Vatan yahut Silistre Piyesinde Yanılsama Kavramının Etkileri

Year 2020, Volume: 5 Issue: 1, 201 - 211, 23.06.2020

Tolga Alver

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.727682

Abstract

Tiyatroda kavram olarak yanılsama, sergilenen eserin seyircideki inandırıcılık etkisidir. Seyirci bu kavram sayesinde sahnede olup bitenleri gerçekten yaşanmış olarak düşünmekte, bunun sonucunda da kimi zaman ortaya bazı reaksiyonlar koymaktadır. Yanılsamayı sağlayan faktörler arasında oyuncuların performansı, dekorun inandırıcılığı, oyun metninin etkisi, seyircilerin psikolojik durumları gibi etkenler sayılabilir. Bu çalışmada yanılsama kavramının piyese olan etkisine odaklanılırken aynı zamanda romantizm ve klasisizm akımlarının seyirci davranışları üzerindeki tesiri irdelenmiş, romantik tiyatronun klasisizmden ayrılan yönlerinin toplumsal dönüşümle kurduğu bağ sorgulanmıştır. Böylelikle yanılsama kavramının ortaya çıkış koşulları tartışılmıştır. Ayrıca yanılsama kavramının metin merkezli destekleyicileri analiz edilirken, aynı zamanda diyalog, tirat ve söylemsel hamaset unsurları örneklerle açıklanmıştır. Namık Kemal’deki toplumcu hissiyat mümkün olduğunca toplum dil bilimi açısından değerlendirilmiş, Osmanlı’nın yıkılma sürecinin toplumsal ve bireysel yansımalarına parantez açılmıştır. Makalede yanılsama kavramının ve “Vatan yahut Silistre”nin toplum üzerindeki etkisi tartışılırken, halkın tiyatro vasıtasıyla eğitilmesi hususu da irdelenmiştir. Nitekim Namık Kemal halkın tiyatro vasıtasıyla bilinçlendirilebileceğine inandığından; halkı eğitmek amacıyla romantik akımın ağır bastığı tezli tiyatroyu benimsemiş ve tiyatronun insanımızı eğlendirerek eğitmesinin çok yerinde olacağını düşünmüştür. İşte bu makalede Namık Kemal’in romantizmden etkilenerek Tanzimat Dönemi’nde yazmış olduğu “Vatan yahut Silistre” piyesindeki yanılsama kavramının etkileri hermenötik yöntemle incelenmiştir.

Keywords

Yanılsama, Romantik akım, Namık Kemal, Vatan yahut Silistre

THE EFFECTS OF THE ILLUSION CONCEPT IN VATAN YAHUT SİLİSTRE

Abstract

The illusion as a concept in theater is the credibility effect of the work exhibited on the audience. By means of this concept, the audience thinks what is happening on the stage as something that actually happens, and as a result, they sometimes present some reactions. The performance of the players, the credibility of the decor, the effect of the play text, and the psychological condition of the audience can be cited as the factors that create illusion. In our study, while focusing on the effect of the illusion concept on the play, the effect of romanticism and classicism movements on audience behavior was also examined, and the connection between the aspects of romantic theater that separated from classicism and social transformation was questioned. Thus, the emergence conditions of the illusion concept are discussed. In addition, while analyzing the text-centered supporters of the illusion concept, the elements of dialogue, tirat and discursive heroism were also explained with examples. 

