RASYONALİZM BAĞLAMINDA DİLBİLİM VE DİN DİLİ İLİŞKİSİ

Year 2014, Issue: 58, 41 - 58, 20.03.2014

Harun Çağlayan

Abstract

Yirminci yüzyılın başlarında dilbilim hakkında başlayan tartışmalar, başlangıçta sadece insan zihninin çevresini nasıl anladığına bağlı olarak üretilen dilin imkânı ve mahiyeti üzerineyken, sonraları kapsam alanını genişleterek din dilinin niteliklerini de bünyesine dâhil etmiştir. Bu dönemde din dili hakkında yapılan değerlendirmelerin özünü, din dilinin mahiyeti ve bu dilde kullanılan ifadelerin mantıkî statüsü oluşturmaktadır. Din dili, Tanrı hakkında konuşmak hariç tutulacak olursa, normal dil ve mantık kurallarına bağlıdır. Ancak din dilinin metafizik değerleri konu edinmesine bağlı olarak kullandığı bazı ifadeler dolaylı ve karmaşık olabilir. Bundan dolayı mantıkçı pozitivizmin katı doğrulamacı kurallarının din dili üzerinde uygulanması durumunda bazı kavram ve değerlendirmeler tutarsız gibi görünebilirler. Bu çalışma genel olarak, Hristiyan ve Müslüman teolojisinde Tanrı hakkında konuşmanın zorlukları ve klasik din dilinin günümüz açısından ne anlam ifade ettiğiyle ilgilidir. Ancak din dili tartışmaları ve rasyonalizm bağlamında Kur’an’ın anlaşılabilirliği ve evrenselliği hakkında bazı çözümlemelerde bulunulacaktır.

Keywords

Dilbilim, Tanrı, Din Dili, Akıl, Pozitivizm, Kur’an.

References

• Abdulbâkî, M. F. (1945). el-Mu’cemu’l Müfehres li’l Elfâzı’l Kur’âni’l Kerîm. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-Mısrıyye.
• Atay, H. (1993). Kur’ân’a göre araştırmalar I-III. Ankara: Atay.
• -----. (2012). Kur’ân’a göre araştırmalar VI. Ankara:Atayy.
• Ayer, A. J. (2010). Dil, doğruluk ve mantık. (Çev. V. Hacıkadiroğlu). İstanbul: Metis. Başaran, İ. E. (1996). Eğitim psikolojisi. Ankara: Gül.
• Baymur, F. B. (ts). Genel psikoloji. İstanbul: İnkılâp.
• Bor, İ. (2011a). İlahî Kelam’ın imkân ve tabiatı. Ankara: Ankara Okulu.
• -----. (2011b). Dil, düşünce ve anlam. Ankara: Elis.
• el-Cüveynî, A. (1369/1950). Kitâbu’l İrşâd. (Thk. M. Mûsa ve A.A. Abdulhamîd). Bağdat: el-Mektebu’l-Hancî.
• el-Cüveynî, A. (1969). eş-Şâmil fî Usûli’d-Dîn. (Thk. A.S. en-Neşşâr dv.). İskenderiyye: Mektebun I’lmun Usûlu’d-Dîn.
• Erdem, H. (1999). Problematik olarak din felsefe münasebeti. Konya: Hüer.
• el-Eş’arî, H. (1369/1950). Makâlâtu’l İslamiyyîn ve Ihtılâfû’l-Musallîn. (Thk. M. Abdulhamîd). Kahire:Mektebetü’l-Nehdeti’l-Mısrıyye.
• -----. (ts). el-İbâne an Usûli’d-Diyane. Beyrut: Dâr İbn Zeydûn.
• Evans, C.S ve Manıs, R.Z. (2012). Din felsefesi: iman üzerine rasyonel düşünme. (Çev. F. Akdemir). Ankara: Elis.
• Cevizci, A. (2010). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
• el-Gazzâlî, H. (ts). Tehâfütü’l-Felâsife. (Nşr. S. Dünya). Kâhire:Dâru’l-Meârif.
• İbn Haldûn, M. (1986). (Çev. Z.K. Ugan) Mukaddime. İstanbul:Kültür Bakanlığı.
• İbn Manzûr. (ts). (Nşr. A.A. el-Kebîr, M.A. Hasebullah, H.M. Şâzilî), Lisânu’l Arab. Kahire.
• İkbal, M. (ts). Dini düşüncenin yeniden doğuşu. (Çev. N.A. Asrar). İstanbul:Birleşik. İmamoğlu, T. (2007). Tanrı’nın doğası ve mucizenin imkânı. İstanbul:İz.
• el-İsfehânî, M.R. (ts). el-Müfredât Elfâzi’l Kur’ân, (Thk. M.S. Keylânî), Beyrût: Dâru’l- Ma’rife.
• İzutsu, T. (ts). Kur’an’da Allah ve insan. İstanbul:Yeni Ufuklar.
• Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel. Koç, T. (1998). Din dili. İstanbul: İz.
• el-Mâturîdî, M. (ts). Kitâbu’t-Tevhid. (Thk. F. Huleyf). İskenderiye:Dâru’l-Câmiatu’l- Mısrıyye.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1995). Örnekleriyle Türkçe sözlük. Ankara:MEB.
• en-Nesefî, M. (2004). Tabsıratu’l-Edille fi Usûli’d Dîn. (Nşr. H. Atay), Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı.
• Öner, N. (1978). Klasik mantık. Ankara:Ankara Üniversitesi.
• Özlem, D. (1998). Sosyal bilimleri yeniden düşünmek. İstanbul:Metis.
• Öztürk, M. (2010). Kur’an dili ve retoriği. Ankara:Ankara Okulu.
• Rahman, F. (1996). Ana konularıyla Kur’an. (Çev. A. Açıkgenç), Ankara: Ankara Okulu.
• -----, (1995). Tarih boyunca İslamî metodoloji sorunu. (Çev. S. Akdemir), Ankara: Ankara Okulu.
• S.Aydın, M. (1999). Din felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• es-Sâbûnî, N. (1969). el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn. (Thk. F. Huleyf). İskenderiye: Dâru’l- Meârif Bimısr.
• Struck, P. T. (2005). Symbol and symbolizm. Jones, L. (Ed.), Encyclopedia of religion (SE) (8906-8915). Thomson Gale:Macmillan.
• Swinburne, R. (1991). The existence of God. Oxford: Clarendon.
• eş-Şehristânî, A. (1414/1993). el-Milel ve’n Nihâl. (Thk. E.E. Mühennâ, A.H. Fâûr). Beyrut: Dâru’l Ma’rife.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük. Ankara:TDK
• Tillich, P. (2006). Ahlak ve ötesi. (Çev. A. Çınar), Elis Yayınları Ankara: Elis.
• Watt, W.M. (2006). Kur’an’a giriş. (Çev. S. Kalkan), Ankara: Ankara Okulu.
• Wittgenstein, L. (2011). Tractacus logica-philosophicus. (Çev. O. Aruoba), İstanbul: Metis.
• -----, (2010). Felsefi soruşturmalar. (Çev. H. Barışcan), İstanbul: Metis.
• Yavuz, Ö. F. (2006). Kur’an’da sembolik dil. Ankara: Ankara Okulu.
• Yılmaz, S. (2009). Kelamda te’vil sorunu. Ankara: Araştırma.