GAGAUZ YAZI DİLİNDE GÖZ İLE KURULMUŞ DEYİMLERİN OĞUZ GRUBU TÜRK YAZI DİLLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 50 - 70, 15.06.2018

Nadejda Özakdağ

Öz

Organ adları temel söz varlığı
içinde önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu adlar dillerin deyim oluşturma
sürecinde de çok sık kullanılmıştır. Organ adları Eski Türkçe döneminden
günümüze kadar bütün tarihî ve çağdaş Türk dillerinde varlıklarını
sürdürmüştür.

Bu çalışmada, Gagauz
yazı dilinde organ adlarından göz ile kurulmuş deyimler tespit edilmiş, yapı
ve anlam özelliklerine göre değerlendirilmiş, Oğuz grubu Türk yazı dillerindeki
benzerleriyle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Gagauz yazı diline özgü birçok
deyim olduğu gibi diğer Oğuz grubu Türk dillerindekilerle ortak /benzer
olanların yanında kimi değişikliklere uğrayan deyimler de vardır. Bu çalışma ile Oğuz grubu Türk yazı dillerinde
deyim varlığıyla ilgili yapılacak karşılaştırmalı çalışmalara küçük de olsa bir
katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gagauz Türkçesi, deyimler, organ adları

Kaynakça

• Akalın Ş. Halûk, Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Aksoy Ö. A., Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 1-2, İstanbul: İnkılap Yayınları, 1988.
• Altaýev S., Açılowa, G., Günçükow S., Türkmen diliniň frazeologik sözlügi. Türkmenistan SSR Ylymlar Akademiýasy Magtymguly Adyndaky Dil we Edebiýat İnstituty, Aşgabat: Ylym Neşriýaty, 1976.
• Altaylı S., Azerbaycan Türkçesi Deyimler Sözlüğü I-II. Ankara: Prestij Matbaası, 2005.
• Altaylı S., Azerbaycan Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü// Türkiye Türkçesi-Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, http://www.tdk.gov.tr (Erişim tarihi 12.12.2018).
• Axundov, A. vd., Azǝrbaycan Dilinin İzahlı Lüğǝti. Bakı: Şǝrq-Qǝrb, 2006.
• Baboglu İ.İ., Baboglu N.İ., Vasilioglu K.K., Gagauz dili hem literatura okumakları.; Min. Educaţiei al Rep. Moldova, Chişinău: Ştiinţa, 2000.
• Baboglu N.İ., Baboglu İ.İ., Gagauzçanın Grammatikası. Fonetika, leksika, morfologiya, sintaksis. Eksperimental üürenmäk kiyadı. Chişinău: Ştiinţa, 1999.
• Çebotar P., Dron İ., Gagauzça-Rusça-Romınca Sözlük. Chişină: Pontus, 2002.
• Gaydarji G.A., Koltsa E.K., Pokrovskaya L.A., Tukan B.P., Gagauzkogo-Russko-Moldavskiy Slovar. Moskva, 1973.
• Hamzaýew, M. Y., Türkmen diliniň sözlügi. Türkmenistan SSR Ylymlar Akademiýasy Dil Bilimi İnstituty. Aşgabat, 1962.
• Kara M., Karadoğan A., Türkmen Türkçesi - Türkiye Türkçesi Deyimler Sözlüğü. Ankara: Çağlar Yayınları, 2004.
• Karanfil G., Gagauz leksikologiyası. II. Kitap. Yazılar. Ankara: Bengü Yayınları, 2013.
• Koltsa E.K., (=Колца Е.К.), “İz predvaritelnıh nablyudeniy nad frazeologiyey gagauzskogo yazıka.” Leksikul şi frajeolojiya limbiy moldoveneşt kontemporane (Leksika i frazeologiya sovremennogo moldavskogo yazıka). Chişinău: Ştiinţa, 1981, s. 316-317.
• Kopuşçu V. (=Копущу В.), Gastronomiçeskaya leksika v gagauzskom yazıke: Nazvaniya traditsionnıh blyud. Komrat: Tipografia Centrală, 2016.
• Kopuşçu V., (=Копущу В.), Nazvaniya traditsionnıh myasnıh blyud v turetskom i gagauzskom yazıkah. Komrat: Elan Poligraf, 2014.
• Kyýasowa G., Geldimyradow A., Durdyýew H., Türkmen diliniň düşündirişli sözlügi. Aşgabat: Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil we edebiýat instituty, 2015.
• Mustafayev M. E. , Sçerbinin V. G., Büyük Rusça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Multilingual Yayınları, 1996.
• Oruçov Ə.Ə., Azerbaycan-Rusca Frazeologiya Luğəti. 5500 Baslıq. Bakı Elm Neşriyatı, 1976.
• Özakdağ N., Gagauz Türkçesinde Anlamca Kaynaşmış ve Deyimleşmiş Birleşik Fiiller. Afyon: Kocatepe Akademi Yayınları, 2013.
• Pokrovskaya L.A (=Покровская Л.А.), “Çertı prejnego bıta gagauzov v poslovitsah, pogovorkah i ustoyçevıh slovosoçetaniyah.” Malıy dialektologiçeskiy atlas balkanskih yazıkov: materialı pyatogo raboçego soveşçaniya, 20 dek. 2002 g., Sankt-Peterburg: Nauka, 2003, s. 71-79.
• Şahin H., “Kaşgarlı’dan Günümüze Organ İsimleriyle Kurulmuş Deyimler”, Volume 4/3 Spring 2009, Türkish Studies, 2009, s. 2020-2036.
• Tanasoglu D., Ana dili. Grammatika hem literatura okumakları 5-ci klas için. Kişinev: Lumina, 1990.
• Tekin T., Ölmez M., Ceylan E., Ölmez Z., Eker S., Türkmence-Türkçe Sözlük. Ankara: Simurg Yayınları, 1995.