GENÇLERDE SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞINDA AİLE VE ARKADAŞ İLİŞKİLERİNİN ROLÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2024, Volume: 5 Issue: 2, 165 - 184, 31.12.2024

Şenay Atar Keskin Elif Demirbaş

https://doi.org/10.61861/spshcd.1519905

Abstract

Sosyal medyanın yaygınlaşması ile özellikle gençlerin sosyal medyada platformlarında geçirdikleri zamanını etkin şekilde planlayamaması beraberinde bağımlılığa zemin hazırlayan sorunlara neden olmaktadır. Bu noktada aile dinamikleri ve arkadaş ilişkileri, gençlerin sosyal medya kullanım alışkanlıklarını ve bağımlılık düzeylerini belirleyen kritik unsurlar arasında yer almaktadır. Literatür taraması, aile desteği, iletişim biçimleri ve arkadaşlık ilişkilerinin sosyal medya bağımlılığı üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır. Aile içindeki sağlıklı iletişim ve destekleyici ortamlar, gençlerin sosyal medya kullanımını olumlu yönde etkileyerek bağımlılık riskini azaltmaktadır. Aynı zamanda, güçlü arkadaş ilişkileri kurabilen gençlerin sosyal medyadaki etkileşimlerini daha dengeli bir şekilde yönlendirdikleri ifade edilmektedir. Araştırmalar, sosyal medya bağımlılığının ergenlik dönemindeki kimlik gelişimi ve sosyal beceriler üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, gençlerin sosyal medya kullanımı konusunda bilinçli yaklaşımlar benimsemeleri gerektiği vurgulanmaktadır. Bu derleme makalede, gençlerde sosyal medya bağımlılığında aile ve arkadaş ilişkilerinin rolü kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Sonuç olarak, bu çalışma sosyal medya bağımlılığının önlenmesi ve yönetilmesinde aile ve arkadaş ilişkilerinin önemini vurgulayarak, sosyal medya bağımlılığının iyi anlaşılması ve bireyin sosyal medya bağımlılığına etkili bir şekilde müdahale edebilmek için atılacak adımlara yönelik neler yapılabileceğine ve yürütülecek gelecek araştırmalara dair önerilere yer vermektedir.

Keywords

Sosyal medya, Bağımlılık, Gençlik, Aile, Arkadaş

A Review of the Role of Family and Peer Relationships in Social Media Addiction Among Youth

Abstract

The widespread use of social media, particularly the fact that youth spend most of their time on it, has led to a number of problems, including the emergence of a new type of addiction. Family dynamics and peer relationships are critical factors that influence youth's social media usage habits and addiction levels. A literature review reveals the effects of family support, communication styles, and peer relationships on social media addiction. Healthy communication and supportive family environments positively influence youth's social media use and reduce the risk of addiction. Additionally, youth who are able to establish strong peer connections tend to engage with social media in a more balanced way. Research shows that social media addiction can negatively affect identity development and social skills during adolescence. In this context, it is emphasized that youth should adopt a conscious approach to social media use. This review article comprehensively examines the effects of social media addiction on youth's family and peer relationships. As a result, the study underscores the importance of family and peer connections in preventing and managing social media addiction, offers suggestions on understanding social media addiction, and outlines steps for effective intervention, while also providing guidance for future research.

