TÜRKİYE’DE KAMU SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLIKTA KALİTENİN ARTIRILMASINDA ÖNEMİ

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 53 - 96, 27.09.2023

Muhammet Serdar Erbaş

Öz

Sağlık çalışanları, yüksek risk taşıyan bir meslek grubu olup sağlık ve haklarının korunması ve güvenliklerinin sağlanması sağlıkta kalitenin sağlanması ve artırılması için hayati önemdedir. Günümüzde sağlık çalışanlarının hasta güvenliği için gayret gösterirken sağlıklarını ve hatta hayatlarını kaybetmeleri ya da güvenliklerinin gerektiği şekilde sağlanmaması nedeniyle şiddetle karşılaşarak yaralanmaları ve hatta hayatlarını kaybetmeleri sağlıkta kalitenin sağlanması ve artırılması açısından çok önemli bir problem olarak önümüzde durmaktadır. Bu nedenle çalışmada, sağlık çalışanlarının sağlığının korunması ve güvenliğinin sağlanmasının sağlıkta kalitenin artırılmasında ne kadar önemli olduğunun ortaya konması ve vurgulanması, bu şekilde sağlıkta kalite çalışmalarında sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği konusuna dikkat çekmek amaçlanmıştır. Bu kapsamda, sağlık kalite standartlarında sağlık çalışanlarının sağlığının korunması ve güvenliğinin sağlanmasına ilişkin standartlar, yasal ve yönetsel düzenlemeler ile uygulamalar, alınabilecek önlemler, risk değerlendirmesi, Dünya Sağlık Örgütünün çalışan güvenliği yaklaşımı ortaya konmuştur. Çalışmada literatür araştırması ile araştırmaların taranması ve derleme yapılması yöntemi kullanılmıştır. Araştırmalarda, sağlık çalışanlarının %45’inin çalıştıkları sağlık kuruluşunda karşılaşabilecekleri riskler konusunda endişeli olduğu, eğitim durumu yükseldikçe iş kazası yaşama oranının düştüğü, nöbet sayısı arttıkça çalışanların kurallara uyumunun azaldığı, stresi fazla olan çalışanın iş kazasına maruziyetinin arttığı, Covid-19 alanında aktif çalışmanın gece uykusuzluğu gelişiminde etkili olduğu bulgularına ulaşıldığı görülmüştür. Araştırma bulguları ve literatürün birlikte değerlendirilmesi sonucunda; sağlık çalışanlarının sağlığının korunması ve güvenliğinin sağlanmasının gelecekte sağlıkta kalitenin artırılmasında önemli olduğu, çalışan güvenliğinin esasında hasta güvenliğinin ön şartı olduğu, sağlık kuruluşlarının çalışan güvenliği programı hazırlaması, çalışanlara yönelik sağlık taramalarının yapılması, engelli çalışanlara yönelik düzenlemelerin yapılması, çalışanların kişisel koruyucu önlemleri almasının sağlanması, çalışanlara yönelik şiddetin önlenmesine ilişkin tedbirlerin alınması ve düzenlemelerin yapılması, enfeksiyonların kontrolü ve önlenmesine yönelik program hazırlanması ve uygulanması, laboratuvar güvenliği ve radyasyon güvenliği önlemleri alınması, güvenlik raporlama sistemi kurulması, mavi, pembe ve beyaz kod uygulamalarının yapılması; çalışan güvenliği konusunda eğitim verilmesi, hasta güvenliği komitesi kurulmasının sağlık çalışanlarının güvenliğinin sağlanması ve sağlığının korunması alanında kalitenin artırılmasına katkı sağlayabileceği, sağlık çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini tehdit eden tehlike ve riskler belirlenerek sistematik şekilde risk değerlendirmesi ve analizi yapılması gerektiği, sağlık çalışanlarının karşılaşabileceği riskler ve alınması gereken önlemlere ilişkin farkındalığın artırılması ile çalışan güvenliğinin kurum kültürü haline getirilmesinin sağlıkta kalite açısından hayati önemde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Çalışanı Güvenliği, Çalışan Güvenliği Risklerinin Değerlendirmesi, Çalışan Güvenliği Programı

