The Image of Mehmet Emin Rasulzadeh in Azerbaijani Poetry of the Independence Period

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 648 - 680, 29.08.2024

Vüsale Musalı

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1497889

Abstract

Mehmet Emin Rasulzadeh, the founder of the Azerbaijan Democratic Republic, not only remained on the pages of history, but also became the subject of literary works. Although many studies have been conducted on the life and activities of Rasulzadeh, his image in Azerbaijani literature has not been studied.
In order to evaluate the image of Rasulzadeh in Azerbaijani poetry, poems about Rasulzadeh were first identified, and then the poems were examined on the basis of work-centric theories. The biography of Rasulzadeh is briefly mentioned in the article in order to determine how much his personality depicted in the poems coincides with reality. According to the opinion prevailing in modern Azerbaijani literary criticism, it is argued that the number of literary works dedicated to Rasulzadeh is insufficient. The study examined this assumption from a critical perspective.
The article analyzes literary examples against Rasulzadeh in Azerbaijani poetry of the Soviet period, and then examines the theme of Rasulzadeh in Azerbaijani poetry of the late 1980s and the independence period.
In the 1930s, poets such as Samad Vurgun, Suleiman Rustam, Mikail Refili wrote satirical poems against Rasulzadeh to fulfill the demands of Soviet ideology. Poems written since the 1980s show discussions of Rasulzadeh's sacrifices for the creation of the Republic of Azerbaijan, the policies he pursued, the problems he experienced, and other topics.
In the late 1980s, poets such as Bakhtiyar Vahabzadeh, and during the period of independence Nariman Hasanzadeh, Baba Punhan, Zalimkhan Yakub, Yetim Kajar, Kamala Abiyeva, Sara Seljan, Arif Gurshadoghlu, Zaur Ilhamoghlu, Elmeddin Matlab, Shadiman, Shahzadeh, who wrote in syllabic, free and aruz meter, created the image of Rasulzadeh in their poems. In the meykhana genre, the portrait of Rasulzadeh was drawn with the help of the meykhana “Rasulzadeh” by Vahid Kadim and the meykhana “Be Men” by Javid Babashov.
It has been determined that in the poems about Rasulzadeh, the concepts of alienation, forgetfulness, indifference, loss of memory, freedom, injustice, sadness, revenge, embarrassment, guilt, requests for forgiveness, protection and guarantee are used as themes.

