A LOCAL ADDENDUM TO THE ANİMAL THEORY DEBATES: MAHMUT ÖZAY’S FLAWED ANİMAL PREFERENCES

Year 2024, Volume: 9 Issue: 3, 1241 - 1255, 31.12.2024

Şükrü Can Balta

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1558699

Abstract

Mahmut Özay, who was born in Monastery during the Second Constitutional Monarchy period, is a writer who personally experienced the Balkan Wars and World War I. The artist, who frequently refers to these two events in his stories, especially included animals in the plot. The most prominent point that makes the reference to animals in Özay's texts different is that these creatures, who are the protagonists of the stories, have physical and biological disabilities that they face in various aspects. Animals, who cannot use certain limbs for different reasons, have witnessed restorative and constructive approaches that would set a precedent as well as their being marginalised in society. Özay draws the reader's attention to the subject with his frequently repeated tragic animal examples and enables self-criticism. He also endeavours to ensure pluralistic awareness towards such fond creatures. Although it is possible to trace the origins of animal debates back to the past, in terms of theorising, the animal issue has entered a systematic grounding process especially after Derek Ryan's Animal Theory, Peter Singer's Animal Liberation and Donaldson and Kymlicka's joint work Zoopolis. In this study, it is aimed to contribute to the animal debates by utilising the basic animal theory arguments and based on the local impressions and cultural data of Mahmut Özay, one of the educator writers of Turkish literature.

Keywords

Mahmut Özay, story, animal, animal theory, defective animals

Hayvan Kuramı Tartışmalarına Yerel Bir Eklenti: Mahmut Özay'ın Kusurlu Hayvan Tercihleri

Abstract

II. Meşrutiyet döneminde Manastır’da dünyaya gelen Mahmut Özay, Balkan Savaşları’nı ve I. Dünya Savaşı’nı bizzat yaşamış bir yazardır. Hikâyelerinde de sık sık bu iki hadiseye gönderme yapan sanatçı, olay örgüsünde özellikle hayvanlara yer vermiştir. Özay metinlerindeki hayvan değinisini farklı kılan en belirgin husus ise birer hikâye kahramanı olan bu canlıların çeşitli açılardan karşı karşıya kaldıkları fiziksel ve biyolojik engele sahip olmalarıdır. Farklı sebeplerle belirli uzuvlarını kullanamayan hayvanlar, toplum içinde yadırganmalarının yanı sıra emsal teşkil edecek onarıcı ve yapıcı yaklaşımlara da şahitlik etmiştir. Özay, sıklıkla tekrar ettiği trajik hayvan örnekleriyle okurun konu bağlamında dikkatini çekmiş ve özeleştiriye olanak tanımıştır. Ayrıca bu tür düşkün canlılara karşı çoğulcu farkındalığı sağlama gayretindedir. Hayvan tartışmalarının kökenini geçmişe götürmek mümkün olsa da kuramsallık açısından hayvan meselesi, özellikle Derek Ryan’ın Hayvan Kuramı, Peter Singer’ın Hayvan Özgürleşmesi ve Donaldson ile Kymlicka’nın ortak çalışması olan Zoopolis sonrasında sistematik bir zemine oturma sürecine girmiştir. Bu çalışmada ise temel hayvan kuramı savlarından istifade edilerek Türk edebiyatının eğitimci yazarlarından olan Mahmut Özay’ın yerel izlenimlerinden ve kültürel verilerden hareketle hayvan tartışmalarına katkıda bulunulması hedeflenmektedir.

Keywords

Mahmut Özay, hikâye, hayvan, hayvan kuramı, kusurlu hayvanlar

References

• Agamben, Giorgio (2012). Açıklık: İnsan ve Hayvan. Meryem M. Çilingiroğlu (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Balta, Şükrü Can (2022). “Cihat Burak’ın Hikâyelerinde Ekolojik Temas ve İnsanmerkezciliğin Dereceleri”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS). C.7. S.1. ss.1-15.
• Cansız, Demet (2021). “II. Meşrutiyet Döneminde Hayvan Hakları (1908-1918)”. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. C.5. S.2. ss.187-215.
• Donaldson, Sue ve Will Kymlicka (2016). Zoopolis. Mine Yıldırım (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Enginün, İnci (2006). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ergün, Elif (2020). “Ruhsuz Makine: Hayvan”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. S.29. ss.441-456.
• Işık, İhsan (2004). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları. C.2. ss. 1414.
• Işın, Priscilla Mary (2008). “Yabancı Seyahatnamelere Göre Osmanlı Kültüründe Hayvan Hakları ve Hayvan Sevgisi”. II. Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyumu: Konya. ss.1-10
• Kardaş, Abdulaziz (2021). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Halkı Yoksullaştıran Salgın: Veba-i Bakarî”. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi. Y.5. S.2. ss.231-247.
• Korkmaz Toprak, Meltem (2020). Mahmut Özay’ın Hikâyelerinde Yapı ve Tema. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Lekesiz, Ömer (2017). Öykü Menzilleri I. İstanbul: Şule Yayınları.
• Özay, Mahmut (2007). Deli Manda. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özdemir, Fatih (2022). Modern Türk Şiirinde Hayvan İmgesi. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Ryan, Derek (2019). Hayvan Kuramı. Ayten Alkan (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Singer, Peter (2005). Hayvan Özgürleşmesi. Hayrullah Doğan (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sonmez, Fatih ve Sima Nart (2022). “Antropomorfizm: Kavramın Tarihi, Teoriler ve Tüketici Davranışları Bağlamında Bir Literatür İncelemesi”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. C.11. S.2. ss.580-613.
• Şen, Ayşe (2004). Mahmut Özay’ın Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Toker, Şevket ve Ayşe Şen (2004). “Bir Öğretmen Hikâyeci: Mahmut Özay”. Ege Eğitim Dergisi. C.5. S.1. ss.81-87.
• Wells, Herbert George (2024). Dr. Moreau’nun Adası. Deniz Keskin (Çev.). İstanbul: Koridor Yayıncılık.