Evrensel Tasarım Alanında Yapılmış Lisansüstü Tezlerin İçerik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi

Year 2025, Volume: 6 Issue: 10, 184 - 196, 27.06.2025

Seval Yılmaz

Abstract

Evrensel tasarımın amacı, yaşı, cinsiyeti, sosyal statüsü, ekonomik durumu veya eğitim düzeyi ne olursa olsun, farklı özelliklere sahip bir toplumda yaşayan tüm sosyal gruplar için eşit derecede erişilebilir, kullanılabilir ürün ve mekânların tasarlanmasını sağlamaktır. Çalışma kapsamında seçilen örneklem grubu nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesine dayalı içerik analiz yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Çalışma materyali olarak Yüksek Öğretim Kurumu’nun ulusal Tez Merkezi’nde kayıtlı açık erişimli tezler kullanılmıştır. Bu bağlamda örneklem grubunda 64 adet yüksek lisans, 11 adet doktora ve 3 adet sanatta yeterlilik tezi değerlendirmeye alınmıştır. Çalışma kapsamına dâhil edilen lisansüstü tezler çeşitli sınıflandırmalara göre analiz edilmiştir. Bu çalışmayla birlikte Türkiye’de yapılan lisansüstü tezlerin genel profili çıkarılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Evrensel tasarım , Herkes için tasarım , Türkiye’de evrensel tasarım konulu lisansüstü tezler.

Investigation of Graduate Theses on Universal Design by Content Analysis Method

Abstract

The purpose of universal design is to design products and spaces that are equally accessible and usable for all social groups living in a society with different characteristics, regardless of age, gender, social status, economic status or educational level. The sample group selected within the scope of the study was evaluated using the content analysis method based on document analysis from qualitative research methods. Open access theses registered in the National Thesis Center of the Higher Education Institution were used as the study material. In this context, 64 master's, 11 doctoral and 3 proficiency in art theses were evaluated in the sample group. The graduate theses included in the study were analyzed according to various classifications. With this study, a general profile of graduate theses in Turkey was tried to be drawn.

Keywords

Universal design , Design for everyone , Graduate theses on universal design in Turkeys.

References

• Boduroğlu, Ş., Kariptaş, F. S. ve Sarıman (2011). Tasarım eğitiminde değişen dinamikler: evrensel tasarım kavramı. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications: 1774-1781.
• Çilingir, A. (2017). İletişim alanında içerik analizi yöntemi kullanılarak yapılan yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 5(1), 148-160.
• Dostoğlu, N., Şahin, E. ve Taneli, Y. (2009). Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: herkes için tasarım evrensel tasarım: tanımlar, hedefler, ilkeler. Mimarlık Dergisi, 347, 23-27.
• Duman, U. & Uzunoğlu, K. (2021). The importance of universal design for the disabled in public buildings: a public building in northern Cyprus as a case study. Civ. Eng. Archit, 9, 690-707.
• Evcil, A. N. (2012). Türkiye’de mimarlık eğitiminde “herkes için tasarım”, Mimar.ist, 45, s. 108-111.
• Evcil, A. (2018). Tarihi çevrelerde herkes için tasarım uygulamaları yapılabilir mi? dünyadan ve Türkiye'den örnekler. Tasarım (282). 73-75.
• Goldsmith S. (2001). Designing for the disabled: the new paradigm. Repr. Oxford: Architectural Press; p. 426.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim Dergisi, 4(3), 21-28.
• Mace, R. L., Hardie, G. J. & Place, J. P. (1991). Accessible environments: toward universal design. design ıntervention: toward a more humane architecture, Von Nostrand Reinhold, New York.
• Sungur Ergenoğlu, A. (2013). Mimarlıkta kapsayıcılık: "herkes için tasarım". İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.
• Tandoğan, O. (2017). Evrensel tasarım kavramı: kentsel peyzaj ile ilgili örnekler. Artium, 5(2), 51-66.
• Tutal, O. (2018), Üniversite Yerleşkeleri ve Erişilebilirlik, Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2018/6:15, 753-775.
• Steinfeld, E. & Maisel, J. (2012). Universal design : Creating inclusive environments, Jhon Wiley&Sons, 2012.
• Story, M. F., Mueller, J. L. & Mace, R. L. (1998). The universal design file: Designing for people of all ages and abilities. p:85. Raleigh, NC: North Carolina State University. Available https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED460554.pdf.
• Yıldırım, B. (2015). İçerik çözümlemesi yönteminin tarihsel gelişimi, uygulama alanları ve aşamaları. B.
• Yıldırım (Ed.), İletişim araştırmalarında yöntemler: Uygulama ve örneklerle (s. 105–155). Konya: Literatürk Akademia.
• Yüksek Öğretim Kurulu. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ (Erişim Tarihi: 20.02.2025).
• Url-1: World Health Organization, https://www.who.int/health-topics/disability#tab=tab_1 (25.03.2025).
• Url-2: https://design.ncsu.edu/research/center-for-universal-design/(12.03.2025).
• Url-3: https://projects.ncsu.edu/www/ncsu/design/sod5/cud/about_ud/dprin ciplestext.htm (18.03.2025).
• Url-4: Universal Design, (http://universaldesign.ie/What-is-Universal- Design/The-7-Principles (18.03.2025).