TÜRK TÜKETİCİLERİN ETNOSENTRİK EĞİLİMLERİNİN YERLİ ÜRÜN SATIN ALMA NİYETİNE ETKİSİ

Year 2025, Issue: 103, 160 - 180, 10.09.2025

Oğuz Han Aykut , Murat Kurnuç

https://doi.org/10.17753/sosekev.1677458

Abstract

Küreselleşme süreci, tüketicilerin ürün tercihlerinde ulusal kimlik ve yerli üretime olan bağlılık gibi değerlerin önemini yeniden gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, tüketici etnosentrizmi kavramı özellikle yerli ürünlerin desteklenmesi ve korunması açısından dikkate değer bir araştırma alanı hâline gelmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, Türk tüketicilerin etnosentrik eğilimlerinin yerli ürün satın alma niyeti üzerindeki etkisini incelemektir. Ayrıca, kuşaklar arasında bu eğilimlerin ve niyetlerin nasıl farklılık gösterdiği araştırılmış; bununla birlikte, demografik özelliklerin söz konusu değişkenlerle olan ilişkisi de ele alınmıştır. Araştırmanın evrenini, Türkiye’de yaşayan, 18 yaş ve üzeri, yerli elektronik ürün satın alan Türk tüketiciler oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşılması mümkün olmadığından, kolayda örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında, çevrim içi anket yoluyla 496 katılımcıdan veri toplanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 26.0 programı ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, tüketicilerin etnosentrizm düzeylerinin kuşaklara, medeni duruma, eğitim düzeyine ve gelir seviyesine göre anlamlı derecede farklılık gösterdiği görülmüştür. Ayrıca, etnosentrizm düzeyinin yerli ürün satın alma niyeti üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisi olduğu; kuşaklar arasında da bu eğilimler bakımından anlamlı farklılıklar bulunduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, pazarlama stratejilerinde kültürel değerlerin ve kuşak temelli yaklaşımların dikkate alınması gerektiğini göstermektedir.

Keywords

Pazarlama , Tüketici davranışı , Tüketici etnosentrizmi , Yerli ürün satın alma niyeti , Kuşaklar

The Effect of Turkish Consumer’s Ethnocentric Tendencies on Domestic Product Purchase Intention

Abstract

The globalization process has brought the importance of values such as national identity and commitment to domestic production back to the agenda in consumers' product preferences. In this context, the concept of consumer ethnocentrism has become a noteworthy research area, especially in terms of supporting and protecting domestic products. The main purpose of this study is to examine the impact of Turkish consumers' ethnocentric tendencies on their intention to purchase domestic products. In addition, how these tendencies and intentions differ across generations is investigated; in addition, the relationship between demographic characteristics and these variables is also discussed. The population of the study consists of Turkish consumers living in Turkey, aged 18 and over, who purchase domestic electronic products. Since it is not possible to reach the entire population, the convenience sampling method was preferred. Within the scope of the research, data was collected from 496 participants through an online survey. The data obtained were analyzed with SPSS 26.0 program. According to the results of the analysis, it was observed that the ethnocentrism levels of consumers differed significantly according to generations, marital status, education level and income level. In addition, it was found that the level of ethnocentrism has a significant and positive effect on the intention to purchase domestic products and that there are significant differences between generations in terms of these tendencies. The results obtained show that cultural values and generational approaches should be taken into consideration in marketing strategies.

Keywords

Marketing , Consumer behavior , Consumer ethnocentrism , Domestic product purchase intention , Generations

