Gestasyonel Diabetes Mellitusun Önlenmesi ve Yönetiminde Tıbbi Beslenme Tedavisinin Önemi

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 6, 461 - 468, 20.01.2023

Eylül Sağun

https://doi.org/10.17942/sted.694585

Öz

İlk kez gebelikte -genellikle ikinci veya üçüncü trimesterde- ortaya çıkan ve gebelik süresince devam eden hiperglisemi, Gestasyonel Diabetes Mellitus (GDM) olarak tanımlanmaktadır. GDM hamilelikte en sık görülen tıbbi komplikasyonlardan biridir ve gebeliklerin yaklaşık %14'ünü veya küresel olarak her yedi doğumdan birini etkilemektedir. Bu derlemede amaç, GDM gelişiminin önlenmesinde ve yönetiminde diyet örüntüsü, enerji dengesi ve besin ögelerinin önemini tartışmaktır. GDM gelişiminde diyet örüntüsü ve içeriği oldukça önemlidir. Özelikle kırmızı/işlenmiş et ürünlerinden zengin beslenme, yüksek doymuş yağ ve kolesterol alımı, çoklu doymamış yağ alımının azalması ve hayvansal kaynaklı protein alımının fazla olması ile GDM gelişimi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yapılan çalışmalarda Batı tarzı beslenme modeli ile glisemik yükü yüksek ve düşük posalı beslenmenin GDM oluşma riskini arttırdığı, Akdeniz Diyetinin ise GDM oluşumuyla ilişkili olmadığı bulunmuştur. GDM yönetiminde, gebelik süresince optimal glisemik kontrol sağlanmalıdır. Bunun için, diyetisyen tarafından geliştirilmiş bireye özgü planlanmış tıbbi beslenme tedavisinin, ilk terapötik strateji olduğu belirtilmektedir. Diyetin karbonhidrat, protein ve yağ örüntüsüne dikkat edilerek gebelikte uygun ağırlık artışını sağlayacak yeterli enerji alımı ve besin ögeleri gereksinimleri sağlanmalıdır. Fiziksel aktivitenin arttırılması, yeterli ve dengeli beslenme düzeni ve psikolojik olarak iyi olma haliyle yaşam tarzı değişikliği, GDM gelişiminin önlenmesi ve yönetiminde etkin bir yöntemdir.

