ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE DİJİTAL OYUN BAĞIMLILIĞI İLE BESLENME, EGZERSİZ VE UYKU YOKSUNLUĞU ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 23 Issue: 3, 93 - 106, 30.09.2025

Halil İbrahim Yilmaz , Zekihan Hazar

https://doi.org/10.33689/spormetre.1662636

Abstract

Bu çalışma, ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile beslenme, egzersiz ve uyku yoksunluğu arasındaki ilişkinin incelenmesini hedeflemektedir. Araştırma, nicel yöntemle gerçekleştirilmiş olup ilişkisel tarama modeli esas alınmıştır. Çalışmanın kapsamı, Ağrı ilinde eğitim gören 10-14 yaş arasındaki 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerini içermektedir. Örneklem grubu, tabakalı ve maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemleriyle belirlenmiş olup toplamda 1323 öğrenciden oluşmaktadır. Bu grubun 709’u kız, 614’ü ise erkek öğrencidir. Araştırma kapsamında veri toplamak amacıyla üç farklı ölçekten yararlanılmıştır. Dijital oyun bağımlılığı düzeyini ölçmek için Hazar ve Hazar tarafından geliştirilen "Çocuklar İçin Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği" kullanılmıştır. Öğrencilerin beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarını değerlendirmek için Yurt ve ekibi tarafından oluşturulan "Adolesanlar İçin Beslenme ve Egzersiz Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği" tercih edilmiştir. Uyku yoksunluğu düzeyini belirlemek amacıyla ise Kandemir ve arkadaşlarının geliştirdiği "Çocuk ve Ergenler İçin Uyku Yoksunluğu Ölçeği" uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizi SPSS 22 istatistik programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiklerden t-testi kullanılırken, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için Pearson korelasyon analizi yapılmıştır. Çalışma sonucunda, katılımcıların dijital oyun bağımlılığı puanları ile psikolojik bağımlı yeme davranışları, sağlıksız beslenme ve egzersiz alışkanlıkları ve uyku yoksunluğu toplam puanları arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak pozitif yönlü ve anlamlı olduğu saptanmıştır. Ayrıca, sağlıklı beslenme, egzersiz davranışları ve Öğün düzeni ile dijital oyun bağımlılığı arasındaki ilişkinin negatif yönde ve orta düzeyde olduğunu tespit edilmiştir.

Keywords

Dijital Oyun , Dijital Oyun Bağımlılığı , Beslenme , Egzersiz , Uyku

Ethical Statement

"Çocuklarda Dijital Oyun Bağımlılığı ile Beslenme, Egzersiz ve Uyku Alışkanlıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi" başlığı ile etik kurulu raporu alınmıştır. fakat süreç içerisinde başlıkta yapılan değişikliklerle beraber başlık ''ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE DİJİTAL OYUN BAĞIMLILIĞI İLE BESLENME, EGZERSİZ VE UYKU YOKSUNLUĞU ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ'' olarak değiştirilmiştir.

Supporting Institution

Ağrı Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı ortaokul kurumları

Thanks

Danışman hocam sayın Prpf. Dr. Zekihan HAZAR ve emeği geçen başta sevgili eşim Fatma YILMAZ olmak üzere herkese teşekkürlerimi sunarım.

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN DIGITAL GAME ADDICTION AND NUTRITION, EXERCISE AND SLEEP DEPRIVATION IN SECONDARY SCHOOL STUDENTS

Abstract

Bu çalışma, ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile beslenme, egzersiz ve uyku yoksunluğu arasındaki ilişkinin incelenmesini hedeflemektedir. Araştırma, nicel yöntemle gerçekleştirilmiş olup ilişkisel tarama modeli esas alınmıştır. Çalışmanın kapsamı, Ağrı ilinde eğitim gören 10-14 yaş arasındaki 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerini içermektedir. Örneklem grubu, tabakalı ve maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemleriyle belirlenmiş olup toplamda 1323 öğrenciden oluşmaktadır. Bu grubun 709’u kız, 614’ü ise erkek öğrencidir. Araştırma kapsamında veri toplamak amacıyla üç farklı ölçekten yararlanılmıştır. Dijital oyun bağımlılığı düzeyini ölçmek için Hazar ve Hazar tarafından geliştirilen "Çocuklar İçin Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği" kullanılmıştır. Öğrencilerin beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarını değerlendirmek için Yurt ve ekibi tarafından oluşturulan "Adolesanlar İçin Beslenme ve Egzersiz Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği" tercih edilmiştir. Uyku yoksunluğu düzeyini belirlemek amacıyla ise Kandemir ve arkadaşlarının geliştirdiği "Çocuk ve Ergenler İçin Uyku Yoksunluğu Ölçeği" uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizi SPSS 22 istatistik programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiklerden t-testi kullanılırken, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için Pearson korelasyon analizi yapılmıştır. Çalışma sonucunda, katılımcıların dijital oyun bağımlılığı puanları ile psikolojik bağımlı yeme davranışları, sağlıksız beslenme ve egzersiz alışkanlıkları ve uyku yoksunluğu toplam puanları arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak pozitif yönlü ve anlamlı olduğu saptanmıştır. Ayrıca, sağlıklı beslenme, egzersiz davranışları ve Öğün düzeni ile dijital oyun bağımlılığı arasındaki ilişkinin negatif yönde ve orta düzeyde olduğunu tespit edilmiştir.