References

• Acılıoğlu, İ. (2015). İş'te Y kuşağı. Elma.
• Adıgüzel, O., Batur, Z. H., & Ekşili, N. (2014). Kuşakların değişen yüzü ve Y kuşağı ile ortaya çıkan yeni çalışma tarzı: Mobil yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 165-182.
• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
• Akbarov, S. (2022). Consumer ethnocentrism and purchasing behavior: Moderating effect of demographics. Journal of Islamic Marketing, 13(4), 898-932. https://doi.org/10.1108/JIMA-02-2020-0047
• Aksu Armağan, E., & Gürsoy, Ö. (2011). Satın alma kararlarında tüketici etnosentrizmi ve menşe ülke etkisinin CETSCALE ölçeği ile ölçülmesi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 67-77.
• Avcı, İ., & Yıldız, S. (2021). Tüketici etnosentrizmi ve yerli ürün satın alma niyeti: Türk ve Leh öğrencilerin karşılaştırılması. The Journal of International Scientific Researches, 6(3), 277-298. https://doi.org/10.23834/isrjournal.869579
• Aydoğan, S. (2019). Tüketici etnosentrizmi ve ülke menşei etkisinin yabancı markalı ürün satın alma niyeti üzerine etkisi. Beykoz Akademi Dergisi, 7(1), 89-122. https://doi.org/10.14514/BYK.m.26515393.2019.7/1.89-122
• Balabanis, G., & Diamantopoulos, A. (2004). Domestic country bias, country-of-origin effects, and consumer ethnocentrism: A multidimensional unfolding approach. Journal of the Academy of Marketing Science, 32(1), 80-95. https://doi.org/10.1177/0092070303257644
• Balkar, O. E., & Çildir, Ç. (2022). Covid-19 hastalığı kaygısı ile inovatif davranış ilişkisi: Psikolojik iyi oluşun aracılık etkisi. O. E. Balkar (Ed.), Covid-19 Pandemisi sürecinde Türkiye: Eğitim ve finans alanlarında incelemeler içinde (ss. 112-137). Çizgi.
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: İlişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258. https://doi.org/10.54707/meric.1143322
• Bizumic, B. (2014). Who coined the concept of ethnocentrism? A brief report. Journal of Social and Political Psychology, 2(1), 3-10.
• Bozyiğit, S., & Akkan, E. (2011). Tüketici etnosentrizmi ile satın alma niyeti ve otoriter tutumla yetiştirilme arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik pilot bir çalışma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 98-118.
• Caruana, A., & Magri, E. (1996). The effect of dogmatism and social class variables on consumer ethnocentrism in Malta. Marketing Intelligence & Planning, 14(4), 39-44. https://doi.org/10.1108/02634509610121569
• Cop, R., & Gülez, N. (2016). Üç kuşak kadın tüketicinin lüks marka taklitlerini satın almaya yönlendiren faktörler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 48-63.
• Çetin, O. I., & Kumkale, İ. (2016). Sosyal medya kullanım düzeyi ve satın alma niyeti arasındaki ilişkide faydacı motivasyonun aracı etkisi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 90-101.
• Çetinkaya, F. Ö., & Şahbaz, R. P. (2020). Gelişmeleri kaçırma korkusunun kuşaklar üzerindeki tatil satın alma niyetlerine etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 152-167. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.676
• Çınar, K., Ene, S., Değerli, B., & Özyer Aksoy, Y. (2024). Etnosentrik tüketim eğilimi ile satın alma niyeti arasındaki ilişkide kültürel zekânın rolü. Eurasian Business & Economics Journal, 38, 114-139. https://doi.org/10.17740/eas.econ.2024-V38-07
• Demir, E. (2018). Tüketici etnosentrizmi: Türkiye ve İsveç karşılaştırması. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 120-133. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.428618
• Fettahlıoğlu, H. S., & Sünbül, M. B. (2015). Tüketici etnosentrizmi ve tüketici husumetinin X, Y, Z kuşakları açısından incelenmesi. International Journal of Academic Values Studies, 1(1), 26-45.
• Fettahlıoğlu, H.S. & Denizdolduran, F. (2021). Farklı kuşakların satın alma davranışlarında tüketici etnosentrizminin rolü. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(52), 3032-3046. http://doi.org/10.31576/smryj.1201
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th edition). McGraw Hill.
• Gonzalez-Cabrera, C., & Trelles-Arteaga, K. (2021). Consumer ethnocentrism and purchasing intention in developing countries. Retos Revista de Ciencias de la Administraction y Economia, 11(21), 165-179. https://doi.org/10.17163/ret.n21.2021.10