Keywords

Social media, Addiction, Youth, Family, Peer

References

• Albeladi, N., & Palmer, E. (2020). The Role Of Parental Mediation İn The Relationship Between Adolescents’ Use Of Social Media And Family Relationships İn Saudi Arabia. Journal of Information Technology Management, 12(2), 163-183.
• Aldemir, A, 2022. Dijital Bağımlılık ve Bir Çözüm Yolu Olarak Dijital Minimalizm,(M. Baş, İ. Erdoğan Tarakçı, R. Aslan Editör). Dijitalleşme, 1. Baskı, Efe Matbaası, İstanbul, s.23-44
• Alkış, L., (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığıyla İletişim Becerilerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Altun,D., (2022). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığının Ebeveyn Tutumları İle İlişkisi. Yüksel Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi, Konya.
• Anlayışlı, C. ve N. Bulut Serin., (2019). Ergenlerde İnternet Bağımlılığı ve Depresyon, Dorlion Yayınevi, Ankara, s. 85.
• Anlayışlı, C. ve Bulut Serin, N., (2019). Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı ve Depresyonun Cinsiyet, Akademik Başarı ve İnternete Giriş Süreleri Açısından İncelenmesi. Folklor/Edebiyat, 25(97).
• Ardıç, T., & Selvi, Ö. (2022). Teknoloji Bağımlılığı ve Aile İçi İletişim İlişkisi Üzerine Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 7(2), 241-254.
• Arslankoç, S., Salduz Doruk, Ç. ve Koçak, O., (2023). Genç Yetişkinlerde Dijital Bağımlılık Ve Öz-Kontrol İlişkisinde Psikolojik Sağlamlığın Aracı Rolü. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(34), 467-495. https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1300592
• Atak, C., (2023). 18 – 65 Yaş Arası Erişkin Bireylerde Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıklarının Ve Sosyal Medya Bağımlılığının Sosyal Anksiyeteyle İlişkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Atamtürk, E., Var, E. Ç. ve Gökler, R., (2020). Üniversite Öğrencilerinin İnternet Bağımlılıkları ve Akademik Erteleme Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-20.
• Atın, A., (2022). Sosyal Medya Bağımlılığı ve Arkadaşa Bağlanma İle Sosyal, Duygusal Öğrenme Becerilerinin İncelenmesi: Ergenler Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Aytaç, Ö. ve Tan, M., (2019). Arkadaşlık Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 345-359. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538730
• Balcı, Ş. ve Baloğlu, E., (2018). Sosyal Medya Bağımlılığı ile Depresyon Arasındaki İlişki: “Üniversite Gençliği Üzerine Bir Saha Araştırması”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi(29), 209-234. https://doi.org/10.16878/gsuilet.500860
• Beyazgül Tosun, A., (2022). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı İle Okula Bağlılık Ve Aile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Bheo, D. L., Lerik, M. D. C., & Wijaya, R. P. C. (2020). Self-Control With Social Media Addiction İn Students Of SMA Negeri 3 Kota Kupang. Journal of Health and Behavioral Science, 2(4), 290-304. https://doi.org/10.35508/jhbs.v2i4.2827
• Biricik, Z., (2022). Dijital Bağımlılıklar ve Dijital Bağımlılıklardan Kurtulma Yolu Olarak Dijital Minimalizm. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 12(3), 897-912.
• Bozkır, D. K., (2020). Sosyal Ağlar Ve Tüketim Ekonomisi: Instagram’da Ağ Etkileşimi, Marka Sunumu, Reklam Ve Pazarlama Stratejileri Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Bozkur, B. ve Gündoğdu, M., (2017). Ergenlerde Utangaçlık, Kendini Gizleme Ve Sosyal Medya Tutumları İlişkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 147-159.
• Bulunmaz, B., (2014). Yeni Medya Eski Medyaya Karşı: Savaşı Kim Kazandı Ya Da Kim Kazanacak?. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 22-29.
• Cıbır, S. E. (2022). Alkol ve Madde Bağımlılığında Sosyal Hizmet Bakış Açısıyla Bir Uygulama Yöntemi: Motivasyonel Grup Çalışması. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2(2), 241-252.
• Cihan-Güngör, H., (2007). Evlilik Doyumunu Açıklamaya Yönelik Bir Model Geliştirme. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Cuma, Y., (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Ruhsal Sorunlar ve Sosyal Beceri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Çalapkulu, Ç. ve Sarı, A., (2022). Bireylerin Bağımlı Alışkanlıklarında Sosyal Medya Kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 892-914. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1109284
• Çiftçi, H., (2018). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4).
• Demir, Ü., (2016). Sosyal Medya Kullanımı Ve Aile İletişimi: Çanakkale’de Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Selçuk İletişim, 9(2), 27-50. https://doi.org/10.18094/si.99029
• Demir, Y. ve Kumcağız, H., (2019). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılığının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(52), 23-42.
• Dinç, M. (2015). Teknoloji Bağımlılığı Ve Gençlik. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3(3), 31-65.