Keywords

Digital Game , Digital Game Addiction , Nutrition , Exercise , Sleep

References

• American Academy of Sleep Medicine. (2016). International classification of sleep disorders: Diagnostic and coding manual (3rd ed.). American Academy of Sleep Medicine.
• Aytaş, G., & Uysal, B. (2017). Oyun kavramı ve sınıflandırılmasına yönelik bir değerlendirme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 675-690. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.298146
• Çelik, M., & Akın, F. (2021a). Dijital oyun bağımlılığı ve uyku yoksunluğu: Gençler üzerine bir araştırma. Gençlik ve Sağlık Dergisi, 10(2), 89–102.
• Çelik, M., & Akın, F. (2021b). Dijital oyunlar ve fiziksel aktivite düzeyi: Gençler üzerine bir araştırma. Gençlik Çalışmaları Dergisi, 9(2), 75–88.
• Custers, K., & Van den Bulck, J. (2012). The influence of video gaming on eating behavior. International Journal of Eating Disorders, 45(4), 371–379. https://doi.org/10.1080/15402002.2011.596599
• Daşdemir, F., Orbatu, D., Bektaş, M., & Özkan, B. (2022). Impact of the coronavirus disease 2019 pandemic on obesity, internet addiction, and sleep quality in adolescents. Journal of Pediatric Nursing, 66, 196–201. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2022.07.011
• Demir, S., & Yılmaz, H. (2018a). Dijital oyunlar ve uyku bozuklukları arasındaki ilişki. Sağlık Psikolojisi Dergisi, 25(4), 111–120.
• Demir, S., & Yılmaz, H. (2018b). Video oyunlarının gençlerin fiziksel ve psikolojik sağlık üzerindeki etkileri. Fiziksel Aktivite ve Sağlık Araştırmaları Dergisi, 7(3), 200–212.
• Donnelly, A. L. (2018). The relationship between video game addiction and unhealthy dietary patterns. Obesity Reviews, 19(7), 924–930
• Griffiths, M. D. (2009). Internet addiction: Does it really exist? The Psychologist, 22(2), 113–117.
• Griffiths, M. D. (2010). Videogame addiction: Past, present and future. In K. A. L. Gackenbach (Ed.), Psychology and video games (pp. 131–153).
• Griffiths, M. D., & Davies, M. (2005). The role of video games in the addiction spectrum. Psychology and Health, 20(6), 677–691.
• Griffiths, M. D., & Kuss, D. J. (2017a). Internet addiction and its impact on mental health: A review of the literature. Current Psychiatry Reviews, 13(3), 1–12.
• Griffiths, M. D., & Kuss, D. J. (2017b). Video game addiction and its association with obesity. Psychology of Popular Media Culture, 6(2), 117–126.
• Hamer, M. (2017). Gaming and its impact on dietary habits in adolescents. Journal of Adolescent Health, 60(6), 646–652.
• Harrison, K. (2017). Video game play and its association with unhealthy eating. Health Communication, 32(10), 1170–1180.
• Hazar, Z., & Hazar, M. (2017). Çocuklar için dijital oyun bağımlılığı ölçeği. Journal of Human Sciences, 14(1), 203–216. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/4387/2101
• Hazar, Z., Demir, G. T., Namlı, S., & Türkeli, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve fiziksel aktivite düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(3), 320–332.
• Hernandez, L. M. (2019). Video game addiction and sleep disturbances in adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 48(1), 63–72.
• Horzum, M. B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 67–68.
• Horzum, M. B., Ayas, T., & Çakır, Ö. (2008). Çocuklar için bilgisayar oyun bağımlılığı ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 76–88.
• Hsu, L. K. G. (2006). Psychiatric comorbidity in anorexia nervosa. In T. D. Brewerton (Ed.), The neurobiological and clinical aspects of eating disorders (pp. 65–78). Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-31075-6_4
• Huizinga, J. (2018). Homo ludens (B. Çankaya, Trans.). Dorlion Yayınları. (Original work published 1938).
• Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media. Business Horizons, 53(1), 59–68. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2009.09.003
• Karaduman, M., & Aciyan, E. P. (2020). Baudrillard’ın simülasyon kuramı bağlamında dijital oyunlar ve bağımlılık üzerine bir değerlendirme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 453–472. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.642345
• Kaya, A. (2020). Dijital oyun bağımlılığı ile obezite arasındaki ilişki. Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 12(1), 111–123.
• Killgore, W. D. S. (2010). Effects of sleep deprivation on cognition. Progress in Brain Research, 185, 105–129. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-53702-7.00007-5
