NON-LINEAR PANEL DATA ANALYSIS BETWEEN ECONOMIC GROWTH AND HEALTH EXPENDITURES

Year 2023, , 988 - 1018, 22.12.2023

Murat Binay , Okan Aydın

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1343421

Abstract

In the 1960s, endogenous growth theories revealed that human capital as much effect as physical capital in economic growth. Then, it was focused on how to increase human capital accumulation, and it was determined that first of all, education and then health were two main components. There are a lot of studies in the literature trying to assess the relationship between health expenditures and economic growth. In the studies on the relationship between economic growth and health expenditures, which is the subject of this study, it has been observed that economic growth is increased by health expenditures generally, but there are some studies that show that it does not affect economic growth even decrease. In this study, the relationship between health expenditures and economic growth has been examined for OECD countries, including Turkey, with two different methods: dynamic panel data analysis and non-linear panel data analysis. In these methods, firstly, the relationship between health expenditures and economic growth is examined, then the other components of economic growth that are generally accepted in the literature, such as capital accumulation, total factor productivity and the democracy index, whose effects on economic growth are discussed, are included in the model to determine the effect of health expenditures on economic growth has been studied.

Keywords

Economic Growth, Health Expenditures, Non-Linear Panel Data Analysis

EKONOMİK BÜYÜME VE SAĞLIK HARCAMALARI ARASINDA LİNEER OLMAYAN PANEL VERİ ANALİZİ

Abstract

Beşeri sermaye birikiminin ekonomik büyüme üzerinde en az fiziki sermaye birikimi kadar önemli olduğu 1960’larda içsel büyüme teorileri ile ortaya konmuştur. Ardından beşeri sermaye birikiminin nasıl artılacağı üzerine odaklanılmış, öcelikle eğitim ardından da sağlığın iki ana bileşen olduğu tespit edilmiştir.
Literatürde ekonomik büyüme ile sağlık harcamalarının ilişkisi üzerine bir çok çalışma mevcuttur. Bu tezin konusu olan sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki üzerine yapılan çalışmalarda genellikle sağlık harcamalarının ekonomik büyümeyi artırdığı görülmüş olsa da, hiç etkilemediği ya da ekonomik büyümeyi düşürdüğüne dair çalışmalar da mevcuttur.
Bu çalışmada sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi Türkiye’nin de içinde bulunduğu OECD ülkeleri için dinamik panel veri analizi ve non lineer panel veri analizi olmak üzere iki ayrı yöntemle incelenmiştir. Bu yöntemlerde öncelikle ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları arasındaki ikişki incelenirken, ardından ekonomik büyümenin literatürde genel kabul gören diğer bileşenleri olan sermaye birikimi, toplam faktör verimliliği ve ekonomik büyüme üzerinde etkisi tartışılan demokrasi endeksi gibi bileşenler de modele dahil edilerek sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzrindeki etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Sağlık Harcamaları, Ekonomik Büyüme, Lineer Olmayan Panel Veri Analizi

