The Relationship Between Demographic and Academic Characteristics and Tax Awareness and Compliance

Year 2025, Volume: 33 Issue: 66, 547 - 570

Ercan Yelman , Veysel İnal

Abstract

This study examines the role of demographic and academic characteristics in university students’ tax awareness and compliance. Aiming to contribute to the gaps in the literature, especially in explaining the impact of the field of education on tax behaviour, the study empirically reveals the determinant role of academic disciplines on tax compliance. Data collected from 521 students through questionnaires were analysed using statistical methods such as the Kolmogorov-Smirnov test, Levene test, Independent Sample t-test, ANOVA, Welch test, Games-Howell post-hoc test and Kruskal-Wallis test. The findings show that demographic and most academic variables do not affect tax awareness and compliance, but students’ majors significantly affect tax compliance. This emphasises the importance of discipline-specific education for fiscal responsibility.

Keywords

Demographic and Academic Variables , Tax Awareness , Tax Compliance

Demografik ve Akademik Özelliklerin Vergi Bilinci ve Vergi Uyumuyla İlişkisi

Abstract

Bu çalışma, demografik ve akademik özelliklerin üniversite öğrencilerinin vergi bilinci ve vergi uyumu üzerindeki rolünü incelemektedir. Literatürdeki, özellikle eğitim alanının vergi davranışları üzerindeki etkisini açıklamaya yönelik boşluklara katkı sunmayı amaçlayan araştırma, akademik disiplinlerin vergi uyumu üzerindeki belirleyici rolünü ampirik olarak ortaya koymaktadır. 521 öğrenciden anket yoluyla toplanan veriler; Kolmogorov-Smirnov testi, Levene testi, Bağımsız Örneklem t-testi, ANOVA, Welch testi, Games-Howell post-hoc testi ve Kruskal-Wallis testi gibi çeşitli istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir. Bulgular, demografik ve çoğu akademik değişkenin vergi bilinci ve uyumu üzerinde etkili olmadığını, ancak öğrencilerin bölümlerinin vergi uyumunu anlamlı şekilde etkilediğini göstermektedir. Bu, disipline özgü eğitimin mali sorumluluk açısından önemini vurgulamaktadır.

Keywords

Demografik ve Akademik Değişkenler , Vergi Bilinci , Vergi Uyumu

Ethical Statement

Bu çalışma, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalında hazırlanmış olan “Demografik ve Akademik Değişkenler İle Vergi Okuryazarlığı, Vergi Bilinci ve Vergi Uyumu Arasındaki İlişki: Lisans Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Doktora tezi yazım sürecinde, Sakarya Üniversitesi Etik Kurulu’ndan gerekli izinler alınmıştır.

