Erişkinlerde Hekim Önerisi Olmadan İlaç veya Diğer Ürün Kullanımı: Türkiye Sağlık Araştırması 2008, 2010 ve 2012

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 4, 221 - 231, 04.09.2018

Nilay Etiler

Öz

Öz
Bu çalışma, Türkiye’de son iki hafta içinde hekim önerisi dışında ilaç, diyet ürünü bitkisel ilaç ve vitamin kullanımı sıklığını ve ilişkili olduğu özelliklerin saptanması amacıyla yapılmıştır. Araştırmada 2008, 2010 ve 2012 Sağlık Araştırmalarının mikroveri seti kullanılmıştır. Onbeş yaş üzeri toplam 57.055 kişinin katıldığı araştırmalarda, son iki hafta içinde bir doktor tarafından önerilmeden ilaç, diyet ürünü bitkisel ürün ya da vitamin kullanımı sıklığı ve bazı özelliklerle ilişkisi analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, hekim önerisi olmadan ilaç/ürün kullanımı %13,1’dir. Hekim dışı ilaç/ ürün kullanımı, kadınlarda (OR: 1,12), kırda (OR:1,15), çalışanlarda (OR:1,35) ve sağlık harcamalarını kendisi karşılayanlarda (OR: 1,34) daha fazla iken, Emekli Sandığı, SSK, yoksullarda daha düşüktür. Bedensel rahatsızlığı olanlarda ve algılanan sağlığı orta düzeyde olanlarda hekim önerisi olmadan ilaç/ürün kullanımı fazla, sağlığı kötü olanlarda ise daha azdır. Araştırma sonuçlarında, orta düzeyde sağlık sorunu yaşayanlarda ve yaşamı tehdit etmeyen kronik hastalıklarda hekim önerisi olmadan ilaç/ürün kullanımı daha fazla saptanmıştır. Son bir ayda aile hekimine ve uzmana başvuranlarda daha düşüktür (sırasıyla %11,8 ve %11,7), ancak sağlık hizmetinden yararlanmayanlar %23,5’tir. Ayrıca sağlık hizmetlerinden memnun olmayanlarda da ilaç/ürün kullanımı yüksektir.
 

Anahtar Kelimeler

Kendi kendine ilaç kullanımı, Hekim önerisi olmadan ilaç kullanımı, Vitamin kullanımı, Diyet ürünleri kullanımı, Bitkisel ürün kullanımı

The Use of Medicines and Other Products without a Physician’s Advice Among Adults: Turkey Health Survey 2008, 2010 and 2012

Öz

Abstract
The study was carried out to determine the rate and associated features of the use of medicines, nutraceutical products and vitamins without a physician’s advice during the last two weeks. The microdata sets of the Health Surveys for 2008, 2010 and 2012 were used in the research. In these studies, in which 57.055 individuals older than 15 years participated, the rate of the use of medicines, nutraceutical products or vitamins without a physician’s advice and its relationship to certain features were analysed. According to the result of the study, the rate of medicine and/or other product use without a physician’s advice was 13,1%. The rate of medicine/product use without a physician’s advice was higher among women (OR:1,12), employees (OR:1,35), the people who pay the health care costs themselves (OR: 1,34) and in rural areas (OR:1,15) whereas it was lower among the people covered by the Government Employees Retirement Fund and Social Security Insurance and among the poor. Self-medication was more common among people with physical illness and among those whose perceived health status was moderate, while it was less common among people with poor health. Higher rates of drug/product use without a physician’s advice were found among the people with moderate health problems and those with non-life-threatening chronic conditions. Self-medication rate was lower among people who consulted a family physician and a specialist (11,8% and 11,7%, respectively) during last month while it was 23,5% among individuals who could not utilize healthcare services. Besides, the rate of self-medication was higher among people who were not satisfied with healthcare services.
 

Anahtar Kelimeler

Self-medication, Medication without doctor’s recommendation, Vitamin use, nutraceutical product use, Herbal product use

