Health Literacy A Scale Development Study on Health Literacy in Sport

Year 2025, Volume: 23 Issue: 1, 84 - 97, 30.03.2025

Harun Koç , Alper Karadağ

Abstract

In this study, it was aimed to develop a valid and reliable measurement tool that measures the attitude skill of "Health Literacy in Sports". A total of 630 volunteers aged 14 years and over participated in the study. Exploratory and confirmatory factor analysis, item analysis, reliability and test-retest analyses were conducted to verify the structure of the targeted scale. As a result of the analyses, an 18-item data set with factor loadings between 0.38 and 0.87 and a 3-factor measurement tool with eigenvalues above 1 were obtained. These factors, which explained 56.82% of the total variance, consisted of Healthy Living Behavior and Nutrition (HLBN), Knowledge and Skills of First Aid in Sports (SKILLS) and Healthy Environment in Sports (HSE). The fit index values obtained in the confirmatory factor analysis results of the Health Literacy in Sport Scale were found to be in the adequate and acceptable range, the difference between the lower and upper group averages was significant, and the values of the item total correlation were found to be between 0.35 and 0.72. Statistical analyses of the research were conducted with SPSS 23 statistical package program and AMOS 24 program. As a result of the research, it was determined that the Health Literacy in Sport scale is a valid and reliable measurement tool.

Keywords

Sport, health, literacy, nutrition, regular exercise.

SAĞLIK OKURYAZARLIĞI: SPORDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ÜZERİNE ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Abstract

Bu çalışmada “Sporda Sağlık Okuryazarlığı” tutum becerisini ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmek amaçlanmıştır. Çalışmaya 14 yaş ve üzeri olan toplam 630 gönüllü birey katılmıştır. Hedeflenen ölçeğin yapısının doğrulanması amacı ile açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, madde analizi, güvenirlik ve test tekrar test analizleri yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda faktör yükleri 0,38 ve 0,87 arasında olan 18 maddeli veri seti ve özdeğeri 1’in üzerinde 3 faktörlü ölçme aracı elde edilmiştir. Toplam varyansın %56,82’ sini açıklayan bu faktörler Sağlıklı Yaşam Davranışı ve Beslenme (SYDB), Sporda İlk Yardım Bilgisi ve Becerisi (SİYBB) ile Sporda Sağlıklı Ortam (SSO) başlıklarından oluşmuştur. Sporda Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarında elde edilen uyum indeksi değerleri, yeterli ve kabul edilebilir aralıkta bulunmuş olup, alt-üst grup ortalamaları farkı anlamlı, madde toplam korelasyonuna ait değerlerin 0,35 ile 0,72 arasında olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın istatistiksel analizleri SPSS 23 istatistik paket programı ve AMOS 24 programı ile yapılmıştır. Araştırma sonucunda Sporda Sağlık Okuryazarlığı ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Spor, sağlık, okuryazarlık, beslenme, düzenli egzersiz

