THE EFFECT OF READING HABITS ON LIFE SATISFACTION AND PSYCHOSOCIAL WELL-BEING IN ELDERLY INDIVIDUALS: THE CASE OF KIRIKKALE

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 67, 452 - 486, 30.06.2025

Ali Kavak , Erol Yılmaz

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1663705

Öz

This study aimed to determine the effects of reading habits on life satisfaction and psychosocial well-being in elderly individuals and to examine the mediating role of variables such as library use, participation in social activities and desire to learn in this relationship. Relational survey design, one of the quantitative research models, was used in the study. Analyses of the data obtained from 391 elderly individuals living in Kırıkkale province showed that there were significant positive relationships between reading frequency and life satisfaction and psychosocial well-being. Variables such as library use, participation in social activities and desire to learn were found to play a mediating role in these relationships. In particular, the mediating effect of social activity participation on psychosocial well-being was found to be stronger than the effect on life satisfaction. When demographic characteristics were analysed, gender, education level and retirement status were found to have significant effects on reading habits, life satisfaction and psychosocial well-being. The results suggest that encouraging reading habits in older adults may be an effective strategy to improve quality of life. In this context, it is important to improve library services, to organise reading programmes that increase social interaction and to plan intervention programmes that take into account the demographic characteristics of elderly individuals.

Anahtar Kelimeler

Reading habits , elderly individuals , life satisfaction , psychosocial well-being , library usage

Etik Beyan

‘This study was approved by Kırıkkale University Social Sciences and Humanities Research Ethics Committee (Decision No: 2024/06) and the principles of scientific research and publication ethics were followed in the research process.

YAŞLI BİREYLERDE OKUMA ALIŞKANLIĞININ YAŞAM DOYUMU VE PSİKOSOSYAL İYİLİK HALİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: KIRIKKALE İLİ ÖRNEĞİ

Öz

Bu araştırma, yaşlı bireylerde okuma alışkanlığının yaşam doyumu ve psikososyal iyilik hali üzerindeki etkilerini belirlemeyi ve bu ilişkide kütüphane kullanımı, sosyal aktivitelere katılım ve öğrenme isteği gibi değişkenlerin aracılık rolünü incelemeyi amaçlamıştır. Çalışmada nicel araştırma modellerinden ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Kırıkkale ilinde yaşayan 391 yaşlı bireylerden elde edilen veriler üzerinde yapılan analizler, okuma sıklığı ile yaşam doyumu ve psikososyal iyilik hali arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler olduğunu göstermiştir. Kütüphane kullanımı, sosyal aktivitelere katılım ve öğrenme isteği gibi değişkenlerin, bu ilişkilerde aracılık rolü oynadığı tespit edilmiştir. Özellikle sosyal aktivite katılımının psikososyal iyilik hali üzerindeki aracılık etkisinin yaşam doyumu üzerindeki etkisinden daha güçlü olduğu bulunmuştur. Demografik özellikler incelendiğinde, cinsiyet, eğitim düzeyi ve emeklilik durumunun okuma alışkanlıkları, yaşam doyumu ve psikososyal iyilik hali üzerinde anlamlı etkileri olduğu görülmüştür. Sonuçlar, yaşlı bireylerde okuma alışkanlığının teşvik edilmesinin, yaşam kalitesini artırmada etkili bir strateji olabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, kütüphane hizmetlerinin geliştirilmesi, sosyal etkileşimi artıran okuma programlarının düzenlenmesi ve yaşlı bireylerin demografik özelliklerini dikkate alan müdahale programlarının planlanması önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Okuma alışkanlığı , yaşlı bireyler , yaşam doyumu , psikososyal iyilik hali , kütüphane kullanımı

Etik Beyan

"Bu çalışma, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu tarafından onaylanmış (Karar No: 2024/06) olup, araştırma sürecinde bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uygun hareket edilmiştir.