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2012). Internet gaming addiction: A systematic review of empirical research. International Journal of Mental Health and Addiction, 10(2), 278–296. https://doi.org/10.1007/s11469-011-9318-5
• LeBlanc, A. G., Chaput, J.-P., McFarlane, A., Colley, R. C., Thivel, D., Biddle, S. J. H., Maddison, R., Leatherdale, S. T., & Tremblay, M. S. (2020). Video gaming and unhealthy food consumption. Addictive Behaviors, 103, Article 106113. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2019.106113
• Lemmens, J. S., Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2011). The impact of pathological video game use on sleep patterns and health. Journal of Behavioral Addictions, 1(2), 85–90. https://doi.org/10.1556/JBA.1.2012.2.5
• Lemmens, J. S., Valkenburg, P. M., & Gentile, D. A. (2015). The impact of gaming addiction on food and beverage consumption. Journal of Behavioral Addictions, 4(3), 200–209. https://doi.org/10.1556/2006.4.2015.028
• Lepper, M. R., & Greene, D. (Eds.). (1975). The hidden costs of reward: New perspectives on the psychology of human motivation. Erlbaum.
• Lupien, S. J., McEwen, B. S., Gunnar, M. R., & Heim, C. (2009). Effects of stress throughout the lifespan on the brain, behaviour and cognition. Nature Reviews Neuroscience, 10(6), 434–445. https://doi.org/10.1038/nrn2639
• Ma, J., Li, C., Zhang, H., & Wang, Y. (2020). Video gaming and dietary habits in adolescents: A longitudinal study. Nutrition Reviews, 78(5), 417–429. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuz073
• Männikkö, N., Ruotsalainen, H., Miettunen, J., Pontes, H. M., & Kääriäinen, M. (2018). The effects of gaming on physical and dietary behavior. Journal of Physical Activity and Health, 15(5), 355–363. https://doi.org/10.1123/jpah.2017-0245
• Miller, R. B., & Markman, H. J. (2006). The role of conflict in marital satisfaction. In M. A. Fine & J. H. Harvey (Eds.), Handbook of marriage and the family (pp. 683–708). Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-25811-6_37
• Murray, K. (2012). The impact of family dynamics on eating behaviors. Family Relations, 61(2), 271–282. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2011.00689.x
• Özkan, F. (2017). Dijital oyun bağımlılığı ve psiko-sosyal sağlık üzerine bir araştırma. Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 19(4), 99–110.
• Özkan, F. (2019). Dijital oyun bağımlılığı ve uyku düzeni üzerine bir literatür incelemesi. Psikiyatri ve Uyku Araştırmaları Dergisi, 7(1), 67–80.
• Sinha, R. (2018). Chronic stress, drug use, and vulnerability to addiction. Annals of the New York Academy of Sciences, 1141(1), 382–394. https://doi.org/10.1196/annals.1441.030
• Spiegel, K., Leproult, R., & Van Cauter, E. (1999). Impact of sleep debt on metabolic and endocrine function. The Lancet, 354(9188), 1435–1439. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(99)01376-8
• Steel, P. (2007). The nature of procrastination: A meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological Bulletin, 133(1), 65–94. https://doi.org/10.1037/0033-2909.133.1.65
• Stice, E. (2001). The role of body dissatisfaction in the onset and maintenance of bulimia nervosa: A longitudinal study. Journal of Abnormal Psychology, 110(2), 143–155. https://doi.org/10.1037/0021-843X.110.1.134
• Taheri, S., Lin, L., Austin, D., & Young, T. (2004). Short sleep duration is associated with reduced leptin, increased ghrelin, and increased body mass index. PLoS Medicine, 1(3), Article e62. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.0010062
• Van Cauter, E., & Plat, L. (1996). Physiology of sleep. Sleep Medicine Reviews, 1(1), 31–50. https://doi.org/10.1016/S1087-0792(96)90004-9
• Vandewalle, G., Maquet, P., & Dijk, D.-J. (2014). Impact of digital game playing on sleep and brain activity. Frontiers in Psychology, 5, Article 835. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00835
• Walker, M. P. (2017). Why we sleep: The new science of sleep and dreams. Scribner.
• Yang, L., Li, J., & Zhang, Y. (2020). The effects of excessive gaming on sleep: A meta-analysis. Sleep Medicine Reviews, 53, Article 101287. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2020.101287
• Yılmaz, E., & Özdemir, M. (2019). Dijital oyun bağımlılığının gençlerin beslenme alışkanlıkları üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 45–58.
• Yılmaz, E., & Özdemir, M. (2020). Dijital oyun bağımlılığı ve uyku düzeni üzerindeki etkiler. Psikoloji ve Davranış Bilimleri Dergisi, 32(3), 215–229.