Abdullah Fréres’in İstanbul Sokak Fotoğraflarında Osmanlı Modernleşmesinin İzleri

Year 2024, Volume: 33 Issue: 2, 929 - 963, 31.12.2024

Suzan Orhan

https://doi.org/10.29135/std.1495915

Abstract

Fotoğraf tarihi, modernliğin ve modernleşmenin de tarihidir. Başka bir deyişle modernitenin hem önemli unsurlarından biri hem de kanıtıdır. Sokak fotoğrafları ise gündelik hayatın nesnel görüntülerini kamusal alan üzerinden sunabilen görsel belgelerdir. Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyılın ikinci yarısındaki modernleşme adımlarını, Abdullah Fréres’in İstanbul sokak fotoğrafları aracılığıyla incelemeyi ve çok uluslu toplum yapısındaki değişimin görsel analizini yapmayı amaçlamaktadır. Fotoğrafın 1839’daki icadından hemen sonra, Osmanlı modernleşmesinin fotoğraf aracılığıyla belgelenmesi, nesnel tarih okuması açısından bakıldığında yazılı belgeler kadar önemlidir. Çalışmada görsel okumanın sokak görüntüleri üzerinden yapılmasının nedeni sokak fotoğraflarının gerçekliği dolaysız yansıtması ve zengin görsel veri sunmasıdır. Dönemin saray fotoğrafçıları Abdullah Fréres’e ait fotoğrafların tercih edilmesinin nedeni ise kardeşlerin 1858-1899 yılları arasındaki kariyerleri boyunca, İstanbul’un farklı dönemlerinde ve bölgelerinde çok sayıda sokak fotoğrafı çekmiş olmalarıdır. Dönemin fotoğraf stüdyolarının, başkent İstanbul’un Pera bölgesinde yoğunlaşması ve çalışmaya coğrafi bir sınırlılık getirmenin doğru olacağı düşüncesiyle görsel analiz, on üç adet İstanbul sokak fotoğrafı ile sınırlandırılmıştır. Çalışmanın, sokak fotoğrafçılığının Osmanlı başkentindeki erken dönem örnekleri üzerinden çok katmanlı bir görsel tarih okuması yapılabileceğinin kanıtı olduğu için hem fotoğraf kuramına hem de tarih alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma sonucunda, Abdullah Fréres imzalı sokak fotoğraflarının 19. yüzyılın ikinci yarısındaki reformlardan izler taşıdığı ve değişim sürecinin yavaş ilerlediği bulgulanmıştır.

Keywords

Abdullah Fréres, Ottoman Photography, Street Photography, Ottoman Modernization, Istanbul, Osmanlı Fotoğrafı, Sokak Fotoğrafçılığı, Osmanlı Modernleşmesi, İstanbul, fotoğraf

Traces of Ottoman Modernization in Abdullah Fréres' Street Photographs of Istanbul

Abstract

The history of photography is also the history of modernity and modernization. In other words, it is both an important element and proof of modernity. Street photographs, on the other hand, are visual documents that can present objective images of daily life through the public sphere. This study aims to examine the modernization steps of the Ottoman Empire in the second half of the 19th century through Abdullah Fréres’ Istanbul street photographs and to make a visual analysis of the change in the multinational society structure. Following the invention of photography in 1839, the documentation of Ottoman modernization through photography is as important as written documents in terms of objective history reading. The visual reading was made through street images in this study because street photographs reflect reality directly and provide rich visual data. The reason why Abdullah Fréres’, the court photographer of that era, photographs were preferred is that the siblings took many street photographs in different periods and regions of Istanbul during their careers between 1858 and 1899. The visual analysis was limited to thirteen Istanbul street photographs, as the photography studios of the period were mostly in the Pera region of the capital Istanbul and it was thought that it would be appropriate to bring a geographical limitation to the study. It is thought that the study will contribute to both the theory of photography and the field of history, as it is evidence that a multi-layered visual history reading can be made through the early examples of street photography in the Ottoman capital. As a result of the study, it was found that the street photographs signed by Abdullah Fréres carried traces of the reforms in the second half of the 19th century and this transformation process progressed slowly.