Kaynakça

• Antunes, D. C. R., Fagundes, C., Kampff, C. A., Cardoso, E. H., Silveira, M. M., Scur, M. D. and Barbosa, R. (2021). Reading Habit During the Successful Aging Process. International Journal for Innovation Education and Research, 9(11), 566-578. doi:10.31686/ijier.vol9.iss11.3550
• Arslan, M. ve Ekren, E. (2017). Yaşlı Kişilerin Sağlığı ve Etkinlikleri İçin Terapi Bahçeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 361-373. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aeusbed/issue/33268/346438
• Becker, G. S. (1974). A Theory of Social Interactions. Journal of Political Economy, 82(6), 1063-1093. https://www.jstor.org/stable/1830662
• Billington, J., Dowrick, C., Hamer, A., Robinson, J. and Williams, C. (2010). An Investigation into the Therapeutic Benefits of Reading in Relation to Depression and Well-Being. Liverpool: The Reader Organization, Liverpool Health Inequalities Research Centre.
• Blanca, M. J., Alarcón, R., Arnau, J., Bono, R. and Bendayan, R. (2017). Non-normal Data: Is ANOVA Still a Valid Option? Psicothema, 29(4), 552-557. https://doi.org/10.7334/psicothema2016.383
• Bodur, N. D. (2022). Sosyal Yardımların Yaşlı Refahı Üzerindeki Etkisi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 15(2), 57-73. https://doi.org/10.46414/yasad.1177824
• Çelik, A. Ç. (2019). Anımsama Terapisinin Huzurevinde Kalan Yaşlıların Bilişsel İşlevleri, Umut Düzeyleri ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Deepti, S. (2016). Casual Reading Habits and Interpersonal Reactivity: A Correlational Study. The International Journal of Indian Psychology, 3(2), 10-13. https://doi.org/10.25215/0302.173.
• Diener, E. (1984). Subjective Well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J. and Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Ekşioğlu Ahad, Y. (2016). Yaşlıların Yaşlılık Algısının Yaşam Kalitesi ve Depresyonla İlişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2020). Yaşlı Nüfusun Demografik Değişimi T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Erişim Tarihi: 22 Eylül 2024, https://www.aile.gov.tr/media/45354/yasli-nufus-demografik-degisimi-2020.pdf
• Fratiglioni, L., Paillard-Borg, S. and Winblad, B. (2004). An Active and Socially Integrated Lifestyle in Late Life Might Protect Against Dementia. The Lancet Neurology, 3(6), 343-353. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(04)00767-7
• Fuller, D. and Sedo, D. R. (2014). “And Then We Went to the Brewery”: Reading as a Social Activity in a Digital Era. World Literature Today, 88(3), 14-18. doi:10.1353/wlt.2014.0093
• Güngen, C. (2002). Standardize Mini Mental Test’in Türk Toplumunda Hafif Demans Tanısında Geçerlik ve Güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 13, 273-281. https://cir.nii.ac.jp/crid/1570009749391941504
• Gümüş Demir, Z. (2022). Yaşlılarda Psikolojik İyi Oluş Ölçeği’nin Geliştirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 6(1), 16-32. https://dergipark.org.tr/en/pub/senex/issue/75197/1239612
• Hastaoğlu, F. ve Çelik, P. (2023). Düzenli Kitap Okuma Aktivitesinin Yaşlıların Mental Sağlığı Üzerine Etkisi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD) / Elderly Issues Research Journal (EIRJ), 16(1), 9-20. https://doi.org/10.46414/yasad.1271741
• Hayes, A. F. (2015). An Index and Test of Linear Moderated Mediation. Multivariate Behavioural Research, 50(1), 1-22. https://doi.org/10.1080/00273171.2014.962683
• Kanber, N. (2018). Yaşlıların Sosyal Destek Algısının Depresyon Düzeyine Etkisinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler (38. Bsk.). Ankara: Nobel.
• Lee, H. Y., Yu, C. P., Wu, C. D. and Pan, W. C. (2018). The Effect of Leisure Activity Diversity and Exercise Time on The Prevention of Depression in the Middle-Aged and Elderly Residents of Taiwan. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(4), 654. https://doi.org/10.3390/ijerph15040654
• Lin, Y., Peters, K. and Chen, I. (2022). Television Watching, Reading, Cognition, Depression and Life Satisfaction Among Middle-Aged and Older Populations: A Group-Based Trajectory Modelling Analysis of National Data. Health Soc Care Community, 30, e5661–e5672. https://doi.org/10.1111/hsc.13993.
• Ojeda, D. R. R. (2024). Postural and Ergonomic Analysis of Reading Habits in Elderly Adults: A Case Study. Sapienza: International Journal of Interdisciplinary Studies, 5(2), e24037. https://orcid.org/0009-0005-0737-1087
• Pinquart, M. and Sörensen, S. (2000). Influences of Socio-Economic Status, Social Network, and Competence on Subjective Well-Being in Later Life: A Meta-Analysis. Psychology and Aging, 15(2), 187-224. https://doi.org/10.1037/0882-7974.15.2.187
• Polat, C. ve Odabaş, H. (2008). Bilgi Toplumunda Yaşam Boyu Öğrenmenin Anahtarı: Bilgi Okuryazarlığı. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
• Scarmeas, N. and Stern, Y. (2003). Cognitive Reserve and Lifestyle. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 25(5), 625-633. https://doi.org/10.1076/jcen.25.5.625.14576
• Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006) T.C. Resmî Gazete, 5510, 16 Haziran 2006.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• Uysal, M. T. (2020). Yaşlı Bireylerin Sosyalleşmesinde Dijital Teknolojinin Rolü: Dijital Yaşlılar Üzerine Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 43-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/56641/741769
• Verissimo, A. C., Barbosa, M. C. A., Almeida, N. A. V., Queiroz, A. C. C., Kelmann, R. G. and Silva, C. L. A. (2019). Association Between the Habit of Reading Food Labels and Health-Related Factors in Elderly Individuals of the Community. Revista de Nutrição, 32, e180207. https://doi.org/10.1590/1678-9865201932e180207
• Wang, H., Fang, Q., Chen, Y., Guan, L. and Dong, T. (2020). Research on the Factors Influencing the Reading Motivation of Social Media Users from The Perspective of Reading Promotion in China. Libri, 70(4), 279-290. https://doi.org/10.1515/libri-2019-0135
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdogan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Zhang, W., Zhang, Y. and Wang, J. (2022). Effect and Mechanism of Reading Habits on Physical and Mental Health Among the Elderly: Evidence from China. Frontiers in Public Health, 10, 1031939. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.1031939
• Zhang, Y., Du, Y., He, S., Sun, X., Yang, J. and Li, J. (2021). Association Between Reading Habit and Sleep Among Age Over 40 Years Community Residents: A Population-Based Evidence Study. Nature and Science of Sleep, 13, 591-599. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.2147/NSS.S300519
• Zhao, M. (2011). Leisure-Time Reading Habit of Older Adults in Shanghai of China, 1998 to 2008. Carolina Digital Repository. https://doi.org/10.17615/y3x0-c153