Film Uyarlamalarında Bir Yerlileştirme Örneği: Badi

Year 2023, Issue: Çeviribilim Özel Sayısı, 304 - 316, 25.02.2023

Taha Akdağ

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186592

Abstract

Çeviribilimin dilbilimin bir alt dalı olarak kabul edildiği yıllarda Roman Jakobson’un (1959) çeviri için öne sürdüğü üçlü tanımlama ile birlikte alana dahil olan göstergeler arası çeviri -dilsel göstergelerin dilsel olmayan gösterge dizgeleri aracılığıyla yorumlanması- kavramı çeviribilimin araştırma alanlarını daha geniş bir yelpazeye ulaştırmıştır. Bu kavram ışığında bir romandan uyarlanan bir tiyatro oyunu ya da sinema filminin çeviribilim bakış açısıyla incelenmesi mümkün olmuştur. Daha sonra Gideon Toury’nin (1986) gösterge içi çeviri-kaynak ve erek metnin gösterge dizgesinin aynı olduğu çeviri- kavramıyla birlikte bu çalışmanın da çıkış noktası olan yabancı bir filmin yerli uyarlaması da çeviribilim açısından analiz edilebilir hale gelmiştir. Bu bağlamda bir gösterge içi çeviri örneği olarak Steven Spielberg’ün yönettiği 1982 yapımı E.T. the Extra-Terrestrial filminin Türkçe bir uyarlaması olan, 1984 yapımı Zafer Par’ın yönettiği Badi filmi, bu çalışma kapsamında kaynak filmi ile karşılaştırmalı bir biçimde incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı erek filmde bulunan kültürel ögeleri Venuti’nin (2001) yerlileştirme stratejisi bağlamında incelemektir. Bu amaca yönelik olarak, erek filmde bulunan kültürel ögelerin saptanmasında Antonini’nin (2007) sınıflandırması temel alınmıştır. Söz konusu sınıflandırmanın seçilme sebebi bu sınıflandırmanın Antonini tarafından sinemadaki kültürel ögelerin aktarılmasında kullanılmış olmasıdır. Biri Hollywood tarihinde, diğeri ise Yeşilçam tarihinde önemli bir yere sahip olan bu iki filmin çözümlenmesi sonucunda E.T. the Extra-Terrestrial filminin Badi filmine çevrilmesi sürecinde yerlileştirme stratejisinin kullanıldığı çok sayıda örneğe ulaşılmıştır.

Keywords

göstergeler arası çeviri, gösterge içi çeviri, yerlileştirme, E.T., Badi, kültürel öge

An Example of Domestication in Film Adaptations: Badi

Abstract

In the years when translation studies was accepted as a sub-branch of linguistics, together with the tripartite definition for translation proposed by Jakobson (1959), the concept of intersemiotic translation, which was included in the field, brought the research areas of translation studies to a wider range. In the light of this concept, it has been possible to examine a play or a movie adapted from a novel from the perspective of translation studies. Later, with Toury's (1986) concept of intrasemiotic translation, the domestic adaptation of a foreign film, which is the starting point of this study, has also become analyzable in terms of translation studies. In this study, in this context, as an example of intrasemiotic translation, Badi, directed by Zafer Par, produced in 1984, which is a Turkish adaptation of the 1982 film E.T. the Extra-Terrestrial directed by Steven Spielberg, was examined. The aim of this study is to examine the culture-specific references in the target film in the context of Venuti's (2001) domestication strategy. For this purpose, Antonini's (2007) classification was taken as a basis for the determination of culture-specific references. As a result of the analysis of these two films, one of which has an important place in the history of Hollywood and the other in the history of Yeşilçam, many examples were found in which the localization strategy was used in the process of translating E.T. the Extra-Terrestrial into Badi.

Keywords

intersemiotic translation, intrasemiotic translation, domestication, E.T., Badi, culture-specific reference

References

• Altay, Sezen (2019). Metinlerarasılık Bağlamında Fantastik Türk ve Amerikan Sineması. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
• Antonini, Rachele (2007). SAT, BLT, Spirit Biscuits, and the Third Amendment: What Italians make of cultural references in dubbed texts. In Doubts and directions in translation studies (pp. 153-167). John Benjamins.
• Bassnett, Susan ve André Lefevere (1990). Translation, History and Culture. London: Printer Publishers.
• Gottlieb, Henrik (2005). Multidimensional translation: Semantics turned semiotics. In EU-High-Level Scientific Conference Series, MuTra (pp. 1-29).
• Par, Zafer (Yönetmen). (1984). Badi [Sinema Filmi]. Türkiye: Anadolu Film.
• Jakobson, Roman (1959). On Linguistic Aspects of Translation. L. Venuti. The translation studies reader, 138-143.
• Spielberg, Steven (Yönetmen). (1982). E.T. the Extra-Terrestrial [Sinema Filmi]. ABD: Universal Pictures ve Amblin Entertainment.
• Toury, Gideon (1986). Translation: A cultural-semiotic perspective. Encyclopedic dictionary of semiotics, 2, 1111-1124.
• Toury, Gideon (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Trivedi, Harish (2007). Translating culture vs. cultural translation. Benjamins translation library, 71, 277.
• Venuti, Lawrence (2001). Strategies of translation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 240-244). London and New York: Routledge.