Birinci Basamakta Sağlık Hizmeti Alan Bireylerin Periyodik Sağlık Muayenesi Yaptırma Durumları

Yıl 2021, , 227 - 237, 07.09.2021

Yasemin Gümüş Şekerci , Zeliha Karaca

https://doi.org/10.17942/sted.716696

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı birinci basamak sağlık hizmeti alan bireylerin periyodik sağlık muayenesi yaptırma durumlarını ve bunu etkileyen faktörleri belirlemektir.
Yöntem: Tanımlayıcı-kesitsel tipteki çalışma, bir aile sağlığı merkezine başvuran 400 bireyle yürütülmüştür. Veriler sayı, yüzde dağılımı, min., max. değerleri, aritmetik ortalama, standart sapma, Ki-Kare testi ve çoklu lojistik regresyon analizi kullanılarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: Yaş ortalaması 40,47±16,47 olan katılımcıların %32,5’inde kronik hastalık belirlenmiştir. Katılımcıların %55,8’inin son bir yıl içinde periyodik sağlık muayenesi yaptırmadığı, %59,6’sının uygulamadan habersiz olduğu ve farkında olanların %79,9’unun periyodik sağlık muayenesinde amacı yanlış anladığı bulunmuştur. Ayrıca erkek olmanın kadın olmaya göre periyodik sağlık muayenesi yaptırmayı 0.37 kat azalttığı; çalışmanın çalışmamaya göre 0.54 kat, çocuğu olanların olmayanlara göre 0.25 kat, kronik hastalığı olanların olmayanlara göre 0.35 kat arttırdığı belirlenmiştir.
Sonuç: Çalışma sonucu aile hekimlerinin periyodik sağlık muayenesi konusunda bireylerin farkındalık düzeylerini artırmak için daha fazla bilgilendirme, eğitim ve danışmanlık yapmaları gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Periyodik sağlık muayenesi, Koruyucu sağlık hizmeti, Beklenti

Kaynakça

• Aydemir T, Çetin Ş. Kronik hastalıklar ve psikososyal bakım. JAMER, 2019;4(3):109-15.
• World Health Organization, Noncommunıcable dıseases country profıles 2018. (Erişim tarihi: 13.03.2020) https://www.who.int/nmh/publications/ncd-profiles-2018/en/
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Ölüm nedeni istatistikleri 2018. (Erişim tarihi: 13.03.2020) https://www.haberturk.com/2018-yili-olum-nedeni-istatistikleri-aciklandi-2443477-ekonomi
• Yangı DT, Görpelioğlu S, Top M. Aile hekimlerinin periyodik muayene rehberine yönelik bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg, 2018;22(3):104-17. doi: 10.15511/tahd.18.00304
• Ersoy E, Saatçı E. Periodik sağlık muayenelerine genel bakış. Türk Aile Hek Derg, 2017; 21(2):82-9. doi: 10.15511/tahd.17.00282.
• Usher-Smith JA, Harte E, MacLure C, et al. Patient experience of NHS health checks: a systematic review and qualitative synthesis. BMJ Open, 2017;7(8):e017169. doi: 10.1136/bmjopen-2017-017169.
• Üstü Y, Uğurlu M. Periyodik sağlık muayenesi örnekleri. Ankara Med J, 2017;17(4): 284-92.
• Tung HJ, Chiang CJ, Chang YC, Hsu SW. An effectiveness analysis of periodic health examination among adults aged 65 years and older in Taiwan - a representative population-based study. APHA, 2016 Annual Meeting & Expo, Oct. 29 - Nov. 2, 2016. (Erişim tarihi: 13.03.2020). https://apha.confex.com/apha/144am/meetingapi.cgi/Paper/348528?filename=144am_Abstract348528.pdf&template=Word
• Si S, Moss JR, Sullivan TR, Newton SS, Stocks NP. Effectiveness of general practice-based health checks: a systematic review and meta-analysis. Br J Gen Pract, 2014;64(618):e47–e53.doi:10.3399/bjgp14X676456.
• Ismail H, Atkin K. The NHS Health Check programme: insights from a qualitative study of patients. Health Expect, 2016;19:345-55.doi:10.1111/hex.12358.
• Riley R, Coghill N, Montgomery A, et al . Experiences of patients and healthcare professionals of NHS cardiovascular health checks: a qualitative study. J Public Health, 2016;38:543-51.doi:10.1093/pubmed/fdv121
• Bora Başara B, Soytutan Çağlar İ, Aygün A, et al. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. 2019. (Erişim tarihi: 13.03.2020) https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0. Ss. 161-164.
• Ural A, Kılıç İ. Bilimsel araştırma süreci ve spss ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık; 2013.
• Vuong QH, Nghiem KCP, La VP, et al. Differences and psychological factors associated with general health examinations participation: results from a vietnamese cross-section dataset. Sustainability, 2019;11:514. doi: 10.3390/su11020514.
• Sommer I, Titscher V, Gartlehner G. Participants’ expectations and experiences with periodic health examinations in Austria - a qualitative study. BMC Health Services Research, 2018;18:823. doi:10.1186/s12913-018-3640-6
• Harte E, MacLure C, Martin A, et al. Reasons why people do not attend NHS health checks: a systematic review and qualitative synthesis. Br J Gen Pract, 2018;68(666):e28-e35.
• Sönmez CI, Dinçer D, Küçükdağ HN, Başer DA, Benli AR. Periyodik sağlık muayenesi hakkında hastaların bilgi, tutum ve davranışları. Journal of Anatolia Medical Research, 2018;3(1):11-22.
• Maç ÇE, Öztürk GZ, Aksu SB, Demirbaş B, Toprak D. Geriatrik bireylerin periyodik sağlık muayenesi hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Ankara Med J, 2019;(1):1‐9. doi:10.17098/amj.542156
• Sözen F, Aydemir S, Kut A. Bir üniversite hastanesi örnekleminde hastaların periyodik sağlık muayenesi hakkındaki farkındalıkları. Türk Aile Hek Derg, 2015;19(3):112-21.
• Shires DA, Stange KC, Divine G, et al. Prioritization of evidence-based preventive health services during periodic health examinations. Am J Prev Med, 2012;42(2):164-73.
• Burgess C, Wright AJ, Forster AS, et al. Influences on individuals' decisions to take up the offer of a health check: a qualitative study. Health Expect, 2014;18(6):2437–48. doi:10.1111/hex.12212.
• International Agency for Research on Cancer (IARC), World Health Organization, World Source: Globocan 2018. (Erişim tarihi: 13.03.2020) https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/900-world-fact-sheets.pdf
• Andiç M. Aile hekimliği polikliniğine başvuran erişkin hastalarda birincil koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili bilgi düzeyi ve davranışlar. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı (Uzmanlık Tezi). Aydın, 2019.