Keywords

Abdullah Fréres, Ottoman Photography, Street Photography, Ottoman Modernization, Istanbul., Istanbul

References

• Akın, N. (2002). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera. 3rd Edition. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Atay, S. (2020). Osmanlı İmparatorluğunda Fotoğrafın Başlangıcı. Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları, February 17th, https://www.altayli.net/osmanli-imparatorlugunda-fotografin-baslangici.html. [Access: November 23rd, 2022.]
• Bajac, Q. (2004) Karanlık Odanın Sırları, Fotoğrafın İcadı. Translated by Ali Berktay. İstanbul: YKY.
• Behdad, A. (2013). The Orientalist Photograph, Photography’s Orientalism, in New Essays on Colonial Representation. Edt. Ali Behdad and Luke Gartlan, 11-32. Getty Research Institute, Los Angeles.
• Behdad, A. (2018), Saraydan Bakmak, Documentary Film, Director: Ümran Safter, Istanbul, Ekim Media Productions, Duration: 1:00:20, Ali Behdad speech: 27.10”- 27.48”, YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=bPx0j3UO4VE&t=3s&ab_channel=Ba%C4%9Fc%C4%B1larBelediyesi, [Access: October 2nd 2023]
• Berry, J. W. (2006). Contexts of Acculturation, in The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, Edt. David L. Sam and John W. Berry. Cambridge University Press.
• Bölük, B. (2014). Fotoğrafın Serüveni: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Stüdyoların Işığında. İstanbul. Kapı.
• Carr, E.H., and J. Fontana (1992). Tarih Yazımında Nesnellik ve Yanlılık. Translated by Prof. Dr. Özer Ozankaya, İstanbul. İmge.
• Casaretto, F. (2018). sebah&joaillier.com/tarihce. https://www.sebahjoaillier.com/tarihce Access: November 29th, 2023. Sébah&Joaillier® photographes.
• Çelik, Z. (2015). Sıradan Modernitenin Fotoğrafını Çekmek, in Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914, Edt. Zeynep Çelik and Edhem Eldem, 154-203. İstanbul. Koç University.
• Çelik, Z. (1986). The Remaking of Istanbul, Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. University of California Press.
• de Nerval, G. (1974). Muhteşem İstanbul. Translated by Refik Özbek. İstanbul. Boğaziçi.
• Ertürk, M. (2022). Araba Resimleri Üzerine. Medium, March 13th, https://muraterturk.medium.com/araba-resimleri- %C3% BCzerine-4bc45acfcef1. Access: December 4th, 2023.
• Eskiistanbul.net. URL: https://www.eskiistanbul.net/1369/sogukcesme-abdullah-freres-fotografi [Access: 18.10.2024]
• Genim, M. S. (2015). İstanbul›da Fotoğrafın ve İstanbul Fotoğraflarının Tarihi in Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Getty – a. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE682891 [Access: October 30th, 2023]
• Getty – b. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE683029 [Access: October 15th, 2023]
• Getty – c. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE3427100 [Access: October 18th, 2023]
• Getty – d. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE2895334 [Access: October 18th, 2023]
• Getty – e. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE2896502 [Access: October 22nd, 2023]
• Getty – f. URL: https://rosettaapp.getty.edu/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE2897825 [Access: October 30th, 2023]
• Hobsbawm, E. (2003). Sermaye Çağı 1848-1875. 2nd Edition. Translated by Bahadır Sina Şener, Ankara. Dost.
• İnalcık, H, and Seyitdanlıoğlu, M. (2006). Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ankara. Phoenix.
• Kanca, H. (2013). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Uluslararası Osmanlı Fuarı: 1863 – Sergi-i Umumi-i Osmanî. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Issue: 5, July: 159-187, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/319924 Access: June 22nd, 2022
• Keyvanoğlu, M. C. (2017). 1870 Büyük Beyoğlu Yangını. OTAM Anka Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Issue 41, August: 169-190, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2195696 Access: October 22nd, 2023