Anahtar Kelimeler

gestasyonel diyabet, tıbbi beslenme tedavisi

Kaynakça

• Türkiye Diyabet Vakfı. Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi. 9. Baskı. İstanbul: Armoni Nüans Baskı Sanatları A.Ş.;2019. s.16.
• American Diabetes Association. Introduction: Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care 2020; 43(1):1-2.
• American Diabetes Association. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care 2020; 43(1):14-31.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Türkiye Diyabet Programı 2015-2020. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları;2014.
• Mekala, K. C., Bertoni, A. G. Epidemiology of diabetes mellitus. In Transplantation, Bioengineering, and Regeneration of the Endocrine Pancreas 2020:49-58. Academic Press.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Diabetes Mellitus Çalışma ve Eğitim Grubu. TEMD Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu-2019. Ankara: BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti.;2019.
• Gilbert, L., Gross, J., Lanzi, S., Quansah, D. Y., Puder, J., Horsch, A. How diet, physical activity and psychosocial well-being interact in women with gestational diabetes mellitus: an integrative review. BMC pregnancy and childbirth 2019;19(1):60.
• Bellamy, L., Casas, J. P., Hingorani, A. D., Williams, D. Type 2 diabetes mellitus after gestational diabetes: a systematic review and meta-analysis. The Lancet 2009; 373(9677):1773-1779.
• Harreiter, J., Dovjak, G., Kautzky-Willer, A. Gestational diabetes mellitus and cardiovascular risk after pregnancy. Women’s health 2014; 10(1): 91-108.
• Aktün LH, Uyan D, Yorgunlar B, Acet M. Gestational diabetes mellitus screening and outcomes. J Turk Ger Gynecol Assoc. 2015;16(1): 25-9.
• Peng, T. Y., Ehrlich, S. F., Crites, Y., Kitzmiller, J. L., Kuzniewicz, M. W., Hedderson, M. M., Ferrara, A. Trends and racial and ethnic disparities in the prevalence of pregestational type 1 and type 2 diabetes in Northern California: 1996–2014. American journal of obstetrics and gynecology 2017; 216(2): 177-e1.
• Sibai, B. M., Caritis, S., Hauth, J., Lindheimer, M., VanDorsten, J. P., MacPherson, C., ... & Meis, P. Risks of preeclampsia and adverse neonatal outcomes among women with pregestational diabetes mellitus. American journal of obstetrics and gynecology 2000;182(2):364-369.
• American Diabetes Association. Management of Diabetes in Pregnancy: Standards of Medical Care in Diabetes, Diabetes Care 2020; 43(1):183-192.
• Yamamoto, J. M., Kellett, J. E., Balsells, M., García-Patterson, A., Hadar, E., Solà, I., ... & Hod, M. Gestational diabetes mellitus and diet: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials examining the impact of modified dietary interventions on maternal glucose control and neonatal birth weight. Diabetes Care 2018; 41(7): 1346-1361.
• Sacks, D. A., Hadden, D. R., Maresh, M., Deerochanawong, C., Dyer, A. R., Metzger, B. E., ... & Persson, B. Frequency of gestational diabetes mellitus at collaborating centers based on IADPSG consensus panel–recommended criteria: the Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome (HAPO) Study. Diabetes care 2012; 35(3): 526-528.
• Muller, P. S., Nirmala, M. Effects of pre pregnancy maternal body mass index on gestational diabetes mellitus. IACSIT Int J Eng Technol 2018; 7: 279-282.
• Zhu, W. W., Yang, H. X., Wang, C., Su, R. N., Feng, H., Kapur, A. High prevalence of gestational diabetes mellitus in Beijing: effect of maternal birth weight and other risk factors. Chinese medical journal 2017; 130(9): 1019.
• Retnakaran, R., Kramer, C. K., Ye, C., Kew, S., Hanley, A. J., Connelly, P. W., ... & Zinman, B. Fetal sex and maternal risk of gestational diabetes mellitus: the impact of having a boy. Diabetes Care 2015;38(5):844-851.
• Schoenaker, D. A., Mishra, G. D., Callaway, L. K., Soedamah-Muthu, S. S. The role of energy, nutrients, foods, and dietary patterns in the development of gestational diabetes mellitus: a systematic review of observational studies. Diabetes Care 2016; 39(1): 16-23.
• Donazar-Ezcurra, M., Lopez-del Burgo, C., Martinez-Gonzalez, M. A., Basterra-Gortari, F. J., de Irala, J., Bes-Rastrollo, M. Pre-pregnancy adherences to empirically derived dietary patterns and gestational diabetes risk in a Mediterranean cohort: The Seguimiento Universidad de Navarra (SUN) project. British Journal of Nutrition 2017; 118(9): 715-721.
• Dirar, A. M., Doupis, J. Gestational diabetes from A to Z. World journal of diabetes 2017; 8(12): 489.
• Wang, Y., Storlien, L. H., Jenkins, A. B., Tapsell, L. C., Jin, Y., Pan, J. F., ... & Zhu, X. X. Dietary variables and glucose tolerance in pregnancy. Diabetes care 2000; 23(4): 460-464.
