ÖĞÜN- KELİMESİ ÜZERİNE ETİMOLOJİK BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 1 - 5, 31.12.2021

Muhammet Olgun

Öz

Makalede son dönemlerde tartışılan Atatürk’ün “Türk! Öğün, çalış, güven!” sözündeki “öğün-” kelimesi üzerinde durulmuştur. Öncelikle bu kelimenin Türkçe Sözlük’teki anlamı verilmiş, daha sonra ö- ve ök- (düşünmek) kökenine dayanan ökün- ve ögün- fiillerinin etimolojik incelemesi sunulmuştur. Sonuç olarak “öğün-” kelimesinin “aklını kullan” anlamında kullanılmadığı, ög- kökenine dayandığı ve Atatürk’ün bu sözü “kendi kendini övmek” anlamında kullandığı etimolojiyle ve tarihî kayıtlarla açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, söz yapımı, etimoloji, anlam, öğün-.

AN ETYMOLOGICAL EXAMINATION ON THE WORD ÖĞÜN-

Öz

In this article, it has been focused on the word of “öğün-”, in the phrase of Atatürk “Türk! Öğün, çalış, güven!” which has been discussed recently. First of all, the meaning of this word is given in Türkçe Sözlük, then, it has been introduced the etymological analysis of verbs “ökün-” and “ögün-”, which is based on the origin of ö- and ök- (thinking). As a result, it has been explaned by means of etymology and, historical records that the word “öğün-” is not used in the sense of “use your mind”, it is based on the origin of the word, and Atatürk used this word in the meaning of “praise yourself”.

Anahtar Kelimeler

Turkish language, word composing, etymology, meaning, öğün-.

Kaynakça

• Baykara, T. (1989). Atatürkçülük Üzerine: “Türk, Öğün, Çalış, Güven”. Tarih İncelemeleri Dergisi, 4 (1), (s.21-29).
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: At The Clarendon Press.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2020). Öğünmek / Övünmek. Millî Düşünce Merkezi. Erişim Adresi: https://millidusunce.com/ogunmek-ovunmek/
• Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden – Boston: Brill.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2011). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gabain, V. A. (1988). Eski Türkçenin Grameri. (M. Akalın, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (2009). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. (A. İnan Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ölker, G. (2011). Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü (1945 – 1950 arası). Konya, Selçuk Üniversitesi, Doktora tezi.
• TDK. (1935). Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu. İstanbul: Devlet Basımevi.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yûsuf Hâs Hâcib. Kutadğu Bilig. (M. S. Kaçalin Haz.). T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.