Mersin Olgunlaşma Enstitüsünde Yörük İzleri: El Sanatlarında Kültürel Zenginliğin Yansımaları

Year 2025, Volume: 6 Issue: 10, 165 - 183, 27.06.2025

Sevim İşbilir , Başak Çelik , Buket Cansoy , Murat Kaya

Abstract

Kültür, bir toplumun maddi ve manevi değerlerinin bütününü kapsar ve bu değerler, kuşaktan kuşağa aktarılan toplumsal hafızanın ürünüdür. Bu mirasın en önemli aktarım yollarından biri de geleneksel Türk el sanatlarıdır. Türk el sanatlarının önemli bir kısmını Yörük kültürü ve el sanatları oluşturur. Orta Asya'dan Anadolu'ya gelen Yörüklerin bir kısmı yerleşik hayata geçmiş, bir kısmı ise göçebe yaşam tarzını sürdürmüştür. Günümüzde göçebe yaşam tarzını sürdüren Yörüklerin sayısı oldukça azalmıştır. Yörük sanatının günümüzde yaşatılabilmesi için modern hayatla birleştirilerek yeni ürünlerle sunulması gerekmektedir. Bu alanda çalışan kişi, kurum ve kuruluşların tanıtılması ve desteklenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışma, Mersin Olgunlaşma Enstitüsü’nde üretilen ürünler aracılığıyla Yörük sanatını ve motiflerini tanıtmayı amaçlamaktadır. Yörük izleri taşıyan ürünler, çeşitli sanat dallarından seçilmiştir. Yörük kültürünün bir parçası olan motiflerin ve ürünlerin aktarımı, enstitüdeki usta öğreticilerden alınan bilgiler doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Bu ürünlerin kullanım alanları, teknik özellikleri, renkleri ve Yörük kültürüyle olan bağları incelenmiştir. Nitel araştırmamız, Yörük kültürü, sanatı ve motiflerinin gelecek nesillere aktarılması açısından büyük önem taşımaktadır.

Keywords

: Yörük kültürü , Mersin Olgunlaşma Enstitüsü , El sanatları , Motifler , Tasarım.

Ethical Statement

Mersin Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu

Traces of Yörük Culture at Mersin Institute of Maturity: Reflections of Cultural Richness in Handicrafts

Abstract

Culture encompasses the entirety of a society's material and spiritual values, passed down as collective memory from one generation to the next. One of the key ways this heritage is preserved is through traditional Turkish handicrafts, with Yörük culture playing a significant role in this preservation. Originating from Central Asia and settling in Anatolia, some Yörüks adopted a sedentary lifestyle while others continued their nomadic traditions. Today, the number of Yörüks practicing a nomadic lifestyle has greatly diminished. To keep Yörük art alive, it needs to be integrated into modern life by combining it with new products. It is essential to support individuals and organizations that are committed to preserving this heritage. This study aims to showcase Yörük art and motifs through products created at the Mersin Maturity Institute. Items with Yörük influences were selected from various artistic fields. The transfer of motifs and craftsmanship, central to Yörük culture, was based on insights from master artisans at the institute. This research examined the technical details, colors, usage areas, and cultural relevance of the products. Our qualitative study is crucial for preserving and passing on Yörük culture, art, and motifs to future generations.

Keywords

Yörük culture , Mersin Maturity Institute , Handicrafts , Motifs , Design.