• Bao, W., Bowers, K., Tobias, D. K., Hu, F. B., Zhang, C. Prepregnancy dietary protein intake, major dietary protein sources, and the risk of gestational diabetes mellitus: a prospective cohort study. Diabetes care 2013; 36(7): 2001-2008.
• Bowers, K., Tobias, D. K., Yeung, E., Hu, F. B., Zhang, C. A prospective study of prepregnancy dietary fat intake and risk of gestational diabetes. The American journal of clinical nutrition 2012;95(2): 446-453.
• Qiu, C., Zhang, C., Gelaye, B., Enquobahrie, D. A., Frederick, I. O., Williams, M. A. Gestational diabetes mellitus in relation to maternal dietary heme iron and nonheme iron intake. Diabetes care 2011; 34(7): 1564-1569
• Zhang, C., Tobias, D. K., Chavarro, J. E., Bao, W., Wang, D., Ley, S. H., Hu, F. B. Adherence to healthy lifestyle and risk of gestational diabetes mellitus: prospective cohort study. Bmj 2014; 349:5450.
• Scholtens, D. M., Kuang, A., Lowe, L. P., Hamilton, J., Lawrence, J. M., Lebenthal, Y., ... & Tam, W. H. Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome Follow-up Study (HAPO FUS): maternal glycemia and childhood glucose metabolism. Diabetes Care 2019; 42(3): 381-392.
• Appiah, D., Schreiner, P. J., Gunderson, E. P., Konety, S. H., Jacobs, D. R., Nwabuo, C. C., ... & Ku, I. A. Association of gestational diabetes mellitus with left ventricular structure and function: the CARDIA study. Diabetes care 2016, 39(3): 400-407.
• Logan, K. M., Emsley, R. J., Jeffries, S., Andrzejewska, I., Hyde, M. J., Gale, C., ... & Mills, L. Development of early adiposity in infants of mothers with gestational diabetes mellitus. Diabetes care 2016;39(6): 1045-1051.
• De Souza, L. R., Berger, H., Retnakaran, R., Maguire, J. L., Nathens, A. B., Connelly, P. W., Ray, J. G. First-trimester maternal abdominal adiposity predicts dysglycemia and gestational diabetes mellitus in midpregnancy. Diabetes Care 2016; 39(1): 61-64.
• Moreno-Castilla, C., Mauricio, D., Hernandez, M. Role of medical nutrition therapy in the management of gestational diabetes mellitus. Current diabetes reports 2016; 16(4):22.
• Hernandez, T. L., & Brand-Miller, J. C. Nutrition therapy in gestational diabetes mellitus: time to move forward. Diabetes Care 2018; 41(7): 1343-1345.
• National Institute for Health and Care Excellence. Diabetes in pregnancy: management of diabetes and its complications from preconception to the postnatal period. NICE Guideline. 2015;3:1–651.
• Institute of Medicine. Dietary reference intakes: energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein, and amino acids (macronutrients). Washington, DC: National Academy Press; 2005.
• Kleinwechter H, Schäfer-Graf U, Bührer C, Hoesli I, Kainer F, Kautzky-Willer A, et al. Gestational diabetes mellitus (GDM) diagnosis, therapy and follow-up care. Practice guideline of the German Diabetes Association (DDG) and the German Association for Gynaecology and Obstetrics (DGGG). Exp Clin Endocrinol Diabetes. 2014;122:395–405.
• Jovanovič, L. Medical Nutritional Therapy for Pre-gestational and Gestational Diabetes Mellitus. Journal of Health Science 2018; 6: 79-90.
• Taschereau-Charron, A., Da Silva, M. S., Bilodeau, J. F., Morisset, A. S., Julien, P., Rudkowska, I. Alterations of fatty acid profiles in gestational diabetes and influence of the diet. Maturita 2017; 99: 98-104.
• World Health Organization. Diet, nutrition, and the prevention of chronic diseases: report of a joint WHO/FAO expert consultation (2013;Vol. 916). World Health Organization.
• Calder, P. C. Functional roles of fatty acids and their effects on human health. Journal of Parenteral and Enteral Nutrition 2015; 39: 18S-32S.
• Harris, W. S., Luo, J., Pottala, J. V., Margolis, K. L., Espeland, M. A., Robinson, J. G. Red blood cell fatty acids and incident diabetes mellitus in the women’s health initiative memory study. PloS one 2016; 11(2).
• Koletzko, B., Cetin, I., Brenna, J. T., Perinatal Lipid Intake Working Group. Dietary fat intakes for pregnant and lactating women. British Journal of Nutrition 2007; 98(5): 873-877.
• Liang, Y., Gong, Y., Zhang, X., Yang, D., Zhao, D., Quan, L., ... & Cheng, G. Dietary protein intake, meat consumption, and dairy consumption in the year preceding pregnancy and during pregnancy and their associations with the risk of gestational diabetes mellitus: a prospective cohort study in southwest China. Frontiers in endocrinology 2018;9:596.
• Li, M., Li, S., Chavarro, J. E., Gaskins, A. J., Ley, S. H., Hinkle, S. N., ... & Olsen, S. F. Prepregnancy Habitual Intakes of Total, Supplemental, and Food Folate and Risk of Gestational Diabetes Mellitus: A Prospective Cohort Study. Diabetes care 2019;42(6): 1034-1041.