ENGELLİ ÇOCUĞU OLAN AİLELERİN YAPISI ve TOPLUMSAL İLİŞKİLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 43, 61 - 108, 25.06.2019

Mahmut Çitil , İsmail Doğan

https://doi.org/10.21560/spcd.v19i46288.453941

Cited By: 9

Öz

Bu
araştırmanın amacı Türkiye’de engelli çocuğa sahip ailelerin yapısını,
toplumsal ilişkilerini belirlemektir. Tarama modelinde betimsel olan bu
araştırmada veri toplama araçları olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen
Engelli Çocuğu Olan Ailelerin Profili Anketi (EÇEPA) kullanılmıştır. Bu
kapsamda Ankara ilindeki merkez ilçelerden 342 ebeveynle çalışılmıştır.
Toplanan veriler SPSS-21 paket programına işlenmiş ve bu program yardımı ile
analiz edilmiştir. Anketlerden elde edilen veriler frekans ve yüzde olarak
analiz edilmiş, bazı demografik özelliklere göre anket maddelerindeki dağılım
düzeyleri arasındaki farklılığa ki-kare analizleri ile bakılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre engelli bir çocuğa sahip olmak ailelerin yapısını, işleyişini,
toplumsal ilişkilerini süreçlerini etkilemektedir. Ancak engelli çocuğa sahip
ailelerin bu özellikleri toplumun kendilerine yönelik davranışlarını algılama
dışında benzer sosyo-ekonomik ve kültürel tabakadaki ailelerden çok da farklı
bir görünüm taşımamaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar tartışma ve sonuç
kısmında geniş bir şekilde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Engel, Sosyoloji, Eğitim Sosyolojisi