• Doğan, Ş., (2016). Boşanma Nedenlerine Yönelik Tutumlar: Boşanmayı Artırıcı veya Engelleyici Faktörlere Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması I. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 991-1011. https://doi.org/10.15869/itobiad.60374
• Döner, C., (2011). İlköğretim Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Duman, K. (2019). Haber Kaynağı Olarak Sosyal Ağların Kullanımı: Türk İnternet Haber Siteleri Üzerine Bir Analiz. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1637-1654.
• Duygulu, S., (2018). Yeni Medya Teknolojilerinin K-Kuşağının Ebeveynleri İle Olan İletişimine Etkisi. TRT Akademi, 3(6), 632-652.
• Ektiricioğlu, C., Arslantaş, H. ve Yüksel, R., (2020). Ergenlerde çağın hastalığı: Teknoloji bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 29 (1), 51-64.
• Ekşi, H., Turgut, T., & Sevim, E. (2019). The Mediating Role Of General Procrastination Behaviors İn The Relationship Between Self-Control And Social Media Addiction İn University Students. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6(3), 717-745.
• Erez, S. & Ağırkan, M. A Model for Explaining Digital Addiction in Adolescents: The Role of Self-Perception, Social-Emotional Learning, Adolescent-Parent Relationship and Peer Relationships. Bağımlılık Dergisi, 25(2), 180-190.
• Ergün, Z. ve Mısırlı, G., (2023). Yalnızlık, Sosyal Medya Ve Sanal Yaşamın Bireyler Üzerindeki Etkisi: Sanal Hayatlar Filmi Örneği. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 13(4), 1212-1224. https://doi.org/10.7456/tojdac.1327161
• Güleç, V., (2018). Aile İlişkilerinin Sosyal Medyayla Birlikte Çöküşü. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 2(2), 105-120.
• Güney, M. ve Taştepe, T., (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Sosyal Medya Bağımlılığı. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 183-190
• Gürgan, U., ve Demirel, N., (2021). Ergenlerin Sosyal Medya Kullanımlarının Sosyal İlişkilerine Ve Sosyal Kaygı Düzeylerine Etkisi. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 79-104.
• Habermann, J. (2021). Self-control and social media addiction (Facebook): a quantitative analysis. Available at SSRN 3875633. doi:10.2139/ssrn.3875633
• He, Q., (2022, July). The Relationship Between Family And Social Media. In 2022 3rd International Conference on Mental Health, Education and Human Development (MHEHD 2022) (pp. 318-322). Atlantis Press.
• Hou, Y., Xiong, D., Jiang, T., Song, L., & Wang, Q., (2019). Social media addiction: Its impact, mediation, and intervention. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 13(1), Article 4. https://doi.org/10.5817/CP2019-1-4
• Huang, L., Zhang, J., Duan, W., & He, L. (2021). Peer relationship increasing the risk of social media addiction among Chinese adolescents who have negative emotions. Current Psychology, 1-9.
• IFSW, (2014). 23 Ocak 2024 tarihinde https://www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work/ adresinden erişildi.
• İlhan, E. ve Aydoğdu, A. G., (2018). Türkiye’de YouTube yayıncılığı ve YouTuber olmak. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(47), 141-166.
• Kalkan, M. ve Kaygusuz, C., (Eds.), (2013). İnternet Bağımlılığı: Sorunlar ve çözümler. Anı Yayıncılık, Ankara.
• Karaman, H., (2017). Türkiye’de Bağımlılık Alanında Bir Rehabilitasyon Modeli Olarak Yeşilay Danışmanlık Merkezi’nin (Yedam) İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karaman, H. ve Yaman, Ö. M., (2020). Sosyal Hizmetin Bağımlılık Alanındaki Rolü. Sosyal Hizmet ve Bütün Yönleriyle Bağımlılık (pp.299-318), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kır, İ. ve Sulak, Ş., (2014). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin İnternet Bağımlılık Düzeylerinin İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51), 150-167.
• Kır, İ., (2011). Toplumsal Bir Kurum Olarak Ailenin İşlevleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Könezoğlu, B., (2006). Aile ve Ailenin Korunması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Köse, E., (2009). Yurtta Kalan Ve Ailesiyle Birlikte Yaşayan Lise Öğrencilerinin Yalnızlık Ve Sosyal Destek Düzeylerinin İncelenmesi (Tez No. 239339) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Ulusal Tez Merkezi].
• Kurt, Ö. G. P. ve Bayrakcı, O., (2021). Sosyal Medya Bağımlılığı ve Yalnızlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. In 7th International Management and Social Research Conference, Turkey (pp. 19-21).
• Lin, S., Mastrokoukou, S. & Longobardi, C., (2023). Social Relationships And Social Media Addiction Among Adolescents: Variable-Centered And Person-Centered Approaches. Computers in Human Behavior, 147, 107840.
• Lin, S., Yuan, Z., Niu, G., Fan, C., & Hao, X. (2023). Family Matters More Than Friends On Problematic Social Media Use Among Adolescents: Mediating Roles Of Resilience And Loneliness. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-19.
