İMGELEME ÇALIŞMASI UYGULANAN BİREYLERİN EGZERSİZ DAVRANIŞ DEĞİŞİMLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2018, Volume: 16 Issue: 3, 48 - 60, 30.09.2018

Ozan Gülşen

Abstract

Kontrol gruplu yarı deneysel bir araştırma olan bu çalışma, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünde (DTGM) çalışan yetişkin erkek bireylerin imgeleme çalışmaları sonrasında Teorilerüstü Model (TM) kapsamında, egzersiz davranış değişimlerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Uygunluk örnekleme yöntemiyle belirlenen 50 erkek birey (25 deney, 25 kontrol grubu) çalışmaya alınmıştır. Deney grubu için hazırlanan örnek imgeleme programı, Donald Meichenbaum’un (1977) geliştirdiği “Stres Aşılama Antremanı” çerçevesinde oluşturulmuştur. Gruplara veri toplama anketleri doldurtulduktan sonra deney grubuna 10 hafta boyunca haftada iki kez olmak üzere toplam 20 oturum imgeleme çalışması yaptırılmıştır. Bu süreçte kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Uygulamalar, DTGM’nin, Ankara, Macunköy’de bulunan Stüdyo Sahnesi’nde gerçekleşmiş ve 30 ile 45 dakika arasında sürmüştür. Çalışma bitiminde her iki gruba anketler bir daha uygulanmış ve sonuçlar analiz edilmiştir. Uygulanan Ki-Kare analizi sonucunda, deney ve kontrol grubunun son test analizleri arasında, egzersiz değişim aşamalarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0,05). Egzersiz öz-etkililik puan ortalamaları eşleştirilmiş örneklem t testi sonucunda, deney grubunda anlamlı düzeyde bir artış gözlenmiştir (p>0,05). Deney grubunun günlük yaptığı egzersiz süresinde (41,40±13,81) ve egzersiz değişim aşamaları arasında artış görülmüştür (p<0,05). Araştırma bulguları literatür bulguları ve konuyla ilgili olarak yapılan çalışmalar ile paralellik göstermiş ve egzersiz davranışını geliştirmede ve sürdürmede TM kapsamında imgeleme girişimlerinin etkili olduğuna dair yeni kanıtlar elde edilmiştir. Araştırma kapsamındaki bireylerde, egzersiz değişim aşamalarında pozitif yönde ilerleme kaydedilmiş, egzersiz öz-etkililik düzeyleri ve egzersiz yapma oranları artmıştır.

Keywords

Egzersiz değişim aşaması, hayal etme, imgeleme, öz-etkililik Teorilerüstü Model.

