Evaluation Of Turkey Health Services Effectiveness: Data Envelopment Analysis At NUTS-1 Level

Year 2025, Issue: 28, 1841 - 1869, 01.07.2025

Yıldırım Şimşek , Seda Kumru , Ümit Çıraklı

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1539526

Abstract

The main area of struggle in healthcare management is meeting the community's need for healthcare services by achieving the goals of quality, effectiveness, and efficiency. Therefore, it is essential to continuously evaluate and improve the performance of healthcare services. The aim of this study is to evaluate the efficiency of healthcare services in Turkey between 2011 and 2020 using the Data Envelopment Analysis method. The study compares the efficiency of all healthcare providers and health institutions affiliated with the Ministry of Health at the IBBS-1 level. When evaluating the total efficiency score tables of decision-making units by year, based on the results of a 10-year analysis, according to data covering all healthcare providers, the lowest average across all regions was found to be 89% in 2011. We observed an annual increase in this rate, which reached 98% in 2020. When evaluating the data belonging to health institutions affiliated with the Ministry of Health, it is observed that the lowest average across all regions was found to be 70% in 2011, and this rate has increased annually, reaching 89% in 2020. Moreover, the study identified both effective and ineffective regions over time. It has been determined that there are inefficiencies due to resource usage. According to the study findings, it is recommended that resource allocation and usage be monitored regularly, also taking into account regional demographic changes. In addition, it is recommended that the allocation of resources by public and private healthcare providers be planned by jointly evaluating the resource availability and usage across the entire sector.

Keywords

Health Services , Performance , Efficiency , Data Envelopment Analysis , NUTS-1

Türkiye Sağlık Hizmetleri Etkinliğinin Değerlendirilmesi: İBBS-1 Düzeyinde Veri Zarflama Analizi

Abstract

Sağlık hizmetleri yönetiminin temel mücadele alanı toplumun sağlık hizmeti ihtiyacını kalite, etkililik ve verimlilik hedefleri gerçekleştirilerek karşılanmasıdır. Bu nedenle sağlık hizmetleri performansının sürekli olarak değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi çalışmaları yapılması elzemdir. Bu çalışmanın amacı, 2011-2020 yılları arasında Türkiye’de sağlık hizmetleri etkinliğinin Veri Zarflama Analizi yöntemi ile değerlendirilmesidir. Çalışmada İBBS-1 düzeyinde tüm sağlık hizmet sunucuları ve Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşları için etkinlik karşılaştırmaları yapılmaktadır. Karar verme birimlerinin yıllara göre toplam etkinlik skor tabloları, 10 yıllık analiz sonuçları değerlendirildiğinde; tüm sağlık hizmet sunucuları kapsayan verilere göre, tüm bölgelerin en düşük ortalaması 2011 yılında %89 olarak tespit edilmiştir. Bu oranın, her yıl artarak, 2020 yılında %98’e yükseldiği görülmektedir. Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarına ait veriler değerlendirildiğinde, tüm bölgelerin en düşük ortalaması yine 2011 yılında %70 olarak bulunurken, bu oranın da her yıl artarak, 2020 yılında %89’a yükseldiği görülmektedir. Bununla birlikte çalışmada yıllar itibariyle etkin olan ve olmayan bölgeler tespit edilmiştir. Kaynak kullanımından kaynaklı etkinsizlikler olduğu belirlenmiştir. Çalışma bulguları değerlendirildiğinde, kaynak tahsisinin ve kullanımının bölgeler arası demografik değişiklikler dikkate alınarak güncel olarak takip edilmesi, kamu ve özel sağlık hizmet sunucularının kaynak tahsisisinde tüm sektördeki kaynak varlığının ve kullanımının birlikte değerlendirilerek bir planlama yapılması önerilmektedir.

Keywords

Sağlık Hizmetleri , Performans , Etkinlik , Veri Zarflama Analizi , İBBS-1

Ethical Statement

Bu çalışma; birinci yazarın, ikinci ve üçüncü yazar danışmanlığında hazırladığı İzmir Bakırçay Üniversitesi Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir.