• Mora, N., (2013). Gençlerde Medya Bağımlılığı. İletişim ve Diplomasi (2), 19-29.
• Mutlu, T., (2021). Sosyal Medya Bağımlılığı Ve Kişilik İlişkisi: Sosyal Medya Üzerinden Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Newport, C., (2019). Dijital Minimalizm, (Çev. Cansen Mavituna). İstanbul: Metropolis Yayıncılık.
• Putri, A. A. H., & Khairunnisa, H. (2019, March). The Relationship Of Family Function And Social Media Addiction Among Adolescents. In 4th ASEAN Conference on Psychology, Counselling, and Humanities (ACPCH 2018) (pp. 127-130). Atlantis Press.
• Özbek, M. G. (2021). 65 Yaş Ve Üzeri Kişilerde Sosyal Medya Bağımlılığının Depresyon, Algılanan Sosyal Destek Ve Demografik Değişkenlerle İlişkisinin İncelenmesi. Yüksek lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Özgüven, İ. E., (2001). Ailede İletişim ve Yaşam. PDREM Yayınları, Ankara, s.358.
• Sağbaş, E. A., Ballı, S., & Şen, F. (2016). Sosyal Medya Ve Gençler Üzerindeki Etkileri. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Uluslararası Gençlik Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, 153, 163.
• Savci, M., & Aysan, F. The Role of Attachment Styles, Peer Relations, and Affections in Predicting Internet Addiction. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2016; 3 (3): 401-432.
• Şener, Sami. “Sosyal Medyanın Gençlerin Düşünce Ve Değerlerine Etkisi”. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi 5/3 (December 2021), 529-553. https://doi.org/10.52115/apjir.979579.
• Taşçı, Y., (2013). Ergenlik Döneminde Bulunan (12–15 Yaş) Öğrencilerin Akademik Başarılarında Okulun Rolü: Batman İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Türk, M. E., (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımının Bağlanma Stilleri, Akran İlişkileri ve Kişilik Bozuklukları İle İlişkisinin İncelenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 97-112.
• Türk Dil Kurumu Başkanlığı. ‘’Türk Dil Kurumu Sözlükleri ‘’. Erişim: 12 Aralık 2023. www.sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu Başkanlığı. ‘’Türk Dil Kurumu Sözlükleri ‘’. Erişim: 23 Aralık 2023. www.sozluk.gov.tr
• Uluç, G. ve Yarcı, A., (2017). Sosyal Medya kültürü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (52), 88-102.
• Uygur, Y. ve Dilmaç, B. (2021). Genç Yetişkin Bireylerde İnternet Bağımlılığı Sosyal Uyum ve Mutluluk Düzeyleri Arasındaki Yordayıcı İlişkiler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1706-1714. https://doi.org/10.33206/mjss.874013
• Üçüncü, T. ve Dikici, E., (2022). *Madde Bağımlılığı İle Mücadelede Okul Sosyal Hizmetinin Önemi*. 23 Ocak 2024 tarihinde https://iksadyayinevi.com/wp-content/uploads/2022/12/MADDE-BAGIMLILIGI-ILE-MUCADELEDE-OKUL-SOSYAL-HIZMETININ-ONEMI-.pdf adresinden erişildi.
• Ülger, B., Utlu, F. ve Özözen, A., (2023). Sosyal Medyanın Ergenlikte Sosyal İlişkilere Etkisi. ACADEMIC SOCIAL RESOURCES JOURNAL, 8(48), 2520-2526.
• Vatandaş, S. (2020). Sosyalleşme ve Sosyalleşmenin Sosyal Medya Mecralarındaki Anlamsal ve İşlevsel Dönüşümü. Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 813-832. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.675531
• Vossen, H. G., van den Eijnden, R. J., Visser, I. & Koning, I. M. (2024). Parenting And Problematic Social Media Use: A Systematic Review. Current Addiction Reports, 1-17.
• We Are Social, (2023). 7 Ocak 2024 tarihinde https://wearesocial.com/us/blog/2023/01/digital-2023/ adresinden erişildi.
• Yalçın, G., (2015). Sosyal Medyanın Yoğun Kullanımın İleri Ergenlikte Yalnızlık Ve Depresyona Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Yayla, H. M., (2018). Kullanımlar ve Doyumlar Bağlamında Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımı: Instagram Örneği. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 11(1), 40-65
• Yayman, E., (2019). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Oyun Bağımlılığı Ve Aile İşlevleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, A., (2014). Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak Twıtter: Tc Sağlık Bakanlığı Örnek İncelemesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(4), 234-253. https://doi.org/10.19145/guifd.88026
• Yıldırım, İ., (2021). Sosyal Medya, Dijital Bağımlılık ve Siber Zorbalık Ekseninde Değişen Aile İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(5), 1237-1258. https://doi.org/10.18506/anemon.892144
• Yılmaz, G., (2022). Sosyal Medyanın Aile İçi İletişime Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi, Konya.
• Yolcu, P. Ve Çiftçi, H. (2023). Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları ve Motivasyonları Karşılaştırılması: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (60), 151-173.
• Zubaroğlu Yanardağ, M., Bilge, M. ve Yanardağ, U. (2020). Davranış Bağımlılığına Sahip Müracaatçılara Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamaları Üzerine Bir Tartışma. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 551-560. https://doi.org/10.34087/cbusbed.713866.