Kaynakça

• Baki, S., Piyal, B. (2020). Covid-19 pandemisi ve benzeri olağanüstü durumlarda sağlık çalışanları açısından iş-aile çatışması. Sağlık ve Toplum Covid-19 Özel Sayısı, Temmuz, 119-123.
• Baycık, G. (2013). Çalışanların iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin haklarında yeni düzenlemeler. Ankara Barosu Dergisi, 3, 112-129.
• Çalışan Güvenliğinin Sağlanması Genelgesi. (2012/23). T.C. Sağlık Bakanlığı.Çalışkan, H. (2017). Sağlık hizmetlerinde kişisel koruyucu ekipman kullanma davranışını etkileyen faktörler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 313-328.
• Çetintepe, S. P., İlhan, M. N. (2020). Covid-19 salgınında sağlık çalışanlarında risk azaltılması. J Biotechnol and Strategic Health Res, 1 (Özel Sayı), 50-54.
• Devebakan, N., Paşalı, N. (2015). Sağlık işletmelerinde hizmet kalitesi standartlarının çalışan güvenliği açısından çalışanlar tarafından değerlendirilmesi: İzmir ilinde bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 18(2), 123-142.
• Devlet Memurları Kanunu (657 sayılı). (1965, 23 Temmuz ). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 12056). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=657&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Dinç, A., Aşkın, A. (2018). Sağlık çalışanlarının iş sağlığı önlemlerine yönelik görüşlerinin incelenmesi; Çanakkale’de bir kamu hastanesi örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6, 422-432.
• Ekinci, İ., Ekinci, E. (2021). Covid-19 pandemi döneminde sağlık çalışanlarında anksiyete, depresyon, duygu düzenleme güçlüğü ve uyku kalitesinin incelenmesi. İKSSTD, 13(2), 61-8.
• Gürer, A. (2018). Sağlık hizmetlerinde çalışan güvenliği. Sağlık Hizmetleri ve Eğitimi Dergisi, 2(1), 1, 9-14.
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2020). Covid-19 pandemisi döneminde sağlık çalışanlarının takibi, 21.04.2020 tarihli ve E.575 Sayılı Yazı.
• Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik. (2011, 6 Nisan). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 27897). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110406-3.htm.
• Hukuki Yardım ve Beyaz Kod Uygulaması Genelgesi. (2016, 16 Mart). T.C. Sağlık Bakanlığı (Sayı: 2016/3). Erişim adresi: https://beyazkod.saglik.gov.tr/hukuki-yardim-ve-uygulama-genelgesi.pdf. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. (2012, 20 Haziran). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 6331). Erişim adresi:https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
• MacGibeny, M. A, Wassef M. D, C. (2020). Preventing adverse cutaneous reactions fromamplified hygiene practices during the Covid-19 pandemic: How dermatologists can help through anticipatory guidance. Archives of Dermatological Research, 313, 501–503.
• Meydanlıoğlu, A. (2013). Sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 191-199.
• Orhaner, E. (2018). Türkiye’de sağlık sigortası. 2. Baskı, s:16-27. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Pala, S. Ç., Metintaş, S. (2020). Covid-19 pandemisinde sağlık çalışanları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 5 (Covid-19 Özel Sayısı), 156-168.
• Paola, F. (2020). New patterns of violence against healthcare in the Covid-19 pandemic.The BMJ, 370, m2824.
• Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik. (2014, 22 Mayıs). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 29007). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/05/20140522-14.htm