• Göksel, A., & Güneş, G. (2017). Kuşaklar arası farklılaşma: X ve Y kuşaklarının örgütsel sessizlik davranışı bağlamında analizi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 807-828.
• Gürler, H. E., & Erturgut, R. (2019). Hizmet kalitesi ile algılanan değer arasındaki ilişkide kuşağın moderatör etkisi: Havayolu endüstrisinde X ve Y kuşağı üzerine bir araştırma. İstanbul Business Research, 48(2), 335-365.
• Hall Eroğlu, E., & Sevim, N. (2015). Role of demographics and generations on consumer ethnocentrism of Turkish immigrants in Germany. International Journal of Business and Social Research, 5(9), 65-78. https://doi.org/10.18533/ijbsr.v5i9.843
• Haque, M. M., & Maheshwari, N. (2015). Consumer ethnocentrism and influence of role model on generational cohorts’ purchase intentions towards herbal products. Asia-Pacific Journal of Management Research and Innovation, 11(4), 305-312. https://doi.org/10.1177/2319510X15609989
• Jia, Q., Zhou, S., Liu, R., Zuo, Y., Pan, C., Chen, Y., Gong, Y., & Chen, R. (2023). How social norms influence purchasing intention of domestic products: The mediating effects of consumer ethnocentrism and domestic product judgments. Behavioral Sciences, 13(6), 453. https://doi.org/10.3390/bs13060453
• Josiassen, A., Assaf, A. G., & Karpen, I. O. (2011). Consumer ethnocentrism and willingness to buy: Analyzing the role of three demographic consumer characteristics. International Marketing Review, 28(6), 627-646. https://doi.org/10.1108/02651331111181448
• Kaynak, E., & Kara, A. (2002). Consumer perceptions of foreign products: An analysis of product-country images and ethnocentrism. European Journal of Marketing, 36(7/8), 928-949. https://doi.org/10.1108/03090560210430881
• Keleş, H. N. (2011). Y kuşağı çalışanlarının motivasyon profillerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 129-139.
• Klein, J. G., Ettenson, R., & Morris, M. D. (1998). The animosity model of foreign product purchase: An empirical test in the people's republic of China. Journal of Marketing, 62(1), 89-100. https://doi.org/10.2307/125180
• Koçyiğit Bayniş, İ., & Geçti, F. (2022). Yabancı ürün satın alma niyeti üzerinde tüketici etnosentrizmi ve tüketici zenosentrizminin etkisinin incelenmesi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 15(3), 867-900. Kurtuluş, K. (2004). Pazarlama araştırmaları (7. baskı). Literatür.
• Mishra, S., Shukla, Y., Malhotra, G., & Arora, V. (2023). Investigating the impact of consumers’ patriotism and ethnocentrism on purchase intention: Moderating role of consumer guilt and animosity. International Business Review, 32(4), 102076. https://doi.org/10.1016/j.ibusrev.2022.102076
• Mutlu, H. M., Çeviker, A., & Çirkin, Z. (2011). Tüketici etnosentrizmi ve yabancı ürün satın alma niyeti: Türkiye ve Suriye üzerine karşılaştırmalı analiz. Sosyoekonomi, 14(14), 51-74.
• Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları teknikler ve (SPSS destekli) uygulamalar (2. baskı). Seçkin.
• Narang, R. (2016). Understanding purchase intention towards Chinese products: Role of ethnocentrism, animosity, status and self-esteem. Journal of Retailing and Consumer Services, 32, 253-261. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2016.05.010
• Nguyen, T. N., Dang, P. N., Tran, P. H., & Nguyen, T. T. (2022). The impact of consumer ethnocentrism on purchase intention: An empirical study from Vietnam. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 9(2), 427-436. https://doi.org/10.13106/jafeb.2022.vol9.no2.0427
• Onurlubaş, A., & Altunışık, R. (2019). Tüketici etnosentrizmi ve marka imajının satın alma niyeti üzerindeki etkisi: Gıda tüketicileri üzerine bir uygulama. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 277-307. https://doi.org/10.26466/opus.515217
• Özçifçi, V. (2020). Sosyal medyanın tüketicilerin satın alma niyeti üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 206-223. https://doi.org/10.31592/aeusbed.634148
• Özkuk, Ö. (2024). X, Y, Z kuşakları bağlamında bireysel değerlerin hedonik ve faydacı tüketim davranışı üzerindeki etkisi: Cep telefonu sektöründe bir araştırma (Tez No. 903184) [Doktora tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Pauliene, R., & Sedneva, K. (2019). The influence of recommendations in social media on purchase intentions of generations Y and Z. Organizations and Markets in Emerging Economies, 10(2), 227-256. https://doi.org/10.15388/omee.2019.10.12