References

• Akarsu, M., Güllü, M., & Doğar, Y. (2024). Fiziksel okuryazarlık değerlendirme envanterinin geliştirilmesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(2), 45-58.
• Alpar, R. (2013). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Arslan, D., & Mertoğlu, H. (2022). Üniversite öğrencilerinin beslenme okuryazarlık düzeyleri ile medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki. Journal of Sustainable Educational Studies, (Ö1), 271-280.
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Baskı. Pegem Yayınları.
• Bütüner, S. Ö., & Gür, H. (2008). Açılar ve üçgenler konusunun anlamlı öğrenme araçlarından V diyagramları ve zihin haritaları kullanılarak öğretimi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 2(1), 1-18.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cairney, J., Dudley, D., Kwan, M., Bulten, R., & Kriellaars, D. (2019). Physical literacy, physical activity and health: Toward an evidence-informed conceptual model. Sports Medicine, 49, 371-383. https://doi.org/10.1007/s40279-019-01063-3.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2017). Research methods in education. USA: Routledge.
• Cramer, E. (2003). Contributions to generalized order statistics. University of Oldenburg: Habilitationsschrift.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. USA: Sage Publications.
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2013). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel kavramlar uygulamalar programlama. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çerezci, T. E. (2010). Yapısal eşitlik modelleri ve kullanılan uyum iyiliği indekslerinin karşılaştırılması. Yayımlanmış Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstatistik Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Çopurlar, C. K., & Kartal, M. (2016). Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli? Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(1), 42-47. https://doi.org/10.5455/tjfmpc.193796.
• Değerli, H., & Tüfekçi, N. (2018). Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, (6)15, 467-488. https://doi.org/10.33692/avrasyad.510093
• DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2021). Scale development: Theory and applications. USA: Sage Publications.
• Doğan, İ. (2015). Farklı veri yapısı ve örneklem büyüklüklerinde yapısal eşitlik modellerinin geçerliği ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmış Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Biyoistatistik Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
• Doğan, İ., & Özdamar, K. (2017). The effect of different data structures, sample sizes on model fit measures. Communications İn Statistics-Simulation and Computation, 46(9),7525-7533. https://doi.org/10.1080/03610918.2016.1241409
• Dudley, D., Cairney, J., Wainwright, N., Kriellaars, D., & Mitchell, D. (2017). Critical considerations for physical literacy policy in public health, recreation, sport, and education agencies. Quest, 69(4),436-452. https://doi.org/10.1080/00336297.2016.1268967
• Erkuş, A. (2014). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gander, M.J., & Gardiner, H.W. (2001). Child and adolescent development. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Hair Jr., J. F., William, C. B., Barry, J. B., & Rolph, E. A. (2010). Multivariate data analysis. New Jersey: PrenticeHall.
• Hutcheson, G. D., & Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics Using generalized linear models. USA: Sage Publications.
• Karadağoğlu Topal, Ç., Alpkaya, U., & Mülazımoğlu Ballı, Ö. (2024). Çocuklarda fiziksel okuryazarlık ölçeği’nin türkçe geçerlik ve güvenirliği: Metodolojik çalışma. Turkiye Klinikleri J Sports Sci. 16(1), 71-80.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademi.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Lee, S. P., Cornwell, T. B., & Babiak, K. (2013). Developing an instrument to measure the social impact of sport: Social capital, collective identities, health literacy, well-being and human capital. Journal of sport management, 27(1), 24-42.
• Marsh, H. W., Hau, K. T., Artelt, C., Baumert, J., & Peschar, J. L. (2006). OECD's brief self-report measure of educational psychology's most useful affective constructs: Cross-cultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing, 6(4), 311-360. https://doi.org/10.1207/s15327574ijt0604_1
• Martins, J., Onofre, M., Mota, J., Murphy, C., Repond, R. M., Vost, H., & Dudley, D. (2021). International approaches to the definition, philosophical tenets, and core elements of physical literacy: A scoping review. Prospects, 50(1), 13-30. https://doi.org/10.1007/s11125-020-09466-1
• McCormack, L., Bann, C., Squiers, L., Berkman, N. D., Squire, C., Schillinger, D., & Hibbard, J. (2010). Measuring health literacy: a pilot study of a new skills-based instrument. Journal of health communication, 15(2), 51-71.https://doi.org/10.1080/10810730.2010.499987
• Meydan, H.C., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık. Meyers, L.S., Gamst, G., & Guarino, A.J. (2006). Applied multivariate research: Design and ınterpretation. USA: Sage Publications.
• Mirzeoğlu, N. (2003). Spor bilimlerine giriş. Ankara: Bağırgan Yayınevi.
• Munusturlar, S., & Yıldızer, G. (2020). Beden eğitimi öğretmenleri için Algılanan Beden Okuryazarlığı Ölçeği’nin faktör yapısının Türkiye örneklemine yönelik sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 200-209. https://doi 10.16986/HUJE.2019049146
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. (1994). Psychometric theory. USA: McGraw-Hill.
• Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Ankara: Nisan Kitabevi.
• Pett, M. A., Lackey, N. R., & Sullivan, J. J. (2003). Making sense of factor analysis: The use of factor analysis for instrument development in health care research. USA: Sage Publications.
• Saraçoğlu, Y. Y. (2024). Espor katılımcılarında okuryazarlık ölçeği, kalite ve kariyer: İlişkisel ve karşılaştırmalı bir araştırma. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Schermelleh –Engel, K. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descriptive goodness‐of‐fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8, 23.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve lisrel ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Pelikan, J. M., Fullam, J., Doyle, G., Slonska, Z., ... & Brand, H. (2013). Measuring health literacy in populations: illuminating the design and development process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q). BMC Public Health, 13, 1-10.
• Soysal, A., & Obuz, E. (2020). Sağlık okuryazarlığı: Kahramanmaraş sütçü imam üniversitesi sağlık yönetimi öğrencileri üzerinde bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1198-1217. https://doi.org/10.33437/ksusbd.677560.
• Sum, K. W. R., Wallhead, T., Ha, S. C. A., & Sit, H. P. C. (2018). Effects of physical education continuing professional development on teachers’ physical literacy and self-efficacy and students’ learning outcomes. International Journal of Educational Research, 88, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2018.01.001
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri. İstanbul: Türk Psikoloji Yayınları.
• Tabachnick, B. G., & Fidel, L. S. (2007). Using multivariate statistics. USA: Allyn and Bacon.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologları Derneği Yayınları.
• Tezcan, C. (2008). Yapısal eşitlik modelleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstatistik Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. Washington: DC.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma sureci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ülker, Ş.G. (2020). Spor okur-yazarlığı kavramının antrenör, yönetici ve beden eğitimi öğretmenlerinin bakış açıları ile irdelenmesi ‘İstanbul Örneği’ Yayımlanmış Doktora tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Weinberg, B. (2013). Introduction. Journal of the International Council of Sport Science and Physical Education, 65, 18–20.
• Weston, R., & Gore, P.A. (2006). A brief guide to structural equation modeling. The Counseling Psychologist, 34 (5), 719-751. https://doi.org/10.1177/0011000006286345.
• Whitehead, M. E., Durden-Myers, E. J., & Pot, N. (2018). The value of fostering physical literacy. Journal of Teaching in Physical Education, 37(3), 252-261. https://doi.org/10.1123/jtpe.2018-0139.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yavuz, S. (2005). Developing a technology attitude scale for pre-service chemistry teachers, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(1), 17–25.
• Yıldız İ, (2010). Lise öğrencilerinde problemli internet kullanımı ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmış Yüksek Lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Sivas.