References

• Aghion, P. and Howitt, P. (1992) “A Model of Growth Through Creative Destruction” Econometrica, 6: 323-351,
• Ak, Rengin (2012), “The Relationship between Health Expenditures and Economic Growth: Turkish Case”, International Journal of Business Management & Economic Research, 3(1), 404-409.
• Akar, Sevda (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 311-322.
• Akbulak, S.; “Eğitimin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Finans Dünyası, Aralık 1999, s. 100-108.
• Akıncı Adil, Tuncer Güner; Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki, Sayıştay Dergisi Sayı:102 Temmuz - Eylül 2016
• Akram, N., (2009), “Short Run and Long Run Dynamics of Impact of Health Status on Economic Growth Evidence from Pakistan”, Munich Personal RePEc Archive (MPRA) Papers, No. 15454, ss. 1– 2.
• Aktan, C.C. and M. Tunç (1998); “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 20, Cilt: 1, ss. 118-134, Ankara.
• Altunc, O.F. and Aydın, C. (2013). The Relationship between Optimal Size of Government and Economic Growth: Empirical Evidence from Turkey, Romania and Bulgaria. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 92(10), 66-75.
• Aydemir, Cahit, Seniha Baylan (2015), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 417-435.
• Bakış, O., Jobert, T., and Tuncer, R., (2008), “Kamu Harcamaları ve Büyüme, Zaman Serileri Analizi”. Ed. Kamu Harcamalarının Bileşiminin Büyüme ve Refah Etkileri, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi, ss 8–105.
• Baltagi, B. H, Feng, Q. and C. Kao (2012). “A Lagrange Multiplier test for Cross-sectional Dependence in a Fixed Effects Panel Data Model,” Journal of the Econometrics, 170, 164–177.
• Baltagi, B. H., and Moscone, F., (2010), “Health Care Expenditure and Income in the OECD Reconsidered: Evidence from Panel Data”, IZA Discussion Paper Series No. 4851.
• Barro R. J. and Sala-i-Martin X., (1995). Economic Growth, McGraw-Hill.
• Basher, S.A. and Westerlund, J. (2009). Panel Cointegration and the Monetary Exchange Rate Model, Economic Modelling, 26, 506-513.
• Beraldo, S., Montolio, D., and Turati, G., (2009), “Healthy, Educated and Wealthy: A Primer on the Impact of Public and Private Welfare Expenditures on Economic Growth”, The Journal of Socio–Economics 38, ss. 946–956.
• Bhargava, A., Jamison, D.T., Lau, L. (2000). Modeling the effects of health on economic growth. Gpe Discussion Paper Series, 33, 1-33. ss.
• Bloom, D.E., Canning, D. (2000). The health and wealth of nations, Science, 287, 1207- 1209. ss.
• Bloom, D.E., Canning, D., Sevilla, J. (2001). The effect of health on economic growth: theory and evidence, National Bureau of Economic Research Working Paper, no. 8587.
• Breusch, T.S and Pagan, A.R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification Tests in Econometrics, Review of Economic Studies, 47, 239-53.
• Callois, J. and F. Aubert (2005); Tords Indicators of Social Capital for Reagional Development Issues, Fransa Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Tarafından Desteklenen Bir Proje.
• Carrion-i-Silvestre, J.L., Barrio-Castro, T.D. ve Lopez-Bazo, E. (2005). Breaking the Panels: An Application to the GDP Per Capita, Econometrics Journal, 8,159-175.
• Chudik, A. and Pesaran, M.H. (2015). Common Correlated Effects Estimation of Heterogeneous Dynamic Panel Data Models with Weakly Exogenous Regressors. Journal of Econometrics, 188 (2), 393-420.
• Çetin, M., Ecevit, E. (2011). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), 166-182. ss.
• Ding, H., (2012), “Economic Growth and Welfare State: A Debate of Econometrics”, Munich Personal RePEc Archive (MPRA) Papers, No. 39747, ss. 1–32.
• Dormont, B., Martins, J.O., Pelgrin, F., and Suhrcke M., (2008), “Health Expenditures, Longevityand Growth”, IX European Conference of the Fondazione Rodolfo Debenedetti on “Health, Longevity and Productivity” Limone sul Garda, 26 May, 2007.
• Dreger, C., Reimers H. E. (2005). Health care expenditures in OECD countries: a panel unit root and cointegration analysis, IZA Discussion Paper, 1469, 1-20. ss.
• Dulupçu, M.A. (1997). “İktisadi Kalkınmada İnsan Kaynakları Geliştirme Konsepti – Türkiye İçin Model ve Stratejiler”, Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Dursun, H.; “İnsanSermayesiveEkonomikBüyüme”, Hazine Dergisi, S:10, Ankara, Nisan 1998, s.81-98.
