MÜZİKTE ANLAM ARAYIŞI SORUNSALI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2024, Issue: 98, 20 - 40, 30.06.2024

Arif Bora Ateşyakan

Abstract

Bu çalışmada, çeşitli düşünür, besteci ve araştırmacıların görüşleri ışığında “Müziğin bir anlamı var mıdır ve varsa bu anlama nasıl ulaşılabilir?” sorularından yola çıkılmış ve müzikte anlam arayışında önemli olduğu düşünülen birtakım zorlukların irdelenmesi amaçlanmıştır. Bunlar; “Tanımlama”, “Anlamlandırma ve Anlam Aktarımı”, “İşitme ve Dinleme”, “İcra ve Yorum”, “Sözlü Müzik ve Anlam” başlıkları altında belirlenmiş, bu odak noktalarından hareketle varılan çıkarımlar doğrultusunda bu zorlukları aşmanın mümkün olup olmadığı sorgulanmıştır. Eleştirel bir bakışla, müziğin kurallı bir temsil gücünün olup olmadığı, müziğe yüklenen anlamların aslında atıflardan mı oluştuğu, besteci, icracı ve dinleyici üçlüsünün farkındalığını etkileyen unsurların neler olduğu sorularına yanıtlar aranmıştır. Çalışmada model olarak esas alınan fenomenolojik yaklaşımın temel varsayımı, öze ulaşmada olup bitenin yalnızca deneyimle bilinebileceğidir. Bu düşünceden hareketle müziksel anlam arayışında da müzik dinlemenin yerini hiçbir şeyin tutamayacağı ön kabulüyle, müziksel anlama ulaşmada yaşantı ve deneyimlerin anlamlandırmadaki etkisi, yüklenen anlamların algıda nasıl şekillendiği, duyusal bağlamı ve müziğin bir anlamı nasıl iletebildiği konuları irdelenmiştir. Genel kanıda müziğin bir anlam taşıyıcı olduğunun kabul edilmesine rağmen, bu anlamların değişken ve muğlak olduğu, yalnızca bireysel ve/veya toplumsal kabuller ve sosyal-kültürel koşulların etkileriyle şekillenebildiği sonuçlarına varılmıştır.