Supporting Institution

Sakarya Üniversitesi

References

• Ağacan, İ. & N.T. Saruç (2015), “Maliye Lisans Düzeyinde Alınan Eğitimin Çevre Vergisi Bilincine Etkisi: Dumlupınar Üniversitesi Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 1-8.
• Akçay, S. & Ş. Demirhan (2024), “Mükelleflerin Vergi Ahlakı ve Vergi Bilgisinin Vergi Bilinci Üzerine Etkisi”, Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6(14), 29-47.
• Al-Mamun, A. et al. (2014), “The Impact of Demographic Factors on Tax Compliance Attitude and Behavior in Malaysia”, Accounting and Management, 5(1), 109-124.
• Antwi, S.K. et al. (2015), “The Effect of Demographic Characteristics of Small and Medium Entrepreneurs on Tax Compliance in the Tamale Metropolis, Ghana”, International Journal of Economics, Commerce and Management, 3(3), 1-20.
• Arıman, Y. (2019), “Kamu Harcamalarının Vergi Uyum’una Etkisi: Türkiye Örneği”, Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Asante, S. & A.S. Baba (2011), “Tax Compliance Among Self-Employed in Ghana: Do Demographic Characteristics Matter?”, International Business and Management, 3(1), 86-91.
• Athaya, N.G. & S.F. Valentino (2021), “Literasi Sadar Pajak Terhadap Tax Compliance (Studi Empiris pada Mahasiswa Fakultas Pendidikan Ekonomi dan Bisnis di Universitas Pendidikan Indonesia)”, Indonesian Journal of Social and Political Sciences, 2(1), 41-50.
• Ayrangölü, Z. vd. (2017), “Erzincan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinin Vergi Algılaması ve Bilinci Üzerine Bir İnceleme”, SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 332-351.
• Bağdigen, M. & A. Erdoğan (2010), “Vergi Uygulamalarının Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışlarının Tespiti: Zonguldak İli Örneği”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 47(548), 104-122.
• Bakırtaş, D. & A. Atilgan-Yaşa (2020), “Vergi Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Salihli Belediyesi Örneği”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 741-757.
• Baran, Ö. (2024), “Yükseköğretimde Vergi Eğitiminin Vergi Bilinci ve Vergi Farkındalığına Etkisi: Balıkesir Üniversitesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Beşel, F. & T. Gürdal (2017), “Taxpayers’ Tax Awareness and Tax Perception: A Case from Kocaeli”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 137-154.
• Bingöl, O. (2021), Kontrolsüz Güç (Vergilerimiz Nerede), İstanbul: Sia Kitap.
• Bornman, M. & M. Wassermann (2018), “Tax Literacy in The Digital Economy”, Conference Paper, <https://core.ac.uk/download/pdf/185315465.pdf>, 08.10.2024.
• Buyrukoğlu, S. & İ. Erasa (2012), “Vergi Bilincinin Oluşmasında Mükellef Haklarının Yeri ve Önemi”, Vergi Dünyası Dergisi, 375, 116-127.
• Buyrukoğlu, S. & S.Ş. Altunakar-Mercan (2020), “Türkiye’deki Vergi Bilincinin Ölçümünde Yeni Bir Yaklaşım: Vergi Bilinci Endeksi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(3), 2012-2029.
• Cvrlje, D. (2015), “Tax Literacy as an Instrument of Combating and Overcoming Tax System Complexity, Low Tax Morale, and Tax Non-Compliance”, The Macrotheme Review, 4(3), 156-167.
• Çataloluk, C. (2008), “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 213-228.
• Çiçek, S. & H. Çetin (2019), “Üniversite Öğrencilerinin Tüketim Vergileri Hakkındaki Algısı”, Vergi Raporu, 254, 94-117.
• Çiçek, S. & J. Sabbağ (2016), “Mükelleflerin Vergiden Kaçınma Algısı ve Demografik Belirleyicileri Üzerine Bir Araştırma: Isparta Örneği”, Sosyoekonomi, 24(28), 43-64.
• De Clercq, B. (2021), “Tax literacy: What does it mean?”, Meditari Accountancy Research, 31(3), 501-523.
• Defitri, S.Y. & P. Fauziati (2018), “The Effect of Demographic Factors and E-Filing Usage on Tax Compliance”, International Journal of Engineering & Technology, 7(3.25), 156-158.
• Demirtaş-Aydoğan, S. (2017), “Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergiye Karşı Davranışları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 14-22.
• Dhakal, B. et al. (2023), “The Impact of Demographic Factors on Tax Compliance: Evidence from Hetauda”, International Research Journal of Makawanpur Multiple Campus, 4(4), 19-25.