Ethical Statement

MERSİN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ ETİK KURULU

References

• Ak, M. (2015). Teke Yörükleri (1800-1900). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ak, M. (2017). Yörüklerde kadın. The Journal of Academic Social Science Studies, 58, 307-336.
• Akan, M. (2016). Anadolu Yörük yaşamında dokuma geleneği. Kalemişi Dergisi, 4(7), 39-58.
• Akça, G. (2016). Yörüklerin günlük yaşantılarının sanat eserlerine yansıması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya özel sayısı, 235-243.
• Akın, M. (2011). Kız teknik eğitim-öğretiminde bir örnek: Ankara Olgunlaşma Enstitüsü (1958-2002) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aksoy, E. (2001). Yörük ve Türkmenlerin sosyo-kültürel yapısı (Kırıkkale Karakeçili Aşireti örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aslanapa, O. (1987). Türk halı sanatının bin yılı. Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
• Atlıhan, Ş. (1993). Fethiye bölgesi deve kilimleri. Sanat, 3, 104-120. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1973). Anadolu etnik yapısının Oğuz-Türkmen-Yörük üçlüsü. İslam Tetkikleri Dergisi, 5, 75-86.
• Cin, F. (2004). Ceyhan Yörüklerinde halk kültürü araştırmaları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Cooper, E. (1988). A history of world of pottery (3rd ed.). Chilton Trade Book Publishing and Design.
• Çolak, F. (2008). “Gök keçinin püsküllü oğlağı olmak” deyiminin mitolojik değerlendirmesi. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 19, 193-204.
• Demir, Ö. ve Bakar, N. (2014). Silifke Yörüklerinde doğum, evlenme ve ölüm gelenekleri üzerine bir araştırma. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 111-134.
• Deniz, B. (2010). Anadolu-Türk halı ve düz dokuma yaygılarında bazı motiflerin isimlendirilmesi. Akdeniz Sanat, 3(5), 51-74.
• Diyarbekirli, N. (1984). Pazırık halısı. Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Halıları Özel Sayısı, 1-8.
• Ekentok, M. (2022). Batı Anadolu’nun Türkleşme süreci ve Aydın sancağında Yörükler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Erden, A. (1994). Günümüz Toros Yörüklerinden izlenimler. In I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri (pp. 139-141). Ankara: Kültür Bakanlığı Seminer.
• Ergun, P. (2010). Türk gelininin mitolojik göçü. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 275-290.
• Eröz, M. (1991). Yörükler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Gelekçi, C. (2004). Türk kültüründe Oğuz-Türkmen-Yörük kavramları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1, 9-18.
• İşbilir, S., Sönmeztürk, G. ve Göçer, M. (2022). Günümüzde Mersin Olgunşma Enstitüsünde üretilen iğne oyası tasarım örnekleri. Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 204-223.
• Kar, M. (2022). Mekân kavramının Yörük kilimleri üzerinden değerlendirilmesi. Bodrum Journal of Art and Design, 1(1), 103-117.
• Karagöl, S. (2019). Yeşilovacık ve Büyükeceli (Mersin Silifke Gülnar) Sarıkeçili Yörüklerinde çuvallar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Karkın, A. M. ve Oyan, S. (2015). Mersin’de yaşayan son Yörükler olan Sarıkeçililer’in yaşantıları, kültürel özellikleri ve Yörük müziği üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 35, 271-285.
• Kır Şimşek, S. (2019). Türk iğnesinin mucizesi Olgunlaşma Enstitüleri. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Koç, F. ve Koca, E. (2016). Türk halk giyiminde kullanılan süslemelere tipolojik bir yaklaşım. İdil, 5(19), 237-262.
• Koç, Ö. (2021). Üç aşk konulu mesneviden minyatürler ve Feraye Türküsü minyatürü. GSED, 27(46), 168-183.
• Kundak, F. Y. (1998). İçel dokumacılığı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Narşap, M. (2023). Pazırık kurganlarının kalıntı ve buluntularına göre bozkır kavimlerinde sosyal hayat. Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5(2), 118-140.
• Öter, A. (2019). Yörük kültürü ve toplumsal değişim süreçleri (Batı Akdeniz Uygulaması) (Yayımlanmamış doktora tezi), Isparta Üniversitesi, Isparta.
• Sarı, İ. (2021). Silifke Yörüklerinde keklik imgesi ve Türk sanatındaki yeri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Uslu, F. (2015). Bozahmetli Yörük Aşireti üzerine sosyolojik bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Url-1: https://sozluk.gov.tr/ (Date of access: 10.02.2024).
• Url-2: https://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Y%C3%B6r%C3%BCk%20Hal%C4%B1s%C4%B1%20Desenleri.pdf (Date of access: 15.10.2023).