Keywords

Müzik, Anlam, Tanımlama, Anlamlandırma, Dinleme

References

• Adorno, T. W., & Gillespie, S. (1993). Music, language and composition. The Musical Quarterly, 77(3), 401–414.
• Alakuş, A. O., & Mercin, L. (2005). Sanat eleştirisi ve pedagojik eleştiri yönteminin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (5), 36-46.
• Alpay, Y. (2021). Yapı(t) söküm (3. baskı). Destek.
• Apel, W. (1974). Harvard dictionary of music (2nd ed.). The Belknap Press of Harvard University.
• Ateşyakan, B. (2023). Bartók’un gecenin müziği adlı eserinde pastoral temaların piyanoda nasıl yansıtıldığına dair bir inceleme. Sahne ve Müzik, 9(16), 533-548.
• Berio, L., Dalmonte, R., & Varga, B. A. (1985). Luciano Berio: two interviews. Marion Boyars.
• Burkholder, J.P. (2006). A simple model for associative musical meaning. In B. Almén, & E. Pearsall, (Eds.), Approaches to Meaning in Music (pp.76-106). Indiana University Press.
• Copland, A. (1999). What to listen for in music. Mentor.
• Coşkun, İ. (2017). Platon’da müzikal eğitimin temel ögelerine dair: Skhēma ve ēthos. Felsefe Arkivi, (46), 127-147.
• Fubini, E. (1990). The history of music aesthetics (Trans. by Michael Hatwell). Macmillan. (The original work published in 1964).
• Goehr, L. (1998). The quest for voice: On music, politics, and the limits of philosophy: the 1997 Ernest Bloch lectures. University of California.
• Hanslick E., Rothfarb, L. & Landerer, C. (2018). Eduard Hanslick’s on the musically beautiful (L. Rothfarb, & C. Landerer, Eds.). Oxford University. (Original work published in 1854).
• Henle, V. (2024). https://www.henle.de/en/The-Well-Tempered-Clavier-Part-I-BWV-846-869/HN-14 adresinden 12.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Kaya, İ. (2017). Monochord tel bölünmeleri ile armonikler arasındaki bağlantı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 636-646. https://doi.org/10.17755/esosder.304699
• Kivy, P. (2007). Music, language, and cognition and other essays in the aesthetics of music. Oxford.
• Koelsch, S. (2011). Towards a neural basis of processing musical semantics. Physics of Life Reviews, 8(2), 89–105. http://dx.doi.org/10.1016/j.plrev.2011.04.004.
• Koelsch, S. (2014). Brain correlates of music-evoked emotions. Nature Reviews Neuroscience, 15(3), 170–180. https://doi.org/10.1038/nrn3666.
• Kreutz, G. (2011). Music, meaning, and the brain: Comment on “Towards a neural basis of processing musical semantics” by Stefan Koelsch. Physics of Life Reviews, 8(2), 106–107. https://doi.org/10.1016/j.plrev.2011.04.003.
• Langer, S. K. (1948). Philosophy in a new key (A study in the symbolism of reason, rite, and art). A Mentor Book.
• Lendvai, E. (1976). Duality synthesis in music of Béla Bartok. In C. Todd (Ed.), Bartok Studies (pp.39-62). Information Coordinators, Detroit.
• Lippman, E. A. (1964a). Musical thought in ancient Greece. Columbia University.
• Lippman, E. A. (1992b). A history of western musical aesthetics. University of Nebraska.
• Meyer, L. B. (1956). Emotion and meaning in music. The University of Chicago.
• Nattiez, J.J. (1990). Music and discourse: Toward a semiology of music (C. Abbate, Eds.). Princeton University.
• Nolan, C. (2002). Music theory and mathematics. In T. Christensen (Ed.), The Cambridge history of western music theory (pp. 272–304). Cambridge University. https://doi.org/10.1017/CHOL9780521623711.012
• OnMusic Dictionary (2024). https://dictionary.onmusic.org/terms/2278-music adresinden 16.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Oort, B. van. (2024). Beethoven’s dynamics in keyboard works. https://www.musicandpractice.org/ volume-8/beethovens-dynamics-in-keyboard-works/ adresinden 02.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Ravasio, M. (2021a). History of western philosophy of music: Antiquity to 1800. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, N. Zalta (Ed.). https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/hist-westphilmusic-to-1800/ adresinden 11.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Ravasio, M. (2021b). History of western philosophy of music: since 1800. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.). https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/hist-westphilmusic-since-1800/ adresinden 12.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Sacks, O. (2014). Müzikofili - Müzik ve beyin öyküleri (Çev. Begüm Kovulmaz). Yapı Kredi.
• Salman, S. (2021). Kant’ın müzik anlayışı, sınır ve imkanları. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (31), 513-30.
• Sazak, N. (2008). Fundamental dimensions of musical perception. Journal of Human Sciences, 5(1). https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/448
• Scruton, R. (1997). The aesthetics of music. Oxford University.
• Stravinsky, I. (1936). An autobiography. Simon and Schuster.
• Stravinsky, I. (2004). Altı derste müziğin poetikası (Çev. Ed. Cem Taylan). Pan. (Orijinal ilk basım 1942).
• Şimşek, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2653 https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/ARY101U/ebook/ARY101U-12V1S1-8-0-1-SV1 -ebook.pdf adresinden 12.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• TDK (2024). Genel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 15.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Wikipedia (2024a). Absolute music: https://en.wikipedia.org/wiki/Absolute_music adresinden 02.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Wikipedia (2024b). Gesamtkunstwerk: https://en.wikipedia.org/wiki/Gesamtkunstwerk adresinden 02.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Wittgenstein, L. (1958). Philosophical investigations. Basil Blackwell.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldırım, C. (1997). Bilimsel düşünme yöntemi (Yazılar, Bildiriler, Tartışmalar). Bilgi Yayınları / Özel Dizi : 35.
• Youtube, (2024). Alban Berg Piano Sonata Op.1 (71) Alban Berg - Piano Sonata Op.1 (Hamelin, Gould) - YouTube adresinden 05.05.2024 tarihinde erişilmiştir.