• Fallan, L. (1999), “Gender, Exposure to Tax Knowledge, and Attitudes Towards Taxation: An Experimental Approach”, Journal of Business Ethics, 18(2), 173-184.
• Fredrick, W.W. & O.I. Peter (2019), “The Influence of Demographic Factors on Taxpayer Compliance in Uganda”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 9(9), 537-556.
• Genest-Grégoire, A. et al. (2017), The Knowledge Deficit About Taxes: Who It Affects and What to Do About It, C.D. Howe Institute, Commentary, No. 484. <https://cdhowe.org/wp-content/uploads/2024/12/Commentary20484.pdf>, 01.03.2023.
• Geyik, O. vd. (2024), Çocuklarda Vergi Bilinci, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gonidakis, F.K. et al. (2024), “The Contribution of Education to the Creation of Tax Awareness and Compliance”, in: A. Kavoura et al. (eds.), Strategic Innovative Marketing and Tourism Current Trends and Future Outlook - 10th ICSIMAT (ICSIMAT 2023 Conference Proceedings (571-583), Springer Nature.
• Gür, E. & İ. Yıldız (2017), “Öğrencilerinde “Vergi Ahlakı ve Vergiye Gönüllü Uyum” Medya ve İletişim ile Maliye Programları Özelinde”, Kesit Akademi Dergisi, 3(10), 692-714.
• Gürçam, Ö.S. & T. Moç (2019), “Vergi Bilincinin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi: Iğdır Üniversitesi İktisat ve İlahiyat Bölümü Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1405-1426.
• Gürçam, Ö.S. et al. (2023), “İktisat Bölümü Öğrencilerinin Vergi Bilinç ve Vergi Ahlak Düzeyleri: Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, EKEV Akademi Dergisi, 96, 182-198.
• Hofmann, E. et al. (2017), “Tax Compliance Across Sociodemographic Categories: Meta-Analyses of Survey Studies in 111 Countries”, Journal of Economic Psychology, 62, 63-71.
• İpek, S. & İ. Kaynar (2009), “Vergiye Gönüllü Uyum Konusunda Çanakkale İline Yönelik Ampirik Bir Çalışma”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16(1), 173-190.
• İzgi-Şahbaz, K. & N.T. Saruç (2012), “Vergi Ahlakını Etkileyen Faktörler: Sakarya Üniversitesi Örneği”, Sakarya İktisat Dergisi, 1(4), 57-81.
• James, S. & C. Alley (2004), “Tax Compliance, Self-Assessment and Tax Administration”, Journal of Finance and Management in Public Services, 2, 27-42.
• Jimenez, P. & G.S. Iyer (2016), “Tax Compliance in a Social Setting: The Influence of Social Norms, Trust in Government, and Perceived Fairness on Taxpayer Compliance”, Advances in Accounting, 34, 17-26.
• Kadıoğlu-Özdemir, H. (2021), “Maliye Bölümü Lisans Öğrencilerinin Vergi Bilincinin Ölçülmesi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Maliye Bölümü Öğrencileri Örneği”, Karadeniz Journal of Economic Research, 2(1), 1-15.
• Keskin, N. (2018), “Vergiye Yönelik Mükellef Tutum ve Tepkileri”, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 60-75.
• Kete, H. (2022), “Öğrencilerin Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakı Düzeylerine Yönelik Bir Alan Araştırması”, Vergi Raporu, 274, 144-164.
• Kıral, E. (2018), “Vergi Ahlak ve Vergi Bilincini Etkileyen Faktörler: Çukurova Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Analiz”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 150-167.
• Koban, E. & J. Bulu (2017), “Yükseköğretim Öğrencilerinin Vergi Farkındalığı ve Vergiye Gönüllü Uyuma Yönelik Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi: Gaziantep Üniversitesi Özelinde Bir Değerlendirme”, SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 4(12), 118-139.
• Maciejovsky, B. et al. (2007), “Misperception of Chance and Loss Repair: On the Dynamics of Tax Compliance”, Journal of Economic Psychology, 28, 678-691.
• Muharremi, O. et al. (2022), “A Mixed-Methods Study of the Influence of Demographic Factors on Albanian Individual Taxpayers’ Ethical Beliefs Surrounding Tax Compliance”, Business Ethics and Leadership, 6(1), 47-66.
• Otai, I.P. (2024), “The Influence of Income Tax Law on the Relationship Between Demographic Factors and Income Tax Compliance in Uganda”, CECCAR Business Review, 10, 64-73.