• Pavlic, İ. (2024). Baby Boomers and generation Z: The role of consumer ethnocentrism on purchase intention. DIEM: Dubrovnik International Economic Meeting, 9, 59-72. https://doi.org/10.17818/DIEM/2024/1.15
• Prince, M., Yaprak, A., Cleveland, M., Davies, M. A., Josiassen, A., Nechtelberger, A., Nechtelberger, M., Palihawadana, D., Renner, W., Supekova, S. C., & Wallpach, S. V. (2020). The psychology of consumer ethnocentrism and cosmopolitanism: A five-country study of values, moral foundations, gender identities and consumer orientations. International Marketing Review, 37(6), 1013-1049. https://doi.org/10.1108/IMR-05-2019-0142
• Ramadania, R., Suh, J., Rosyadi, R., Purmono, B., & Rahmawati, R. (2023). Consumer ethnocentrism, cultural sensitivity, brand credibility on purchase intentions of domestic cosmetics. Cogent Business & Management, 10(2), 2229551. https://doi.org/10.1080/23311975.2023.2229551
• Ranjbarian, B., Rojuee, M., & Mirzaei, A. (2010). Consumer ethnocentrism and buying intentions: An empirical analysis of Iranian consumers. European Journal of Social Sciences, 13(3), 371-386.
• Renko, N., Karanovic Crnjak, B., & Matic, M. (2012). Influence of consumer ethnocentrism on purchase intentions: Case of Croatia. Ekonomska Misao I Praksa, 21(2), 529-544.
• Schewe, C. D., & Meredith, G. (2004). Segmenting global markets by generational cohorts: Determining motivations by age. Journal of Consumer Behavior, 4(1), 51-63. https://doi.org/10.1002/cb.157
• Schiffman, L. G., & Kanuk, L. L. (2000). Consumer behavior. Prentice Hall.
• Shimp, T. A., & Sharma, S. (1987). Consumer ethnocentrism: Construction and validation of the CETSCALE. Journal of Marketing Research, 24(3), 280-289. https://doi.org/10.2307/3151638
• Shoham, A., & Brencic, M. M. (2003). Consumer ethnocentrism, attitudes, and purchase behavior. Journal of International Consumer Marketing, 15(4), 67-86. https://doi.org/10.1300/J046v15n04_04
• Siamagka, N. T., & Balabanis, G. (2015). Revisiting consumer ethnocentrism: Review, reconceptualization, and empirical testing. Journal of International Marketing, 23(3), 66-86. https://doi.org/10.1509/jim.14.0085
• Thach, L., Riewe, S., & Camilo, A. (2020). Generational cohort theory and wine: Analyzing how gen Z differs from other American wine consuming generations. International Journal of Wine Business Research, 33(1), 1-27. https://doi.org/10.1108/IJWBR-12-2019-0061
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2021). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi (6. baskı). Detay.
• Vuong, B. N., & Khanh Giao, H. N. (2020). The impact of perceived brand globalness on consumers’ purchase intention and the moderating role of consumer ethnocentrism: An evidence from Vietnam. Journal of International Consumer Marketing, 32(1), 47-68. https://doi.org/10.1080/08961530.2019.1619115
• Wang, C. L., & Chen, Z. X. (2004). Consumer ethnocentrism and willingness to buy domestic products in a developing country setting: Testing moderating effects. Journal of Consumer Marketing, 21(6), 391-400. https://doi.org/10.1108/07363760410558663
• Wei, Y. (2008). Does consumer ethnocentrism affect purchase intentions of Chinese consumers? Mediating effects of brand sensitivity and moderating effect of product cues. Journal of Asia Business Studies, 3(1), 54-66. https://doi.org/10.1108/15587890880000491
• Wood, T. L., Griffin, V., & Miranda, A. (2021). Introduction to gen Z and social issues. In Real. Deal. Heal. Gen Z and Social Issues (pp. 17-20). Advent Source.
• Xiaogang, B., Gunessee, S., Hoffmann, R., Hui, W., Larner, J., Ma, Q. P., & Thompson, F. M. (2012). Chinese consumer ethnocentrism: A field experiment. Journal of Consumer Behaviour, 11(3), 252-263. https://doi.org/10.1002/cb.1374
• Yılmaz, M. K., & Albayrak, İ. C. (2022). X, Y ve Z kuşağı tüketicilerin helâl gıdalara yönelik algıları, dinarlık düzeyleri ve helâl gıda satın alma niyetleri arasındaki farklılıkların incelenmesi. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 8(2), 172-199. https://doi.org/10.54427/ijisef.1083514