Keywords

Azerbaijan poetry, rasulzadeh, Musavat, Republic of Azerbaijan, poetry

Bağımsızlık Dönemi Azerbaycan Şiirinde Mehmet Emin Resulzade İmajı

Abstract

Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurucusu Mehmet Emin Resulzade sadece tarihin sayfalarında kalmamış, edebi eserlere de konu olmuştur. Resulzade’nin hayatı ve faaliyeti ile ilgili çok sayıda araştırmalar gerçekleştirilmişse de Azerbaycan edebiyatındaki imajı incelenmemiştir.
Azerbaycan şiirinde Resulzade imajı üzerinde değerlendirme yapılması için öncelikle Resulzade’yi konu eden şiirler belirlenmiş, akabinde eser merkezli kuramlardan yola çıkılarak şiirlerin incelenmesi gerçekleştirilmiştir. Şiirlerde işlenen Resulzade kimliğinin gerçekle ne derecede örtüştüğünün belirlenmesi amacıyla makalede kısaca olarak Resulzade’nin biyografisine değinilmiştir. Çağdaş Azerbaycan edebi tenkidinde yerleşmiş olan bir kanaata göre Resulzade’yi ele alan edebi eserlerin sayı açısından yetersizdir. Çalışma kapsamında bu görüş eleştirel bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Makalede, Sovyet dönemi Azerbaycan şiirinde Resulzade karşıtı örnekler analiz edilmiş, akabinde ise 1980’li yılların sonu ve bağımsızlık dönemi Azerbaycan şiirinde Resulzade konusu mercek altına alınmıştır.
1930’lu yıllarda Sovyet ideolojisinin taleplerinin yerine getirilmesi adına Samed Vurgun, Süleyman Rüstem, Mikayıl Refili gibi şairler Resulzade aleyhine hiciv şiirler yazmışlardır. 1980’li yıllardan itibaren kaleme alınan şiirlerde ise Resulzade’nin Azerbaycan Cumhuriyetini kurmak için gösterdiği fedakârlık, izlediği politikalar, yaşadığı sıkıntılar vd. konuların işlendiği görülmektedir.
1980’li yılların sonunda Bahtiyar Vahabzade, bağımsızlık döneminde Neriman Hasanzade, Baba Pünhan, Zelimhan Yakub, Yetim Kacar, Kemale Abıyeva, Sara Selcan, Arif Gürşadoğlu, Zaur İlhamoglu, Elmeddin Metleb, Şadiman, Şahzade gibi şairler hece, serbest ve aruz vezninde yazmış oldukları şiirlerinde Resulzade imajını oluşturmuşlar. Meyhana türünde Resulzade portresi ise Vahid Kadim’in “Resulzade” ve Cavid Babaşov’un “Kişisiz eee” redifli meyhanaları ile çizilmiştir.
Toplumu uyaran, zihinleri açan, tarihi-kültürel hafızayı güzel sanatlarla okurlara aktaran şairler Resulzade’yi tüm erdemleri taşıyan ideal devlet adamı, azim ve irade sahibi gibi idealize etmişler. Hiciv türünde olan şiirlerin birçoğu Resulzade’nin uğradığı haksızlıklar karşısında şairlerin gösterdiği tepkinin bir yansımasıdır.
Resulzade’yi konu eden şiirlerde yabancılaşma, unutkanlık, umursamazlık, hafıza kaybı, özgürlük, adaletsizlik, üzüntü, intizar, mahcubiyet, suçluluk, af dileme, koruma, kefil olma kavramlarının izlek olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Azerbaycan şiiri, Resulzade, Musavat, Azerbaycan Cumhuriyeti, şiir

References

• Abıyeva, Kəmalə. Rəsulzadə Türküsü. (Erişim Tarihi: 12.12.2023) https://www.youtube.com/watch?v=mba08YQOrew
• Babaşov, Cavid. Kişi Olun, Kişisiz Ə! (Erişim Tarihi: 15.9.2023) https://www.youtube.com/watch?v=imvFPxJOYKo
• Çetin, Nurullah. (2014). Şiir Çözümleme Töntemi. Ankara: Öncü Kitap.
• Enginün, İnci. (2012). Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergah.
• Əhməd, Dilqəm. (2014). Qəbirqazanın Hekayəti, Səməd Vurğunun “Azad İlham”ı. (Erişim Tarihi: 21.9.2023) https://www.kultura.az/az/article/2279/
• Əhməd, Vüqar. (2020). Son Nəfəsədək Azərbaycan. Bakı: Ecoprint.
• Ələkbərli, M. K. (1935). Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı: Azərnəşr.
• Gürşadoğlu, Arif. Vətən Boyda Vətənsən. (Erişim Tarihi: 12.11.2023) https://www.youtube.com/watch?v=pVy2-P7O_f8
• Qarayev, Yaşar. (1996). Tarix: Yaxından və Uzaqdan. Bakı: Sabah.
• Quliyev, Mustafa. Mehdi, Hüseyn. (1931). Ədəbiyyatşünaslıqda Burjua Təmayülləri Əleyhinə. Bаkı: Azərnəşr.
• Hasan kızı Almaz. (2011). “Mehmet Emin Resulzade’nin folklorla ilgili araştırmaları”. Berceste Dergisi, 2011, Yıl 10, Sayı 113, s.33-38
• Yivli, Oktay (2013). Metin Eloğlu'nun Şiiri. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Yivli, Oktay (2017). "Metaforların Yorumlanması Sorunu". Türk Dili. 783: 57-65.