• Ecevit, E., Çiftci, F. (2008). The relationship between health and economic growth in terms of cointegration and causality tests: the case of Turkey, 1960-2005, International Sustainable Development Strategies, Baie Mare North University, 17-19 September.
• Eberhardt, M. and Bond, S. (2009), “Cross-section Dependence in Nonstationary Panel Models: A Novel Estimator”, MPRA Paper, No. 17870.
• Elmi, M.Z., and Sadeghi, S., (2012), “Health Care Expenditures and Economic Growth in Developing Countries: Panel Co-Integration and Causality”, Middle-East Journal of Scientific Research 12 (1): 88-91,
• Engle, Robert and Granger, Clieve W. J. (1987). “Co-Integration and Error Correction: Represention, estimation and Testing”, Econometrica, 55(2), 251-276.
• Ercan, N.Y. (2000); “İçsel Büyüme Teorisi: Genel Bir Bakış”, DPT,
• http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/ercanny.pdf (12.11.2007)
• Erdil, Erkan and Yetkiner, Hakan (2004). A Panel Data Approach for Income-Health Causality, [Erişim Adresi: <http://ideas.repec.org/p/sgc/wpaper/47.html>, Erişim Tarihi: 20.01.2017].
• Ersöz, F. Türkiye ile OECD Ülkelerinin Sağlık Düzeyleri ve Sağlık Harcamalarının Analizi
• İstatistikçiler Dergisi 2, 95-104
• Eryiğit, K.Y., Eryiğit Bali, S., and Selen, U., (2012), “The Long-Run Linkages Between Education, Health and Defence Expenditures and Economic Growth: Evidence from Turkey”, Defence and Peace Economics, Vol 23(6), ss.559-574.
• Facchini, F. and Melki, M. (2011). “Optimal Government Size and Economic Growth in France (1871-2008): An Explanation by the State and Market Failures”. https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00654363/document, (Erişim Tarihi: 07.07.2017).
• Foon Tang, C., (2011), “Multivariate Granger Causality and the Dynamic Relationship Between Health Care Spanding, Income and Relative Price of Health Care in Malaysia”, Hitotsubashi Journal of Economics 52, ss. 199–214.
• Freire-Serén, M.J. (2001); “Human Capital Accumulation and Economic
• Growth”, Investigaciones Economicas, Vol. XXV (3), 585-602.
• Fukuyama, F. (1995); “Social Capital and the Global Economy”, Foreign
• Affairs, No:5, September-October.
• Fukuyama, F. (2000); Güven, Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması, Türkiye İşbankası Yayınları.
• Fukuyama, F. (2001); “Social Capital, Civil Society and Development”, Third World Quarterly, 22(1).
• Gerdtham, U., and Jönsson, B., (1991), “Price and Quantity in International Comparisons of Health Care Expenditure,” Applied Economics, Vol 23. Issue: 9.
• Göçer, İ. and Akin, T. (2016), The Effects of Falling Crude Oil Prices on Macroeconomic Performance and Political Stabilities in the First Seven Net Oil Exporters’ Countries”, Center for Economic Analyses Jornal of Economics, 11(2), 23-39.
• Gould, David, and Roy J. Ruffin (1993), "Human Capital Externalities, Trade, and Economic Growth," Federal Reserve Bank of Dallas Research Paper no. 930 l (January).
• Grossman, M. (1972), “On the Concept of Health Capital and the Demand for Health,” Journal of Political Economy 80(2), ss. 223–255.
• Gyimah, K.B., Wilson, M. (2004). Health human capital and economic growth in Sub- Saharan African and OECD countries, The Quarterly Review of Economics and Finance, 44(2), 296-320. ss.
• Hacche, G. 1979, The Theory of Economic Growth. An Introduction, Macmillan, London etc.
• Han, E. and A.A. Kaya (2006); Kalkınma Ekonomisi - Teori ve Politika, 5. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Hansen, P., and King, A., (1996), “The Determinants of Health Care Expenditure: A Cointegration Approach,” Journal of Health Economics 15(1), ss. 127–137
• Heshmati, A. (2001). On the causality between GDP and health care expenditure in augmented solow growth model, SSE/EFI Working Paper Series in Economics and Finance, 423, 1-19. ss.
• Hitiris, T., and Posnett, J., (1992), “The Determinants and Effects of Health Expenditure in Developed Countries”, Journal of Health Economics, Vol. 11, Issue 2, ss. 173–181.
• Jones, Daniel B. (1990), “Public Policies and Economic Growth in the American States”, The Journal of Politics, Cambridge University Press on Behalf of the Southern Political Science Association, Vol. 52, No.1, February,s. 219-233.