References

• 1. Adams, J., White, M. (2003). Are Activity Promotion Interventions Based on the Transtheoretical Model Effective? A Critical Review. Br. J. Sports Med. 37:106-114.
• 2. Addington, J. E. (1999). %100 Düşünce Gücü. (Çev. Birol Çetinkaya). İstanbul: Özal Basımevi. 75, 159-160.
• 3. Akarpat, İ. (2014). Farklı Yaş Gruplarında Basketbolda İmgelemenin Serbest Atış Performansı Özgüven ve Kaygı Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 12-13.
• 4. Aktepe, K. (2013). Sporda Zihinsel Antrenman (1. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 78.
• 5. Aktepe, K. (2013). Sporda Zihinsel Antrenman (1. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 78.
• 6. Aktop, A. (2008). Biyolojik Geribildirimle Zihinsel Antrenman Yönteminin Dart Performansına Etkisinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya, v.
• 7. Aldağ, H., Sezgin M. E. (2003). Çok Ortamlı Öğrenmede İkili Kodlama Kuramı Ve Bilişsel Model. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (11), 121-135.
• 8. Aldemir, G. Y., Biçer, T., Kale, E. K. (2014). Futbolcularda İmgeleme Çalışmalarının Problem Çözme Üzerine Etkisi, Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 37-45.
• 9. Andersson, E. K., Moss, T. P. (2011). Imagery and implementation intention: a randomised controlled trial of interventions to increase exercise behaviour in the general population. Psychology of Sport and Exercise, 12, 63-70.
• 10. Ay, S. (2008). Egzersiz Davranışını Geliştirmede ve Sürdürmede Teorilerüstü Model Temelli Girişimlerin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 11. Ay, S., Temel, A. B. (2015). Teoriler üstü model temelli egzersiz davranışı değişim ölçeklerinin Türk erişkinlerine uyarlanması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. İzmir Üniversitesi Tıp Dergisi, 1 (29), 44.
• 12. Beauchamp, M. R., Bray, S. R., Albinson, J. G., (2002). Pre-competition imagery, self-efficacy and performance in collegiate golfers, Journal of Sport Sciences, 20, 697-705.
• 13. Borg, J. (2012). Düşün Değiştir Yönet. (Çev. Solina Silahlı). İstanbul: Pearson Eğitim Çözümleri. (Eserin orijinali 2010’da yayımlandı). 184, 215, 226.
• 14. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E, K., Akgün, Ö, E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (11). Ankara: Pegem Akademi, 90-91.
• 15. Champion VL, Skinner CS. (2008). The health belief model. In: Glanz K, Rimer BK, Viswanath K, eds. Health behavior and health education: theory, research, and practice. (4) San Francisco: JosseyBass; 45-50.
• 16. Cumming, J. (2008). Investigation the Relationship between Exercise Imagery, Leisure Time Exercise Behavior, and Self Efficacy, Journal of Applied Sport Psychology, 20, 184-198.
• 17. Çeker, A., Çekin, R., ve Ziyagil, M. A. (2013). Farklı yaş gruplarındaki kadın ve erkeklerin düzenli fiziksel aktiviteye katılım davranışının değişim basamakları. Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8 (1), 11-20.
• 18. De Long LL. (2006). College students’ motivation for physical activity, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Graduate Faculty of the Louisiana State University, USA.
• 19. Dishman, R. K., Buckworth, J. (1996). Increasing Physical Activity: A Quantitative Synthesis. Med Sci Sports Exercise.; 706-715.
• 20. Duncan, L. R., Hall, C. R., Wilson, P. M., Rodgers, W. M. (2012). The use of a mental imagery intervention to enhance integrated regulation for exercise among women commencing an exercise program. Motivation and Emotion, 10, 452-464.
• 21. Ercan, H. Y. (2012). Egzersiz Psikolojisi ve Zihinsel Sağlık (2). Ankara: Nobel Yayıncılık, 37-38.
• 22. Erol, S. ve Erdoğan, S. (2007). Sağlık Davranışlarını Geliştirmek Ve Değiştirmek İçin Transteoretik Modelin Kullanılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(2), 86-93.
• 23. Feltz. D., Landers, D. M. (1983). The effects of mental practice on motor skill learning performance: A meta analysis, Journal of Sport Psychology, 5, 25-27.
• 24. Gregg, M., Hall, C., (2006). Measurement of motivational imagery abilities in sport, Journal of Sports Sciences, 24(9), 961-971.
• 25. Gümüş, Y., Kitiş, Y. (2016). Egzersiz Davranışı Değişim Ölçeklerinin Türkçe Formunun Geçerlik Güvenirlik Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 2 (3).
• 26. Hall, C. R. (2001). Imagery in Sport and Exercise. In: Handbook of Research on Sport Psychology: (2). RN. Singer, HA. Hausenblas (Eds.) New York: John Willy Sons, 538.
• 27. Hall C. R., Munroe-Chandler K. J., Fishburne J. G. and Hall D. N. (2009). The Sport Imagery Questionnaire for Children (SIQ-C). Measurement in Physical Education and Exercise Science, 13: 93-107.