References

• Akbulut, F. (2023). Veri zarflama analizi yöntemiyle hastane birimlerinin etkinliklerinin incelenmesi: Devlet hastanesinde bir uygulama. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(2), 359-376.
• Balçık P. ve Nangır ÖF. (2016). Avrupa ve Türkiye’de Sağlık İnsan Gücü ve Sağlık Teknolojileri. Ankara Med J, 2016;16(1):90-7.
• Behdioğlu, S. ve Özcan, G. (2009). Veri zarflama analizi ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301-326.
• Boğa, A. ve Kayahan, C. (2021). Hastanelerin teknik performans ölçümünde veri zarflama analizi ve Türkiye örneği. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 944-955.
• Bozer, A. ve Ağırbaş, İ. (2016). Tıbbi görüntüleme cihazlarının sayısal durumu ve kullanımlarının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 69(3), 193-201.
• Chu, H.L. ve C.Y. Chiang (2013). The effects of strategic hospital alliances on hospital efficiency. The Service Industries Journal, 33(6), 624-635.
• Çavmak, Ş. ve Çavmak, D. (2017). Sağlık hizmetlerinde etkinlik kavramı. Sağlık Yönetim Dergisi, 1(1): 21-34, 12.04.2024 tarihinde https://dergipark.org.tr/ tr/download/article-file/340280 adresinden alındı.
• Çelik, F. (2015). Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yeniliklere Katkıları: Teori, Deneyimler ve Türkiye Uygulamalarının Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi.
• Çevik, H.H., Göksu, T., Bilgiç, V.K., Karakaya, M. Seyhan, K. ve Gül, K. (2008). Kamu kurumlarında performans yönetimi. Seçkin yayınları, Ankara.
• Çilhoroz, Y. (2021). İstatistiki bölge birimlerinin sağlık hizmetleri etkinliğinin ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(3), 589-602.
• Delice, E., Karadayı, M.A. ve Tozan, H. (2022). Sağlık Hizmetlerinde performans değerlendirmede kullanılan araç ve yöntemler. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji dergisi, 10(3), 1543-1566.
• Demir, Ö., Diğer, H. ve Taşar, S.A. (2019). Sağlık kurumlarında finansal performans ölçümü: İl ve ilçe devlet hastaneleri üzerine bir örnek. Sağlık Yönetimi Dergisi, 3(2), 1-15.
• Demirci, A. (2012). OECD üyesi ülkelerin ekonomik ve sosyal etkinliklerinin veri zarflama analizi yöntemiyle belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
• Dyson, R.G., Allen, R., Camanho, A.S., Podinovski, V.V, Sarrico, C.S. ve Shale, E.A. (2001). Pitfalls and protocols in DEA. European Journals of Operational Research, 132(2), 245-259.
• Ercan, C., Dayı, F. ve Akdemir, E. (2013). Kamu sağlık işletmelerinde finansal performans değerlemesi: Kamu Hastane Birlikleri üzerine bir uygulama. Asia Minor Studies-International Journal of Social Sciences, 1(2), 54-71.
• Güler, M., Doğan, Ö.İ. ve Erdem, S. (2015). Sağlık kuruluşları performansının veri zarflama analizi ile incelenmesi ve bir uygulama. VI. European Conference on Social and Behavioral Sciences, 5-7 Şubat 2015, İzmir.
• Ismail, M. (2004). A Dea analysis of bank performance in Malaysia. Emrouznejad, A. ve Podinovski, V. (Eds.) Data envelopment analysis and performance measurement İçinde, UK: Warwick Print.
• Kaçak, H. (2023). Regional performance evaluation of healthcare services in Türkiye with cross-efficiency approach. Turk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 80(3): 329-344.
• Kalkınma Ajansı, Kalkınma Planlamasında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, 19.01.2025 tarihinde https://ka.gov.tr/sayfalar/kalkinma-planlamasinda-istatistiki-bolge-birimleri-siniflandirmasi--24 adresinden alındı.
• Kar A. ve Özer Ö. (2020). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Altyapı Kaynaklarının, Hizmet Kullanım Düzeylerinin Ve Sağlık Sonuçlarının Bölgesel Düzeyde Karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 10(20): 331-350.
• Karahan, M. (2018). Sağlık işletmelerinde performans yönetimi. Rating Academy Yayınları. Çanakkale. e-ISBN: 978-605-68867-0-6, 143-163.
• Karsak, E. E., & Karadayi, M. A. (2017). Imprecise DEA framework for evaluating health-care performance of districts. Kybernetes, 46(4), 706-727.
• Keskin, H.İ. (2018). Türkiye’de sağlıkta dönüşüm programı ve kamu hastanelerinin etkinliği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi 38, 124-150.
• Kocaman, A. M., Mutlu, M., Bayraktar, D., ve Araz, Ö. M. (2012). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin etkinlik analizi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 23(4), 14-31.
• Kumru S., Özatkan Y. (2023). Hastane ve Sağlık Yönetimi: Güncel Konular - I, Dr. Pelin Yılık,Prof. Dr. Umut Beylik, Editör, İksad Yayınevi, Ankara, ss.18-45
• Mourad, N., Habib, A.M. ve Tharwat, A. (2021). Appraising healthcare systems efficiency in facing Covid-19 through data envelopment analysis. Decision Science Letters (10), 301-310.
• Okursoy, A. ve Tezsürücü C. D. (2014). Veri zarflama analizi ile göreli etkinliklerin karşılaştırılması: Türkiye' deki illerin kültürel göstergelerine ilişkin bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 1-18.
• Özçelik, M. ve Yiğit, P. (2020). Türkiye sağlık sistemi verimliliğinin incelenmesi. Çukurova Med J., 45(3), 992-1017.
• Özdemir, A. (2020). Türkiye’ deki İBBS-1 bölgelerinin sağlık hizmeti sunum etkinliğinin veri zarflama analizi kullanılarak ölçülmesi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 231-242.
• Pekkaya, M. ve Dökmen, G. (2019). OECD ülkeleri kamu sağlık harcamalarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile performans değerlendirmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15-4, 923-950
• Saraçoğlu, A. G. S., ve Öztürk, F. (2015). Sağlık hizmetlerine yönelik talebin belirleyicileri: Türkiye üzerine bir uygulama. VIII. European Conference on Social and Behavioral Sciences, Belgrad.
• Şenol, O. ve Gençtürk, M. (2017). Veri zarflama analiziyle kamu hastaneleri birliklerinde verimlilik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(29), 265-286.
• Tunca, H. (2018). Türkiye’de illerin sağlık etkinliğinin belirlenmesi: Bootstrap veri zarflama analizi. Rating Academy Yayınları. Çanakkale. e-ISBN: 978-605-68867-0-6, 239-276.
• Yeşilaydın, G. (2017). Health efficiency measurement in Turkey by using data envelopment analysis: A systematic review. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 49-69.
• Yeşilyurt, C. ve Alan M. A. (2003). Fen liselerinin 2002 yılı göreceli etkinliğinin veri zarflama analizi (VZA) yöntemi ile ölçülmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(4), 91-104.
• Yiğit, V. (2016). Hastanelerde teknik verimlilik analizi: Kamu hastane birliklerinde bir uygulama. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7(2), 9-16.