Not Getting Out of the Canon: Iconic Approaches to Canonical Names (Examples of Cüce and Muinar)

Year 2024, Volume: 9 Issue: 3, 1205 - 1222, 31.12.2024

Derya Güllük

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1555955

Abstract

With our modernization paradigm, interventions in political and social life have spilled over into the field of art and paved the way for the formation of a literary canon. In these canons, where ideological attitudes come to the forefront, it is seen that constructions of society are built through literary works and writers. In particular, the identities of men and women, who are transformed into acceptable citizens in the process of nationalization, come to the fore with their literary representations. In these representations, we witness that the image of the modern Turkish woman drawn by the Republican ideology is operationalized and that the effort to create a canon through this woman's image has an important place in the modern Turkish novel. This image of the modern Turkish woman, presented with an ideological commitment, has developed a canonical attitude towards the socialization of women and their acquisition of a modern identity that began with the Tanzimat and continued unabated with the Republic.
To draw the conditions and boundaries of the female identity that is supposed to represent modernization. In this respect, since the 1970s, when feminist discourse came to the forefront in Turkey, the representations of the hijabi woman identity, which cannot escape being constructed as the "other" in the texts of women writers who deal with women with a certain sensitivity and criticize the canonical female image determined by ideology, do not escape attention. In this direction, Cüce and Muinar will be read with a critical eye through two canonical texts by Leyla Erbil and Latife Tekin, who have gained an important place in feminist literature, with the marginalization of the veiled woman and the female protagonists who have become almost iconic in this canonical attitude. These works, in which a view that we can call iconic/imaginary is manifested through the hijabi woman identity, which is pushed out of the canon by being placed in a fictional and symbolic world of meaning, could not go beyond the canonical view and could not get rid of the masculine language criticized.

Keywords

literary canon, modern Turkish woman, hijabi woman, Cüce, Muinar

Kanonun Dışına Çıkamamak: Kanonik İsimlerden İkonik Yaklaşımlar (Cüce ve Muinar Örnekleri)

Abstract

Modernleşme paradigmamızla birlikte siyasi ve sosyal yaşama yönelik müdahaleler sanat alanına da sirayet etmiş ve bir edebiyat kanonunun oluşmasına zemin hazırlamıştır. İdeolojik tutumun ön plana çıktığı bu kanonlarda ziyadesiyle topluma yönelik inşaların edebî eser ve yazarlar aracılığıyla kurgulandığı görülür. Bilhassa uluslaşma sürecinde makbul birer vatandaşa dönüştürülen kadın ve erkek kimlikleri edebî temsilleriyle ön plana çıkar. Bu temsillerde Cumhuriyet ideolojisinin çizdiği çağdaş Türk kadını imajının işlerlik kazandığına ve bu kadın imajı üzerinden bir kanon yaratma çabasının modern Türk romanında önemli bir yer edindiğine tanık olunur. İdeolojik bir angajmanla sunulan bu çağdaş Türk kadını imajı, kadının toplumsallaşması ve modern bir kimlik kazanması adına Tanzimat’la başlayan ve Cumhuriyet’in ilânıyla hız kesmeden devam eden kanonik bir tutum geliştirmiştir.
Modernleşmeyi temsil etmesi öngörülen kadın kimliğinin koşul ve sınırlarını çizmek. Bu minvalde feminist söylemin Türkiye’de ön plana çıktığı 1970’li yıllardan itibaren kadın noktasında belli hassasiyetle metinlerini ele alan, ideolojinin belirlediği kanonik kadın imgesine dair eleştiri getiren kadın yazarların metinlerinde “öteki” olarak kurgulanmaktan kaçamayan örtülü kadın kimliğine dair temsiller dikkatlerden kaçmamaktadır. Bu doğrultuda, feminist yazında önemli bir yer edinen Leyla Erbil ve Latife Tekin’in kanonikleşen iki metni üzerinden dikkatlere sunacağımız örtülü kadının ötekileştirilmesi ve bu kanonik tutumun adeta ikonikleştiği kadın kahramanlarıyla Cüce ve Muinar eleştirel bir gözle okunacaktır. Kurgusal ve sembolik bir anlam dünyası içerisine yerleştirilerek kanonun dışına itilen örtülü kadın kimliği üzerinden ikonik/imgesel diyebileceğimiz bir bakışın tezahür ettiği bu çalışmalar kanonik bakışın ötesine geçemediği gibi eleştirilen eril dilden de kurtulamamıştır.

Keywords

Edebiyat kanonu, çağdaş Türk Kadını, örtülü kadın, Cüce, Muinar

References

• Berktay, Fatmagül (2019). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bloom, Harold (2014). Batı Kanonu Çağların Ekolleri ve Kitapları. Çiğdem Pala Mull (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bourdieu, Pierre (2015). Eril Tahakküm. Bediz Yılmaz (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Çaha, Ömer (2017). Sivil Kadın Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum. Ankara: Savaş Yayınları.
• Erbil, Leyla (2019). Cüce. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Evin, Ahmet Ö. (2004). Türk Romanının Kökenleri ve Gelişimi. Osman Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Göle, Nilüfer (2011). Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, Nurdan (2016). Kör Ayna Kayıp Şark. İstanbul: Metis Yayınları.
• İlyasoğlu, Aynur (2013). Örtülü Kimlik İslamcı Kadın Kimliğinin Oluşum Öğeleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Jusdanis, Gregory (2015). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür Milli Edebiyatın İcat Edilişi. Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kandiyoti, Deniz (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kara, İsmail (2018). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Keller, Evelyn Fox (2020). Toplumsal Cinsiyet ve Bilim Üzerine Düşünceler. Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Koçak, Orhan (2002). Hayat Her Yerde Dolaşır, Sanat Da. Virgül. s. 57.
• Oğuzertem, Süha (2007). “Kaybolmayan Yazar: Leyla Erbil’in Özgünlüğü, Özgürlüğü”, Leyla Erbil’de Etik Ve Estetik. Süha Oğuzertem (Ed.). İstanbul: Kanat Kitap.
• Oktay, Ahmet (2001). Cüce: Girdap Metin. Cumhuriyet Kitap s. 617.
• Okutan, Birsen Banu (2020). Oto-Oryantalist Söylem ve Başörtülü Kadın Kimliği Kadın Olmak. H. Şule Albayrak (Ed.). İstanbul: İz Yayınları.
• Okutan, Birsen Banu (2013). Türkiye’de Popüler Kültür Din ve Kadın. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Said, Edward W. (2001). Şarkiyatçılık, Batı’nın Şark Anlayışları. Berna Ülner (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.