• Sağlıkta Kalitenin Geliştirilmesine ve Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik. (2015, 27 Haziran). T. C. Resmi Gazete (Sayı: 29399). Erişim adresi: https:// shgmkalitedb.saglik.gov.tr/Eklenti/28352/0/saglikta-kalitenin-gelistirilmesive degerlendirilmesine-dair-yonetmelikpdf.pdf?_tag1=E5B24F5681DE95F54 DD045037A4553919AAFCDF9.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2021). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020 Haber Bülteni, s:7.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlıkta Kalite, Akreditasyon ve Çalışan Hakları Dairesi Başkanlığı (2022). Sağlıkta kalite standartları (SKS)-Hastane. Erişim adresi: https://shgmkalitedb.saglik.gov.tr/Eklenti/45591/0/saglikta-kalite-standartlari
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). 2 Ekim 2021 tarihli Covid-19 (Sars CoV-2 Enfeksiyonu) temaslı takibi, salgın yönetimi, evde hasta izlemi ve filyasyon rehberi, s:18-20. Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66339/temasli-takibi-salgin-yonetimi-evde-hasta-izlemi-ve-filyasyon.html. Erişim tarihi: 12.01.2022. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Sağlık Çalışan Güvenliği Bildirim Sistemi. Erişim adresi: https://cgbs.saglik.gov.tr/. Erişim tarihi: 20.01.2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Covid-19 Nedir? Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html. Erişim tarihi: 20.01.2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2022). Filyasyon Takip Sistemi (FITAS). Erişim adresi: https://sbsgm.saglik.gov.tr/TR,73584/fitas.html. Erişim tarihi:12.01.2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2022). Teletıp Uygulaması. Erişim adresi: https://teleradyoloji.saglik.gov.tr/. Erişim tarihi: 24.02.2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlıkta Kalite, Akreditasyon ve Çalışan Hakları Dairesi Başkanlığı. (2022). Ulusal Renk Kodları. Erişim adresi: https://shgmkalitedb.saglik.gov.tr/Eklenti/6409/0/ulusal-renk-kodlarpdf.pdf.
• Sertdemir, A. (2020). Türkiye’nin koronavirüsle mücadele performansı üzerine bir değerlendirme. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 15-26.
• Tekin, A. (2021). Tarihten günümüze epidemiler, pandemiler ve ekonomik koşullar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiüsü Dergisi, 2(40), 330-355.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210, Erişim Tarihi: 19.01.2022.
• TÜSEB (Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı), (2020). Sağlıkta Akreditasyon Standartları Ayaktan Sağlık Hizmetleri Seti. Erişim adresi: sas_ayaktan_saglik_hizmetleri_turkce.pdf (tuseb.gov.tr), Erişim tarihi: 10.01.2022.
• World Health Organization (WHO). (2022). Coronavırus dısease (Covıd-19) outbreak: Rıghts, roles and responsıbilities of health workers, ıncludıng key consıderatıons for occupatıonal safety and health; s:1-2.
• World Health Organization (WHO). (2020). Sağlık çalışanlarının bağışıklığında önerilen aşılama tablosu. Erişim adresi: https://www.who.int/immunization/policy/Immunization_routine_table4.pdf. Erişim tarihi: 24.01.2022.
• World Health Organization (WHO), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü (2021). Interim Guidance, Covid-19:Occupational health and safety for health workers. Erişim adresi: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_779088.pdf, s:1-11. Erişim tarihi: 09.01.2022.
• Yan, Y., Chen, H., Chen, L., Cheng, B., Diao, P., Dong, L., Gao, X., Gu, H., He, L., Ji, C. (2020). Consensus of chinese experts on protection of skin and mucous membrane barrier for health-care workers fighting against coronavirus disease 2019; Dermatologic therapy wıley.
• Yelekçi, S., Ayberk, H. S. (2018). Sağlık kuruluşlarında çalışanların iş sağlığı ve güvenliği kapsamında karşılaştıkları sorunlar. OHS Academy İş Sağlığı ve Güvenliği Akademi Dergisi, OHS ACADEMY 1(3), 110-116. ISSN-2630-578X.