Kaynakça

• Akçamete, A. G. (2010). Genel Eğitim Okullarında Özel Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Albaş, B. (1999). Öğretilebilir-eğitilebilir düzeyde zihinsel özürlü çocuğa sahip ebeveynlerin psikolojik durumlarının değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Altuğ, Ö., Özkahraman S., ve Çallı F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yasadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 3 (9), 69–78.
• Ardıç, A. (2012). Özel gereksinimli çocuk ve aile. A. Cavkaytar (Ed.)., Özel Eğitimde Aile Eğitimi ve Rehberliği (s. 19-52). Ankara: Vize Yayıncılık.
• ASPB (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı) (2013). Engelli Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler. Ankara: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını.
• ASPB (2011). Türkiye Aile Yapısı Araştırması TAYA 2011. Ankara: Uzerler Matbaacılık.
• ASPB (2014). Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler. İstanbul: Çizge.
• ASPB ve TUİK (2010). Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması. Yayın No: 3636. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Aslanoğlu, M. (2004). Otistik, zihinsel, işitme, görme ve bedensel engelli çocuğu bulunan ebeveynlerin aile içi ilişkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Ataman, A. (Ed.) (2009). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Başbakanlık (2009). Türkiye’de Özürlüler Araştırması (2002). (2. Baskı). T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü ve Özürlüler İdaresi Başkanlığı. Yayın Nu: 2913. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Başbakanlık (2010a). Türkiye’de Aile Değerleri Araştırması. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Genel Yayın Nu: 145, Ankara.
• Başbakanlık (2010b). Aile Yapısı Araştırması (2006). T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Genel Yayın Nu: 146, Ankara.
• Başbakanlık (2011). Türkiye’de Ailelerin Eğitim İhtiyaçları. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Genel Yayın Nu: 149, Ankara.Bıçak, N. (2009). Otizmli çocukların annelerinin yaşadıklarının belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Burcu, E. (2007) Türkiye’de özürlü birey olma: temel sosyolojik özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Canatan, K. ve E. Yıldırım (2011). Aile sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Cavkaytar, A. (Ed.)., (2012). Toplum ve aile özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Cavkaytar, A. (2008). Özel Eğitime Gereksinim Duyan Çocuklar ve Özel Eğitim. H.İ. Diken (Ed.)., Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cavkaytar, A., Batu, S., ve Çetin, O. B. (2008). Perspectives of turkish mothers on having a child with developmental disabilities. İnternational Journal of Special Education, 23(2), 102-109.
• Coşkun, M. K. (2010). Engellilere yönelik hizmetler (Amasya Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.Çapa, B. (2009). Zihin engelli ve otistik çocuğa sahip ailelerin toplumsal hayata katılmada yasadıkları güçlüklerin karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çetingöz, S. (1990). Down sendromlu çocukların sosyal gelişimi, aile yapısı ve anne baba tutumu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çitil, M. (2017). Türkiye’de özel eğitim: Tarihsel, yasal ve politik gelişmeler. Ankara: Vize yayıncılık
• Çitil, M. (2012). Yasalar ve özel eğitim. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Diken H. İ., (Ed.)., (2010) .Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar ve özel eğitim. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Doğan, İ. ve Çitil, M. (2011). Engelli Çocuk ve Ergenlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Engelli. A. Kulaksızoğlu (Ed.). Çocuk ve Ergenlerin Hakları El Kitabı. (Anne-Baba ve Öğretmenler İçin). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Eratay, E. (2000). Zihinsel engelli çocukların aileleri tarafından fiziksel ihmal ve istismarı ile buna bağlı olarak ortaya çıkan davranış sorunları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Erdil, M. (2010) Türkiye ve Polonya’daki engelli ailelerin sosyal sorunlarının sosyolojik olarak karşılaştırılması “Fenilketonüri Örneğinde” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Eren, Ö. (1994). Türkiye’de otistik çocukların aile yapıları üzerine sosyolojik bir inceleme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ergenekon, Y. (1996). Öğretilebilir zihinsel engelli çocukların ailelerinin karşılaştıkları sorunların değerlendirilmesi: bir pilot çalışma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Evcimen, E. (1996). Zihin engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Yayıma Hazırlayan: Cemal Güzel). Kırmızı Yayınları :İstanbul
• Göktepe, E. O. (2002). İşitme engelli çocuğu olan annelerin stres ve aile içi uyum düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Güllüpınar, F. (2013). Toplumsal ilişkiler kıskacında zihin engelli olan bireyler ve aile yapıları: Eskişehir’de engelli ailesi hakkında sosyolojik bir alan çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24 (1), 41-64.
• Gülsu, İ. (2003). İşitme engelli çocukların sosyal hayata intibakı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Işıkhan, V. (2005a) Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik sorunları. Toplum ve Sosyal Hizmet. 16 (2), 35-52.
• Işıkhan, V. (2005b) Türkiye’de zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin sorunları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi Ankara.
• Karyelioğlu, S. (2002). Zihinsel engelli çocuklara sahip ailelerde iletişim sorunları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Kurt, O. (2001). Zihinsel özürlü çocuk annelerinin aile özelliklerine ilişkin algılamaları ile çeşitli ailesel değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Lüle, F. (2008). Engelli bireye sahip yoksul ailelerin karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlarla başa çıkma tarzları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Meral, B. F. (2011). Gelişimsel yetersizliği olan çocuk annelerinin aile yaşam kalitesi algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Nazlı, A. (2010). Ötekilik, Beden ve Engellilik: Sosyolojik Bir Bakış. IV. Engelsiz Üniversiteler Çalıştayı. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Oğultürk, N. (2012). Zihinsel engelli çocuğa sahip ailelerin, aile işlevlerini etkileyen etmenler: Çankaya belediyesinden hizmet alan aileler üzerine bir değerlendirme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Orhan, S. (2004). Zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveynlerin demografik ve psiko-sosyal özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Özen, Y. (1996). İşitme engelli çocukların ailelerinin sosyo-ekonomik yapılarına bağlı olarak çocuklarına gösterdikleri ilgi ile çocuklarının topluma uyum sorunları ve rehberliğin önemi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Öztürk, Y. (2011). Engelli çocuğa sahip ailelerin gereksinimlerinin ve aile yükünün belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Sarısoy, M. (2000). Otistik ve zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveynlerin evlilik uyumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Sucuoğlu, B. (1995). Özürlü çocuğu olan anne-babaların gereksinimlerinin belirlenmesi. Çocuk ve Ruh Sağlığı Dergisi, 2 (1), 10-18.
• Sucuoğlu, B. (1997). Özürlü Çocukların Aileleriyle Yapılan Çalışmalar. N. Karancı (Ed.)., Faklılıklarla Yaşamak Aile ve Toplumun Farklı Gereksinimleri Olan Bireylerle Birlikteliği Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Şen, E. (2004). Engelli çocuğu olan ailelerin yaşadığı güçlükler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Topses, M., D. (2008). Modern aile yapısı ve fonksiyonlarının, bireyin elcil davranış düzeyi ile ilişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2015). Boşanma İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr TUİK resmi adresinden erişilmiştir.
• Turan, N. (1983). Eğitilebilir geri zekâlı çocukların aile yapısı ve ilişkileri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 1 (2-3) , 200-237.