• Johnson, E. A. J.; “The Place of Learning, Science, Vocational Training and “Art” in Pre-Smithian Economic Thought”, Readings in the Economics of Education, UNESCO, France, 1968, s.25-36.
• Kar, Muhsin and Ağır, Hüseyin (2003), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, 181-190., http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=234.
• Karabulut, Kerem (2010), Sağlık Harcamaları ve Göstergelerinin Karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1) :139-152
• Karagöz, K., and Tetik, N., (2009), “Kamu Sağlık Harcamalarını Belirleyen Faktörler: Ekonometrik Bir Değerlendirme” EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi, 17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
• Karagül, M. (2002), Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye Boyutu, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Yayın No:37, Anıt Matbaa, Ankara.
• Karagül, M. and S. Dündar, (2006); “Sosyal Sermaye ve Belirleyicileri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi (12), ss. 61- 78.
• Kelly, T.Ross(1997), “Public Expenditures and Growth”, Journal of Development Studies, 34(1), 6084.
• Keskin, Abdullah, (2011), “Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 3-4, ss. 125-153
• Kıymaz, H., Akbulut, Y., Demir, A. (2006). Tests of Stationarity and Cointegration of Health Care Expenditure and Gross Domestic Product. The European Journal of Health Economics 7(4): 285- 289.
• Koying, C., Young-Hsiang, Y. (2006). Economic growth, human capital investment, and health expenditure: a study of OECD countries, Hitotsubashi Journal of Economics, 47(1), 1-16. ss.
• Kuhn, M., and Prettner, K., (2012), “Growth and Welfare Effects of Health Care in Knowledge Based Economies”, Vienna Institute of Demography Working Papers, No: 6/2012, ss. 2–47.
• Kurtkan, A.; Sosyolojik Açıdan Eğitim Yolu İle Kalkınmanın Esasları, İ.Ü. Yayın No: 2262, İktisat Fakültesi Yayın No:388, İstanbul, 1977.a.g.e., s.63,64-66.
• Lucas, R. (1988); “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 22 (1), pp. 3-42.
• Łukasz Piętak (2014), Review of Theories and Models of Economic Growth, Comparative Economic Research, Volume 17, Number 1,
• Lusting, N. (2004); “Investing in health for economic development”, 1st ed.,Mexico.
• Mankiw, N. Gregory; Romer David; David N. Weil; The Quarterly Journal of Economics, Vol. 107, No. 2. (May, 1992), pp. 407-437.
• Mazgit, İsmail (2002), “Bilgi Toplumu ve Sağlığın Artan Önemi”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, (Hereke-Kocaeli), s. 405-415.
• McCoskey, S. K., and Selden, T. M. (1998), “Health Care Expenditures and GDP: Panel Data Unit Root Test Results”, Journal of Health Economics 17, ss. 369–376.
• Mehrara, M., and Musai, M., (2011), “Granger Causality Between Health and Economic Growth in Oil Exporting Countries”, Interdisciplinary Journal of Research in Business, Vol. 1, Issues. 8., ss. 103–108.
• Milne, R., and Molana, H. (1991), “On the Effect of Income and Relative Price on Demand for Health Care: EC Evidence,” Applied Economics 23(7), ss. 1221–1226
• Mushkin, S.J., (1962), “Health as an Investment”, Journal of Political Economy, Vol. 70(5), ss. 129–157.
• Nelson, Richard R., Edmund S. Phelps (1966), “Investment in Humans, Technological Diffusion, and Economic Growth”, American Economic Review, 56(1,2), 69-75.
• Newhouse, J.P., (1977), “Medical Care Expenditure: A Cross-National Survey”, Journal of Human Resources, 12, ss. 115–125. http://dx.doi.org/10.2307/145602
• Okunade, A.A., and Karakuş, M.C., (2001), “Unit Root and Cointegration Tests: Time Series versus Panel Estimates for International Health Expenditure Models,” Applied Economics 33(9), ss. 1131–1137.
• Okyay, Uçan, Atay Seda (2016), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları ve Büyüme Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 215-222.
• Öksüzler, O., and Turhan, A., (2005), “Does Better Health Promote Economic Growth in Turkey”, International Journal of Business, Management and Economics, 1(4), ss.5-15.
• Özgüven, A.; İktisadi Düşünceler-Doktrinler ve Teoriler, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1984.
• Pagano, M. (1993); “Financial Markets and Growth: An Overview”, European Economic Review, 37, pp. 613-622.