Kaynakça

• Kaynaklar 1. Türk Tabipleri Birliği (TTB), İstanbul Tabip Odası, İstanbul Barosu, İstanbul Eczacı Odası, İstanbul Veteriner Hekimler Odası, Tıbbi Onkoloji Derneği, Türk Farmakoloji Derneği, Türkiye Diyetisyenler Derneği, Türk Farmakologlar Derneği, Türkiye Diyetisyenler Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Kas Hastalıkları Derneği, Türkiye Tıp Akademisi. Bitkisel Ürünler ve Sağlık: Bilimsel Çerçeve ve Etik Açısından Yaklaşım. Ankara: TTB Yayınları. 2012. 2. Kurtdaş, M.Ç. “Sağlıklı Yaşam!” Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri. Sosyolojik Düşün, 2016;1(1):1-10. 3. Kılınç, N. İlaç Dışı Ürünler. TEB Haberler. 2008;3:12-16. 4. FDA. FDA proposes new, risk-based enforcement priorities to protect consumers from potentially harmful, unproven homeopathic drugs. Erişim: https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm589243.htm 25.12.2017 5. Clarke TC, Black LI, Stussman BJ, Barnes PM, Nahin RL. Trends in the use of complementary health approaches among adults: United States, 2002–2012. National health statistics reports. 2015;10(79):1. 6. Gürün, M.S. Tıbbin Alternatifi Olmaz: Geleneksel, Alternatif, Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Hekim Yaklaşımı Sempozyumu. Bildiri Özetleri Kitabı. 2016. Erişim: http://ttbhsk.org/wp-content/uploads/2016/06/GATT_Metinleri-V3.pdf 7. İlaç Endüstrisi İşverenleri Sendikası(İEİS). Türkiye İlaç Sektörü 2015. İEİS Yayını İstanbul. 2016. Erişim: http://www.ieis.org.tr/ieis/assets/media/kls/TR_Ilac_sektoru_2015.pdf [10.12.2016] 8. TÜİK. 2012 Türkiye Sağlık Araştırması. TÜİK Yayınları. Ankara. 2013. 9. Aykaç, G. Türkiye’de Reçetesiz İlaç Uygulamaları Üzerinde Bir Çalışma. Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara. 2013. S:6 10.Fruend, P., McGuire, M. Health, illness and the social body. A Critical Sociology. New Jesey: Prentice-Hall Inc. 1991. S: 182. 11.Haney MO, Kudubeş AA. Kırsal Alanda Yaşayan Yetişkin Bireylerin İlaç Kullanma Alışkanlıklarının Belirlenmesi. TJFMPC, 2017; 11(4): 213-220. 12.Dağtekin G, Demirtaş Z, Alaiye M, Sağlan R, .nsüz MF, Işıklı B, Kılıç FS, Metintaş S. Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuran Erişkinlerin Akılcı İlaç Kullanım Tutum ve Davranışları. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2018; 3(1):12-23. 13.Esin MN. Erişkin bireylerin ilaç kullanma ile ilgili davranışları. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2007;15(60):139-45. 14.Dedeli Ö, Karadakovan A. Yaşlı bireylerde ilaç kullanımı, tamamlayıcı ve alternatif tedavi uygulamalarının incelenmesi. Spatula DD. 2011;1(1):23-32. 15.Taşkın Şayir Ç, Aslan Karaoğlu S, Evcik Toprak D. Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Polikliniği’ne başvuran 65 yaş üstü hastalarda polifarmasi ve tamamlayıcı tedavi kullanımlarının değerlendirilmesi. Aile Hekimligi Dergisi. 2014;18(1). 16.Karakuş, E., Adak. N. Sağlık- Hastalığın Değişen Görünümü ve Tüketim Toplumunda Tıbbileşme. İçinde: Hasta Toplum: Cinsiyetçilik, Tıbbileştirme ve Tüketime Dair Sağlık Çözümlemesi (Ed. Duygu Alptekin). Ankara: Nobel Kitabevi. 2015. 17.Tulchinsky, T.H., Varavikova, E.A. Chapter 3. Measuring and Evaluating the Health of Population. İçinde: The New Public Health. Academic Press. 2009. S: 100 18.Vallerand, A.H., Fouladbakhsh, J.M., Templin, T. The use of complementary/alternative medicine therapies for the self-treatment of pain among residents of urban, suburban, and rural communities. American Journal of Public Health, 2003; 93(6):923-925. 19.Bell, J., Dziekan, G., Pollack, C., Mahachai, V. Self-Care in the Twenty First Century: A Vital Role for the Pharmacist. Advances in Therapy, 2016;33(10):1691-1703. 20.Öcek, Z., Çiçeklioğlu, M. Aile Hekimliği Birinci Basamak Sağlık Ortamını Nasıl Dönüştürdü? (Ed. Z. Öcek ve M. Çiçeklioğlu) TTB Yayınları: Ankara. 2013. 21.Bahar Özvarış, Ş. Türkiye’de Kadın Sağlığındaki Eşitsizlikler. Toplum ve Hekim, 2014;29(1):41-48. 22.Etiler, N., Zengin, Ü. Televizyon kanallarındaki gündüz programlarında kadın sağlığı ve toplumsal cinsiyete bakışın değerlendirilmesi. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 2015;13(2):137-146.