İSLÂM HUKÛKUNA GÖRE SAĞLIK HİZMETLERİNDE MAHREMİYET HAKKI

Year 2015, Issue: 61, 425 - 450, 30.01.2015

Yusuf Şen

Abstract

Yaşam hakkı, tüm hakların başında gelen Allah’ın en değerli varlık olarak yarattığı her insanın en tabii hakkıdır. Bu hakkın yerine getirilmesinde insan sağlığının korunması ve bunun için gerektiğinde tedavi olunması bir zorunluluktur. Sağlık hizmetleri kapsamında tedavi aşamalarında insan onuruna, şeref ve haysiyetine, şahsiyet haklarına uygun olarak mahremiyetine hassasiyet gösterilmesi yaşam hakkına bağlı sağlık hakkıdır. Bu makalede ahlâkî ve hukukî ilkeler ışığında özel hayatın bir parçası olan hasta mahremiyeti, ihlali ve neticeleri değerlendirilmiştir.

Keywords

Mahremiyet, Tedavi, Özel Hayat, Sağlık Hizmetleri, Şahsiyet.

References

• Armağan, Servet, “Özel Hayatın Gizliliği (Mahfuziyet’i)”-Bir İzah Tecrübesi-İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul: 1976, C. 6, S. 2-3, s. 141-168.
• Bâbertî, Ekmeluddin Muhammed b. Mahmud (ö.1384), el-İnaye Şerhu’l-Hidaye, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
• Bardakoğlu, Ali, “İkrah”, DİA, XXII, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Başoğlu, Tuncay, “Ta’zir”, DİA, XXXX, İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1990.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yay., 1985.
• Buhâri, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Çalış, Halit, İslâm’da Kolaylaşma İlkesi Azimet-Ruhsat İlişkisi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Çeker, “Halvet”, DİA, XV, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Çoker, Hakan. Mahremiyetin Önemi. 13 Ekim 2014.
• Dağcı, Şamil, “Hükûmet-i adl”, DİA, XVIII, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Danışman, Ahmet, Ceza Hukuku Açısından Özel Hayatın Korunması, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1991.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Meşrû Müdafaa” DİA, XXIX, Ankara: TDV Yayınları,2004.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Zehra, Muhammed, el-Cerîme ve’l-Ukûbe, yy.: Dâru’l-Fikr, trs.
• ed- Dagmi, Muhammed Rakân, et-Tecessüs ve Ahkâmuhû fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Kâhire: 1985.
• ed- Dagmi, Muhammed Rakân, Himâyetü’l-Hayâti’l-Hâssa fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Kahire: 1985.
• Ekşi, Ahmet, İslam Tıp Hukuku, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• el-Cassas, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Razi, Ahkâmu’l-Kur’an, Thk., Muhammed Sadık Gamhâvî, Beyrut: 1992.
• el-İsbehânî, Hüseyin Muhammed, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• el-Karadâvî, Yusuf, el-Helâl ve’l-Harâm fi’l-İslâm, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî,1967.
• el-Meydânî, Abdulğanî el-Ğuneymî (ö.1292/1881), el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb, İstanbul: Dersaadet Kitabevi, trs.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn b. Şeref (h.ö.676), el-Mecmû’ Şerhu’l-Mehezzeb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Erdoğan, Mehmet, İslam Hukukunda Engelliler: Engelliliğin Fıkhi ve Hukuki Sorunları, Din Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: 2012.
• Esed, Muhammed, İslam’da Yönetim Biçimi, Trc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: 2002. Eskicioğlu, Osman, İslam Hukuku Açısından Hukuk ve İnsan Hakları, İzmir: Anadolu Matbaacılık, 1996.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm mine’l-Kur’an, İstanbul: Dersaadet Kitabevi, trs.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs (h.150-204), el-Umm, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lilmiyye, 2002.
• eş-Şakafe, Muhammed Beşir, el-Fıkhu’l-Mâlikî fî Sevbihi’l-Cedîd, Dımeşk: Dâru’l-kalem, 2007.
• eş-Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf (h.393-476), el-Mühezzeb, Beyrut: Dâru’l- Marife, 2003.
• eş-Şirbînî, Şemsuddin Muhammed ibn Muhammed el-Hatîb eş-Şâfiî (h.ö.977), Muğni’l- Muhtâc ilâ Ma’rifeti Me’âni Elfâzi’l-Minhâc, Şam: Daru’l-Feyhâi, 2009.
• eş-Şirvânî, Abdulhamid, Haşiyetü’ş-Şirvâni alâ Tuhfetü’l-Minhâc, Mısır: 1985.
• ez-Zuhaylî, Usûlü’l-fıkh el-İslâmî, Dımeşk: Matbaatü Camiati’l-Dımeşk, 1990.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin, İslam’da Şahsiyet Hakları, Ankara: TDV. Yayınları,1996.