• Ömürbek, N. vd. (2007), “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları”, Maliye Dergisi, 153, 102-122.
• Paleka, H. et al. (2023), “The Direct and Moderating Effect of Sociodemographic Variables on Tax Compliance Behaviour”, South East European Journal of Economics and Business, 18(2), 34-48.
• Palil, M.R. (2010), “Tax Knowledge and Tax Compliance Determinants in Self Assessment System in Malaysia”, Doctoral Dissertation, Birmingham: University of Birmingham, England.
• Pasaribu, G.F. & C. Tjen (2016), “Dampak Faktor-Faktor Demografi Terhadap Kepatuhan Perpajakan di Indonesia”, Berkala Akuntansi dan Keuangan Indonesia, 1(2), 145-162.
• Rashid, M.H.U. (2020), “Taxpayer’s Attitude Towards Tax Evasion in a Developing Country: Do the Demographic Characteristics Matter?”, International Journal of Applied Behavioral Economics, 9(2), 1-19.
• Roth, J.A. et al. (1989), Taxpayer Compliance, Vol 1: An Agenda for Research, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Sağlam, M. (2013), “Vergi Algısı ve Vergi Bilinci Üzerine Bir Araştırma: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinde Vergi Algısı ve Bilinci”, Sosyoekonomi, 19, 315-334.
• Saraçoğlu, F. (2008), “Çevre, Adalet Algısı, Suçun Algılanış Biçimi İle Vergi Kaçakçılığına İlişkin Tutumlar Arasındaki İlişkiler”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 59-74.
• Sulestiyono, D. et al. (2024), “Taxpayer Compliance Level: Influencing Demographic Factors”, Proceeding of International Conference on Accounting & Finance, 2, 1005-1012.
• Şahin, A. (2010), “Yüksek Öğrenim Öğrencilerinin Vergiyi Algılaması: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenel, K. (2014), “Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri Üzerine Bir Alan Çalışması”, Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tabakan, G. & O. Avcı (2018), “Vergi Bilinci ve Vergi Tutumunu Etkileyen Faktörler: Aksaray Üniversitesi İİBF Öğrencileri Üzerine Bir Analiz”, Mali Çözüm Dergisi, 15(3), 29-59.
• Taytak, M. & E. Bahtiyar (2011), “Uşak İlinde Mükelleflerin Vergiye Karşı Gönüllü Uyumu Etkileyen Faktörlerin Tespitine Yönelik Bir Çalışma”, II. Uşak Sempozyumu, Cilt 1, 491-508.
• Taytak, M. (2010), “İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinde Vergi Bilincinin Tespiti: Ampirik Bir Araştırma”, Maliye Dergisi, 158, 496-512.
• Tekin, A. vd. (2013), Vergi Afları Sonrasında Vergi Uyum Süreci, Sakarya İktisat Dergisi, 2(2), 1-26.
• Teyyare, E. & E. Kumbaşlı (2016), “Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakının Gelişmesinde Maliye Bölümü Eğitimimin Rolü”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 1-30.
• Teyyare, E. (2018), “Maliye Eğitiminin Vergi Okuryazarlığı Düzeyine Etkisi: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(4), 315-333.
• Torgler, B. (2004), “Cross-Culture Comparison of Tax Morale and Tax Compliance: Evidence from Costa Rica and Switzerland”. International Journal of Comparative Sociology, 45, 17-43.
• Torgler, B. et al. (2008), “Local Autonomy, Tax Morale and the Shadow Economy”, Working/Discussion Paper, 243, 2-40.
• Vincent, O. et al. (2023), “Do Sociodemographic Characteristics of SME Entrepreneurs Influence Their Tax (Non)Compliance Behaviour?”, Journal of Economic Criminology, 1, 1-10.
• Yanık, A. & E. Doğan (2022), “Vergi Bilinci ve Vergi Algısı: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 1- 24.
• Yardımcıoğlu, M. et al. (2014), “Vergi Okuryazarlığı ve Vergisel Farkındalık: Kahramanmaraş Araştırması”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 95-119.
• Yazıcıoğlu, Y, & S. Erdoğan (2014), SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık.
• Yeşilyurt, Ş. (2015), “Vergi Bilincinin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi: Maliye ve İlahiyat Bölümü Öğrencileri Örneği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 36-56.
• Yoruldu, M. (2020), “Vergi Uyumu ve Vergiye Uyum Sağlayan Mükelleflere Tanınan Vergi Teşvikinin Değerlendirilmesi”, Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 55-64.