• 28. Keeler AL. (2006) The transtheoretical model and psychological skills training: Application and implications with elite female athletes, Yayımlanmamış Doktora Tezi, West Virginia University, USA.
• 29. Kuru, E. (2000). Sporda Psikoloji (1). Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 7, 11-21, 35-40.
• 30. Mahboubeh, G. N., Amir-Hossein M., Ramin K., Monir S., Mohammad-Ali E., (2015). Mental training can improve physical activity behavior in adolescent girls, Journal of Sport and Health Science.
• 31. Marcus, B. H., Dubbert, P. M., Forsyth, L. H. (2000). Physical Activity Behavior Change:Issues in Adoption and Maintenance. Health Psychology, 19:32-41.
• 32. Marcus, B. H., Selby, V. C., Niaura, R. S., and Rossi, J. S. (1992). Self-efficacy and the stages of exercise behavior change. Research Quarterly for Exercise and Sport, 63, 60-66.
• 33. Marshall S. J., Biddle S. J. H. (2001). The Transtheoretical model of behavior change: A meta-analysis of applications to physical activity and exercise. Annals of Behavioral Medicine, 23, 229-246.
• 34. Meichenbaum, D. H. (1977). Cognitive behavior modification: An integrative approach. New York: Plenum.
• 35. Miçooğulları, O., Cengiz, C., Aşçı, H., ve Kirazcı, S. (2010). Genç Yetişkin Bireylerin Egzersiz Öz Yeterlik Ve Egzersize Bakış Açılarının Cinsiyet Ve Egzersiz Davranışı Değişim Basamaklarına Göre İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 21(2), 49-59.
• 36. Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-102.
• 37. Nutbeam, D. (1997). Promoting Health and Preventing Disease: An International Perspective on Youth Health Promotion. Journal of Adolescent Health, 20: 396-402.
• 38. Peter, G., Karen, A. D., Nicole, M. T., Payal, A., Francisco, G. (2014). Mental imagery increases self-determined motivation to exercise with university enrolled women: A randomized controlled trial using a peer-based intervention. Psychology of Sport and Exercise; 15, 374-381.
• 39. Prochaska, J. O., DiClemente C.C. (1984). Self-change processes, self-efficacy and decisional balance across five stages of smoking cessation. Advances in Cancer Control:Epidemiological Research, 131-140.
• 40. Prochaska, J. O., Redding, C. A., and Evers, K. E. (2008). The transtheoretical model and stages of change. In Health Behavior and Health Education: Theory, Research and Practice, 97-121.
• 41. Prochaska, J. O., Velicer, WF. (1997). The Transtheoretical Model of Behavior Change. American Journal of Health Promotion; 12, 38-48.
• 42. Roizen, M. F. ve Oz, M. (2005). Senin Kullanım Kılavuzun. (Çev. Selim Yeniçeri). İstanbul: Boyut Matbaacılık. (Eserin orijinali 2002’de yayımlandı). 97.
• 43. Shackell, E, M., Standing, L, G. (2007) Mind over matter: mental training increases physical strength. Nort American Journal of Psychology. 9(1), 189-200.
• 44. Sung D. (2003). Assessing exercise behavior of south Dakota public university faculty using the transtheoretical model, Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of South Dakota, USA.
• 45. Şekerci, Y. G. (2016). Yetişkin Diyabetli Kadınlara Değişim Aşamaları Modeli İle Yapılan Eğitimin Egzersiz Davranışı Üzerine Etkisi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 46. Tümer, A., Arslan, A. S., Pehlivan, Ç., Sunna, E., ve Koç, O. (2013). Yetişkinlerin Egzersiz Davranışının Transteoretik Modele Göre İncelenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi, 23(1), 24-31.
• 47. Vandelanotte, C., Spathonis, K. M., Elizabeth, B. A., Eakin, G., and Owen, N. (2007). Website-delivered physical activity ınterventions a review of the literature. American Journal of Preventive Medicine, 33(1), 54-64.
• 48. Velicer, WF., Prochaska, OJ., Fava, JL., et al. (1998). Smoking Cessation and Stres Management, Application of the Transtheoretical Model of Behavior. Change. Homeostasis, 38: 216-233.
• 49. Vurgun, N. (2010). Sporda İmgeleme Anketinin Türkçeye Uyarlanması ve Sporda İmgelemenin Yarışma Kaygısı ile Sportif Güven Üzerindeki Etkisi, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 158-159.
• 50. Woods, C., Mutrie, N., and Scontt, M. (2002). Physical activity ıntervention: a transtheoretical model-based ıntervention designed to help sedantery young adults become active. Health Education Research, 17(4), 451-460.
• 51. Woolfolk, R. L., Parrish, M. W., Murphy, S. M. (1985). The effects of positive and negative imagery on motor skill performance, Behavioral Science, 9: 3, 335-341.
• 52. Zare, F., Aghamolaei, T., Zare, M., and Ghanbarnejad, A. (2016). The effect of educational ıntervention based on the transtheoretical model on stages of change of physical activity in a sample of employees in Iran. Health Scope, 243-245.