Keywords

Illusion, Romantic movement, Namık Kemal, Vatan yahut Silistre

References

• Akalın, Nazir (1999). Namık Kemal’in Tiyatro Anlayışı. Bilig, 10, 103-113.
• Akalın, Şükrü Haluk vd. (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Akyüz, Kenan (1979). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• And, Metin (2014). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, Abdulhalim (2011). Namık Kemal’i Victor Hugo’ya Götüren Etkenler. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/3, 197-204.
• Aydoğan, Bedri (2003). Namık Kemal’in Magosa Sürgünlüğü. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi “Hapishaneler” Sempozyumu, 15-28.
• Bahçeci, Mehmet Özgür (2010). Türkiye Tiyatrosu ve Garbiyatçı Fantezi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Banarlı, Nihat Sami (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 2. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Büyükarman, Didem Ardalı (2008). Vatan Kavramının Türk Tiyatro Edebiyatındaki Seyri Üzerine Bir İnceleme. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 37, 127-145.
• Engin, Ertan (2014). Namık Kemal’in Tiyatrolarında Kavramlar. Uluslararası Sosyal Arastırmalar Dergisi, 7/29, 352-361.
• Güven, Ali (2012). Toplumsal Dilbilimin Kapsam Alanı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 55 – 62.
• Kara, Ercan (2011). Namık Kemal’de Din ve Toplum. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kara, Ömer Tuğrul (2010). Toplumsal Olayların Etkisiyle Gelişen Üç Büyük Akımın Türk ve Dünya Edebiyatında İzleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2) , 73-96.
• Karabulut, Mustafa (2015). Namık Kemal’in Tiyatrolarında Hece Ölçüsü ile Yazılan Şiirlere Bir Bakış. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 49-58.
• Kemal, Namık (2004). Vatan yahut Silistre. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Kılıç, Ensar (2019). “Gülün Adı” Adlı Romanın Toplumsal Dil Bilimi Bağlamında İncelenmesi. Söylem Filoloji Dergisi, 4 (1) , 105-124.
• Kocalan, Mustafa (2018). Bir Güncel Sanat Pratiği Olarak Algı Yanılsaması. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Korukçu, M. Melih (2015). XIX. Yüzyıl Avrupa’sında Romantizmin Tiyatro Yaşamındaki Etkileri. Aydın Sanat Dergisi, 1, 27-36.
• Özer, Aytunç (2017). Avrupa Tiyatrosunda Sahne ve Seyirci İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özüaydın, Nazım Uğur (2013). Tiyatroda Gerçeklik İllüzyonunun Yaratılmasında Oyuncunun Sahiciliğinin Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, 12, 108-119.
• Sakaoğlu, Saim. (1988). Türk Halk Edebiyatının Namık Kemal’deki Akisleri. Ölümünün 100. Yılı Münasebetiyle Namık Kemal Sempozyumu, 37-45.
• Sarıçoban, Gülay (2019). Namık Kemal ve Hürriyet Fikri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 515-535. Sınar Çılgın, Alev (2005). Vatan Yahut Silistre’de Vatan Kavramı. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/9, 135-145.
• Sokullu, Sevinç (1990). Tiyatroda Bitmeyen Tartışma Çağdaş Sahne Biçimi Sorunu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33/1-2, 427-438.
• Şener, Sevda (2006). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Şengül, Mehmet Bakır (2018). Hamlet (William Shakespeare) ile Gülnihal(Namık Kemal) Adlı Tiyatro Eserleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Bilig, 84, 219-241.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1988). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tansel, Fevziye Abdullah (1967). Namık Kemal’in Mektupları I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tuncay, Murat (2008). Musahipzade Celal Tiyatrosu'nda Osmanlı Tavrı: Osmanlı Dil-Tavır Özellikleri Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Uçman, Abdullah (2014). Tanzimat’tan Sonra Edebiyat ve Siyaset: Namık Kemal ve Ziya Paşa Örneği. Türkiyat Mecmuası, 24/1, 113-128.
• Ulutaş, Nurullah (2012). İdealist Karakterler Kurgulayan Bir Yazar Olarak Namık Kemal’in Eserlerinde ‘Yeni İnsan’ Tipi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 5/7, 873-891.
• Uzunoğlu, Melike Nur (2014). Obje ve Yanılsama İlgisinde Çözümlemeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ülker, Derya (2014). Mekan Yanılsamasından Resim Yüzeyine Espas. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Eskişehir.
• Ünsal, Kubilay (2009). Namık Kemal: Celaleddin Harzemşah. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 39, 113-117.
• Yıldız, Fırat (2011). Irıs Murdoch’un Yapıtlarında Yanılsama ve Gerçeklik. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.