TSMK H. 760 ENVANTER NUMARALI HAMSE-İ NİZAMİ NÜSHASINDAKİ LEYLA İLE MECNUN’UN OKUL SAHNESİNDE KULLANILAN MALZEMELER

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 6, 152 - 165, 31.08.2021

Ahmet Taylan Uran , Şehnaz Biçer

Öz

Makalede Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde bulunan H. (Hazine) 760 envanter numaralı Hamse-i Nizami nüshasındaki Leyla ile Mecnun’un okul sahnesi, dijital programlarda en ince ayrıntısına kadar çizilmiş ve sahnede görülen tüm eşyalar analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı, dönemin okullarında kullanılan araç, gereç ve malzemelerin detaylı çizim analizleri yapılarak tanıtılmasıdır. Makalede sırasıyla, Safevî dönemi kültür ve sanat ortamı ile minyatür üslubundan, Nizami Gencevi’nin hayatı ve eseri Hamse-i Nizami’den kısaca bahsedilecek ve makale konusunu teşkil eden TSMK (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi) H. 760 envanter numaralı Hamse-i Nizami’nin okul sahnesi minyatürlerinde yer alan okul malzemeleri incelenecektir. Bu malzemelerin günümüzde de kullanılıp kullanılmadığı irdelenecek bu sayede gelenekli olarak adlandırılan kitap sanatlarının geleneğine ne kadar bağlı kalabildiği, değişen teknolojiden ne derece etkilendiğine ışık tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Safevî, Türk Sanatı, Minyatür, Hamse-i Nizami, Leyla ile Mecnun

MATERIALS USED IN THE SCHOOL SCENE OF LAILA AND MAJNUN IN THE DUBLICATE OF KHAMSA OF NIZAMI ARCHIVED WITH THE INVENTORY NUMBER TSMK H. 760

Öz

In the article, the school scene of Laila and Majnun in the duplicate of Khamsa of Nizami archived in the Topkapı Palace Museum Library with the inventory number H. (Hazine) 760 has been drawn down to the last detail in digital programs and all items seen on the scene have been analysed. The aim of the study is to introduce the tools, equipment and materials used in the schools at that time by analysing their drawings in detail. n the article, firstly, culture and art settings and miniature style in the Safavid Period will be mentioned shortly along with Nizami Gencevi’s life and work Khamsa of Nizami. Then the school materials in the school scene miniatures of Khamsa of Nizami, archived with the inventory number H. (Hazine) 760 in TSMK (Topkapı Palace Museum Library), which is the subject matter of the article will be examined. Whether these materials are used today will be addressed and in this way, how much book arts which are regarded as gelenekli can adhere to their tradition, and to what extent they are influenced by changing technology will be shed light on.

Anahtar Kelimeler

Safevid, Turkish Art, Miniature, Khamsa of Nizami, Laila and Majnun

Kaynakça

• Akalın, N. (1994). Nizami-yi Gencevi’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Leyli u Mecnun Mesnevisinin Tahkiye Unsurları Açısından Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü, Erzurum.
• Akpınar, Y. (1994). Azeri Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Anonim. (1990). “Nizami”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Ateş, A. (1964). “Nizami”, MEB İslam Ansiklopedisi, Cilt: 9, İstanbul, MEB Yayınları.
• Beksaç, A. E. (2008). “Safevîler”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 35, İstanbul, TDV Yayınları.
• Bozkurt, N. (2007). “Rahle”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:34, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (2006). “Murakka”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:31, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (2006). “Mühre”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:31, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (1988). “Âhar”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:1, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (2017). Türk Hat San’atından Seçmeler, İstanbul, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Derman, M. U. (1998). “Hokka”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:18, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (1994). “Divit”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:9, İstanbul, TDV Yayınları.
• Derman, M. U. (2009). “Hat Sanatında kullanılan Alet ve Malzemeler”, Hat ve Tezhip Sanatı, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Güleç, P. (2011). Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki Bezemeli Hamse-i Nizami Nüshalarının Tezhip Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• İnal, G. (1967). Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar), Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kühnel, E. (1952). Doğu İslâm Memleketlerinde Minyatür, S. K. Yetkin ve M. ÖZGÜ (Çev), Ankara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leyla ve Mecnun Hikâyesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Pala, İ. (2002). “Hamse”, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul, L&M Yayınları.
• Resûlzade M. E. (1991). Azerbaycan Şairi Nizami, İstanbul, MEB Yayınları.
• Safa Z. (2002). İran Edebiyatı Tarihi I. Cilt, H. Almaz (Çev.), Ankara, Nüsha Yayınları.
• Tarlan. A. N. (1943). Leyla ile Mecnun Nizami, İstanbul, MEB Yayınları.
• Yalsızuçanlar S. (1999). Mahzen-i Esrar Nizami, İstanbul, Timaş Yayınları.
• Tahsin Yazıcı T. ve Kurnaz C. (1997). “Hamse”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 15, İstanbul, TDV Yayınları.