye’de dindarlık ve kadın. İstanbul Çamlıca Yayınları.
• Van Straalen, J. (2015). The effect of ıncome on religiosity comparing ındividuals in the netherlands. Erasmus University Rotterdam, Erasmus School of Economics, Departman of School, pp.15-16. WIN/Gallup International, http://www.barem.com.tr/turkiye-dunyaya gore-daha-dindar/ erişim tarihi: 20.08.2015.
• Woodmansee, F. M. (2000). Mental health and prayer: An ınvestigation of prayer, tem- prament and the effects of prayer on stress when ındividuals pray for others. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Spalding University, Kentucky.
• Yapıcı, A. (2007). Ruh sağlığı ve din, Adana: Karahan Kitabevi.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi (1979). Hak dini Kur’an dili, C. III, y.y.: Eser Neşriyât ve Dağıtım,
• Yıldız, M. (2006). Benlik kavramı ve benliğin gelişiminde dinin rolü. DEÜİFD, 3(XX), s.87-126.
• Yiengprugsawan,V., Somboonsook,B., Seubsman, S. and Sleigh,A.C.(2012). Happiness, mental health, and socio-demographic associations among a national cohort of thai adults. J Happiness Stud. Author manuscript, 13(6), p.1024.