• Library of Congress - a. URL: https://www.loc.gov/item/2003677091/ [Access: October 18th, 2023]
• Library of Congress – b. URL: https://www.loc.gov/item/2003663324/ [Access: 18.10.2024]
• Library of Congress – c. URL: https://www.loc.gov/item/2001696001/ [Access: 18.10.2024]
• Library of Congress – d. URL: https://www.loc.gov/item/2003675869/ [Access: 18.10.2024)
• Livaneli, Z. (2022). Kaplanın Sırtında. İstanbul. İnkılap.
• Loti, P. (2020). Aziyade. 2nd Edition. Translated by Filiz Deniztekin. İstanbul. Varlık.
• Mardin, Ş. (1991). Türk Modernleşmesi, Makaleler 4. İstanbul. İletişim.
• Micklewright, N. (2013). Alternative Histories of Photography in the Ottoman Middle East. in Photography’s Orientalism, written by Edt. Ali Behdad and Luke Gartlan, 75-92. Getty Research Institute.
• Mutlu, E. (1998). İletişim Sözlüğü. 3rd Edition. İstanbul. Ark.
• Nuhoğlu, Dr. H, and Çolak, O. M. (2007). Osmanlı’ya Fotoğrafın Girişi in Sultan II. Abdülhamid Arşivi İstanbul Fotoğrafları, Edt. by Nevzat Bayhan and Dr. Halit Eren, 18-55, Istanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş and IRCICA-İslam Tarihi Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Ortaylı, İ. (2007), Batılılaşma Yolunda. İstanbul. Merkez Books.
• Ortaylı, İ. (1987), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. 2nd Edition. İstanbul. Hil Yayınevi.
• Önen, F. (2016). Osmanlı Devleti’nde Fotoğrafçılığın Gelişimi ve Fotoğrafın Tarihsel Kaynak Değeri, (Unpublished Master’s Thesis), Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Bursa.
• Özendes, E. (1998). Abdullah Fréres: Osmanlı Sarayının Fotoğrafçıları. YKY, İstanbul.
• Özendes, E. (2019). Sultan Abdülaziz Dönemi İstanbul Fotoğrafçıları, Milli Saraylar, Sanat, Tarih, Mimarlık Dergisi, 1 12, 22- 36.
• Özendes, E. (2017). Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık 1839-1923, Yem Yayınevi, İstanbul.
• Öztuncay, B. (2006). Dersaadet’in Fotoğrafçıları. 2nd Edition, Aygaz, İstanbul.
• Öztuncay, B. (2008). Hatıra-i Uhuvvet, Portre Fotoğrafların Cazibesi: 1846-1950, Aygaz, İstanbul.
• Öztuncay, B. (2015). İstanbul›da Fotoğrafçılığın Doğuşu ve Gelişim Süreci in Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914, Edts. Zeynep Çelik and Edhem Eldem, 66-105, Koç Üniversitesi, İstanbul.
• Özyetgin, M. (2020). 19. Yüzyılda Yıldız Sarayı’ndan Dünyaya Bakmak: Sultan II. Abdülhamid’e Ait Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu, Türkiye›nin Kültür Dergisi, 17, 6: 89-99.
• Pinguet, C. (2021). Abdullah Biraderler (1858-1899) Yükseliş ve Düşüşüyle Bir Fotoğraf Stüdyosu, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, May-August: 87-100.
• Said, E. (1989). Oryantalizm, Sömürgeciliğin Keşif Kolu. Translated by Nezih Uzel, Pınar Yayınları, İstanbul.
• Schiele, R, and Müller-Weiner, W. (1988). 19. Yüzyılda İstanbul Hayatı, Roche, İstanbul.
• Tanör, B. (1999). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. 3rd Edition, YKY, İstanbul.
• Tarihkurdu.net - a. URL: https://tarihkurdu.net/wp-content/uploads/2017/02/Eski-%C4%B0stanbul-Sultanahmet.jpg [Access: September 18th, 2023]
• Tarihkurdu.net - b. URL: https://tarihkurdu.net/wp-content/uploads/2017/02/Manda-Arabas%C4%B1.jpg Access: 18.10.2024)
• Tekeli, İ. (2006). 19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü in Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, written by Mehmet Seyitdanlıoğlu Edt. Halil İnalcık. Phoenix.
• Tekeli, İ. (2009). İstanbul Kent İçi Ulaşımının Gelişimi (1927-1985), İlhan Tekeli Toplu Eserler 9. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Publications.
• Wikipedia. Beethoven in Harem. URL: https://tr.wikipedia.org/wiki/Haremde_Beethoven#/media/Dosya:Haremde_beethoven.jpg. [Access: 18.10.2024]
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. 7th Edition. Translated by Yasemin Saner Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları.