As a Expression of Respect from the Past to the Present “Tensipleriyle”

Year 2024, Volume: 9 Issue: 3, 1702 - 1710, 31.12.2024

Arda Karadavut

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1558735

Abstract

The word tensip is a term used in Turkish, especially in official correspondence and petitions, and has been inherited from Ottoman Turkish. This term is frequently used in correspondence addressed to higher authorities, especially in hierarchical structures. The word, which originates from the Arabic verb nasaba نَسَبَ “to come in accordance”, was derived in Turkish in the form of tef’il. There is no word tensip in Arabic. The word was used in Ottoman Turkish as an expression of respect and courtesy seen in bureaucratic language from the 19th century onwards, in the form of tensibiyle and tensipleriyle, and was also seen in official correspondence in the early years of the Republic, but its frequency of use gradually decreased thereafter. With the spread of social media since the 2010s, the presence of official institutions and organizations, politicians and bureaucrats on social media platforms has made the word more visible. Since 2018, all high-level appointments in the bureaucracy have been made by the President, which has led to an increase in the frequency of the expression “the approval and approval of a job or situation by a high-ranking person”. In this article, the origin, structure and function of the word “tensipleriyle” as an expression of respect and politeness will be emphasized and the lexicalization of the word will be examined.

Keywords

Ottoman Turkish, politeness, respect, tensipleriyle, Turkish

Geçmişten Günümüze Bir Saygı İfadesi Olarak "Tensipleriyle"

Abstract

Tensip sözcüğü Türkiye Türkçesinde özellikle resmî yazışmalarda ve dilekçelerde kullanılan, Osmanlı Türkçesinden günümüze miras kalmış bir terimdir. Bu terim, özellikle hiyerarşik yapılarda, üst makamlara hitap eden yazışmalarda sıkça kullanılır. Kökeni Arapça nasaba نَسَبَ “uygun gelmek” fiili olan sözcük tef’il babında Türkçede türetilmiştir. Arapçada tensip sözcüğü yoktur. 19. yüzyıldan itibaren Osmanlı Türkçesinde bürokratik dilde görülen bir saygı ve nezaket ifadesi olarak tensibiyle ve tensipleriyle şeklinde kullanılan sözcük, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da resmî yazışmalarda görülmüş, ardından kullanım sıklığı gittikçe azalmıştır. 2010’lu yıllardan itibaren sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla resmî kurum ve kuruluşlar ile siyasetçi ve bürokratların sosyal medya platformlarında yer alması sözcüğü daha görünür hâle getirmiştir. 2018 yılından itibaren bürokrasideki üst düzey atamaların hepsinin Cumhurbaşkanı tarafından yapılması tensipleriyle “bir işi veya durumu üst mertebedeki bir kişinin uygun görmesi ve onaylaması” ifadesinin tekrardan kullanım sıklığın artmasına neden olmuştur. Bu yazıda tensipleriyle sözcüğünün kökeni, yapısı ve bir saygı ve nezaket ifadesi olarak kullanılma işlevi üzerinde durulacak ve sözcüğün sözlükselleşme durumu incelenecektir.

Keywords

Osmanlı Türkçesi, nezaket, saygı, tensipleriyle, Türkiye Türkçesi

References

• Alan, Sümeyra (2021). Doğu Sahası Tarihî Türk Yazı Dillerinde Nezaket ve Saygı Bildiren Söz Varlığı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ağca, Ferruh (2020). “Eski Uygurcada Üçüncü Kişi İyelik Eki ve Dil Bilgisel Saygı Yapıları”. “Ed. Emine Yılmaz, Nuran Tezcan Nurettin Demir”. Semih Tezcan Kitabı içinde (ss. 107-126), Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Brown, Penelope ve Levinson, Stephen (1987). Politeness, Some Universals in Language Usage. New York: Cambridge University Press
• Efendi, Ahmed Midhat (2021). Felâtun Bey ile Râkım Efendi. (haz. Necat Birinci) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hirik, Seçil (2022). “Soru Tümceleri Üzerinden Nezaket Stratejisi Kurma”. Karadeniz Araştırmaları, 19 (76) , 1143-1178.
• Gabain, von Anne (1988). Eski Türkçenin Grameri (çev. Mehmet Akalın). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021). Muhabbet Tılsımı. (haz. Sezer Özyakamış Şakar). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İmamova, Holida (2016). “Türkçe ve Özbekçede Nezaket Anlatan Paralinguistik (Dil Ötesi) Olayların Mukayeseli Çözümlemesi”. Turkish Studies (Elektronik), 11(10): 333-342.
• Karasu, Kamil (2014). Türkçe ve Arapça Nezaket İfadeleri: Karşılaştırmalı Bir İnceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lakoff, Robin (1973). “Language and Woman's Place”. Language in Society. II/1: 45-80.
• Leech, Geoffrey (1983). Principles of Pragmatics. London: Longman.
• Işık, Utku (2022). Eski Uygur Türkçesinde Nezaket İfadeleri. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Karaağaç, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karadavut, Arda (2016). “Türkçede Yeni Bir Neoloji Örneği: Fiilleşen Markalar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi c. 39 ss. 245-252.
• Karadavut, Arda (2023). Organ Adlarıyla Kurulan Eski Türkçe Deyimlerde Duygular Bilişsel Bir İnceleme. Konya: Palet Yayınları.
• Keser, Burcu Meliha (2018). Nezaket, Nezaket Teorileri Ve Türkçede Kullanılan Nezaket Kavramları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 2018, Yıl:6, Sayı:15
• Komisyon, (2002). Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Müfredat Programı. Ankara: Adalet Bakanlığı Yayınları.
• Komisyon, (2018). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı'da Spor. Devlet Arşivleri.
• Komisyon, (2021). Osmanlı'dan Günümüze Yerel Yönetimler ve Belediyecilik. Devlet Arşivleri.
• Muhiyddin, Muhammed (2024). Mufassal Münşe’ât ve Mu‘âmelât-ı Askeriyye. (haz. Uğur Ünal). İstanbul: Türkiye Yazma Eserle Kurumu Başkanlığı.
• Naci, Muallim (2009) Lügat-i Naci. (haz. Ahmet Kartal). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Onursal Ayırır, İrem (2020). “Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler: Nezaket Kuramı Açısından Edimbilimsel Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, (16): 86-98.
• Öner, Özgür (2019). Türkiye Türkçesi Tiyatro Metinlerinde Nezaket Dili. (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Redhouse, Sir James (1986). Redhouse Yeni Türkçe İngilizce Sözlük. (haz. Bahadır Alkım, vd.) İstanbul: Redhouse Yayınevi.