• Hallâf, Abdulvehhâb, İlmu Usûli’l-Fıkh, İstanbul: Eda Neşriyat, 1991.
• http://www.dogumakademisi.com/makale/doğumda-mahremiyetin-onemi-okerh&39 Ibn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları,1992.
• Ibn Nuceym, Zeynü’l-Âbidîn b. İbrahîm Ahmed b. Nuceym (ö.970/1562), el-Eşbâh ve’n- Nezâir alâ Mezhebi’l-İmâmi’l-A’zam Ebî Hanîfeti’n-Nu’mân, Mısır:Matbaatü’l- Hüseyniyye el_Mısriyye, trs.
• İbn Ferhûn, Ebulvefâ Burhânüddîn İbrahim b. Ali, Tabsıratü’l-Hükkâm fî Usûlil Akdiye ve Menâhici’l-Ahkâm, Beyrut: 1995.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik, es-Siretü’n-Nebeviyye, thk., Mustafa es-Sakka, Beyrut: 1966.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Zâdu’l-Meâd, Çev., Vecdi Akyüz, İstanbul: İklim Yayınları, 1990.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el- Makdîsî el-Hanbelî (ö.620), el-Muğnî, Thk., Muhammed Şerefüddîn Hattâb Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dârusâdır, 2011.
• İbn Nuceym, Zeynüddin el-Hanefi, el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Beyrut: trs.
• İbn Rüşd el-Hafîd, Ebû’l-Velid Muhammed b.Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el- Mâlikî, (ö.595), Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesıd, Thk., Abdulmecîd Ta’mî Halebî, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
• İmre, Zahit, “Şahsiyet Haklarından Şahsın Özel Hayatının ve Gizliliklerinin Korunmasına İlişkin Meseleler”, İÜHFM, İstanbul: 1974, C. 39, S. 1-4.147-168
• Kahraman, Abdullah, “Tedavi”, DİA, XXXX, İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Kahraman, Abdullah, İslam Hukuk ve Ahlak İlkeleri Işığında Özel Hayatın Gizliliği (Mahremiyet), Ankara: Ebabil Yayınları, 2008.
• Karaman, Hayrettin, İslâmın Işığında Günün Meseleleri, İstanbul: Fatih Ofset, 1992.
• Kâsânî, Alauddin Ebû Bekr b. Mes’ud el-Hanefî (h.ö.587), Bedâi’u’s-Sanâi’ fi Tertîbi’şŞerâi’, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Köse, Saffet, İslam Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 1997.
• Mevsîlî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd (ö.683), Kitâbu’l-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2010.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccac, (ö.261), el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Öğüt, Salim, “Mahrem”, DİA, XXVII, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Remlî, Şemsuddîn Muhammed b. Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Hamza İbn Şihâbuddîn (ö.1004/1595), Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc fi’l-Fıkh alâ Mezhebi’lİmâm eş’Şâfiî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Sâmi, Şemseddin, Kâmus-ı Türkî, İstanbul: 1985.
• Senbehlî, Muhammed Burhaneddin Kadâyâ Fıkhiyye Muâsıra, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1988.
• Sert, Gökhan, Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Açısından Sağlık Hizmetlerinde Mahremiyet Hakkı Kavramı, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul: 2007.
• Şa’ban, Zekiyyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, Çev., İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: TDV Yayınları, 1990.
• Şafak, Ali, Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rehber Yayınları, 1992.
• Şâtıbî, Ebu İshâk, (ö.790/1388), el-Muvâfakât, Thk. Abdullah Dıraz, Beyrut: 1997.
• Şebramellisî, Ebu’z-Ziyâ Nûriddîn Ali b. Ali (ö.1087), Hâşiye alâ Nihâyetü’l-Muhtâc, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Şen, Ersan, Devlet ve İletişim Araçları Karşısında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması, İstanbul: 1996.
• Şerif b. Edvel b. İdris, Kitmânü’s-Sır ve İfşâühû fi’l-Fıkhi’l-İslâmi, Amman: 1997.
• Şinkiti, Ahmed Mezid Çekni, Ahkâmu’l-Ciraheti’t-Tıbbiyyeti ve’l-asaru’l-müterettibeti aleyha, Cidde: Mektebetü’s-saade, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Servet, (h.209-297), el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul: Çağrı Yayınları,1992.
• Yeğin Abdullah, Osmanlıca Türkçe Yeni Lügat, İstanbul: Hizmet Vakfı Yayınları, trs. Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuh, Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1989.
• Zuhaylî, Vehbe, Usûlü’l-Fıkhi’l-İslâmî, Dımeşk: Dâru’l-Ma’rife, 1986.