• Pamuk, Ş. (2007); “Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Büyüme”, Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, Yıl:1, Sayı:2, ss.3-26.
• Park, J. (2006) “Dispersion of Human Capital and Economic Growth”, Journal of Macroeconomics, 28, ss.520-539.
• Pesaran, M.H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels, Cambridge Working Papers in Economics, 435.
• Pesaran, M. H., Yamagata, T. (2008) “Testing Slope Homogeneity in Large Panels”, Journal of Econometrics, 142(1), pp. 50–93.
• Reinhart, V.R. (1999). Death and taxes: their implications for Endogenous growth, Economics Letters, 92, 339-345. ss.
• Rengin, A. K. (2012), “The Relationship between Health Expenditures and Economic Growth: Turkish Case”, International Journal of Business Management & Economic Research, Vol. 3, Issue 1, p404-409. 6p
• Romer, David (1996), Advanced Macroeconomics, The McGraw-Hill Companies, Inc.
• Samuel Olasode, O., Femi, E., Hassan Taiwo, B. and Shakirudeen Babatunde, T. (2014). Government Expenditure and Economic Growth: An Empirical Analysis of the Armey Curve in Nigeria. The Romanian Economic Journal, 17(51), 47-66.
• Schultz, T. W.; “Education and Economic Growth: Return to Education”, Readings in the Economics of Education, UNESCO, France, 1968, s.69-76; 277-292.
• Schultz, T. W.; “Investment in Man: An Economist’s View”, Readings in the Economics of Education, UNESCO, France, 1968, s.69-76.
• Selim, Sibel, Uysal Doğan, Eryiğit Pınar (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13-24.
• Snowdon, B. (2006). “The Enduring Elixir of Economic Growth”, World Economics, 7/1, 73-130.
• Sorkin, A.L. (1977). Health economics in developing countries, Lexington, MA: Lexington Books.
• Stewart, F.; “Eğitim ve Uyum: 1980’lerin Deneyimi ve 1990’lar İçin Bazı Dersler”, Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma, Çev: İdil Eser,YapıKrediYayınları, 1.Baskı, İstanbul, 1995.
• Strauss, J., Thomas, D. (1998). Health, nutrition and economic development, Journal of Economic Literature, 36, 766-817. ss.
• Sülkü, Seher Nur, Asena Caner (2011), “Health Care Expenditures and Gross Domestic Product: The Turkish Case”, The European Journal of Health Economics, 12(1), 29-38.
• Swamy, P.A.V.B. (1970). Efficient Inference in a Random Coefficient Regression Model, Econometrica, 38(2), 311-323.
• Şimşek, Muammer and Kadılar, Cem (2010), “Türkiye’de Beşeri Sermaye, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, (1); 115-140.
• Taban, S. (2004), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Testi”, III. Ulusal Bilgi Yönetim Kongresi, ss.3–12.
• Taban, Sami, Kar, Muhsin (2003), “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58-3, s. 145-169
• Taban, Sami (2006), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Sosyoekonomi, 31-46.
• Taban, S. (2005). Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Testi, [Erişim adresi: <http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/01-01.pdf>, Erişim tarihi: 19.06.2016].
• Talas, C. (1972); “Sosyal Ekonomi”, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Tan, Bilge Köksal, MERT, Merter ve Özdemir, Abidin Zeynel (2010), “Kamu Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisine Bir Bakış: Türkiye 1969-2003”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, s. 25-39
• Tang, C. F. and Ch’ng, K. S. (2011). The Granger Causality Between Health Expenditure and Income in Southeast Asia Economies. African Journal of Business Management, 5(16): 6814-6824.
• Weill, David N. (2006)., “Accounting for The Effect of Health on Economic Growth”, NBER Working. Paper, 11455, 1-58. ss.
• World Bank (2020), GDP per capita (current US$), https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, 08.11.2021.
• Yayla, A. (1993); Liberal Bakışlar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Yıldırım,S.(1994); “Sağlık Hizmetlerinde Harcama ve Maliyet Analizi”,DPT Uzmanlık Tezi,Yayın No: DPT : 2350,Temmuz,s.1-10
• Yıldırım, K., Karaman, D. and Taşdemir, M. (2009). Makroekonomi, (8. Baskı), Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Yumuşak, İ. G.; Beşeri Sermaye Teorisi ve Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü, (İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı-Doktora Tezi), İstanbul, 2000.s.28,29.