THE POLICIES OF THE SOVIET UNION ON THE CASPIAN SEA AND THEIR REFLECTIONS ON THE TURKIC WORLD

Yıl 2024, Sayı: 3, 55 - 70, 26.12.2024

Nurullah Çetin

Öz

The Caspian Sea has a geographically strategic position as the world’s largest closed water basin located at the junction of the European and Asian continents. Due to its rich natural resources and geopolitical importance, this region is a critical centre for global energy resources. In this context, the geopolitical and economic policies of the Soviet Union on the Caspian Sea aimed to ensure an effective dominance over the energy resources in the region. The oil and natural gas reserves in the Caspian Sea played a central role in the energy security strategies of the Soviet Union and these policies had lasting effects on the economic and political structures of the Turkic Republics in the region. While shaping its policies on the Caspian Sea, the Soviet Union considered the geopolitical and economic importance of the region and used its connection with the Turkic World through this sea as a strategic element. The critical role of the Caspian Sea on energy resources and trade routes provided a great advantage for the Soviet administration, and this situation had a profound impact on the economic and political structuring of the Turkic World. As a result of Soviet policies, the Turkic states in the region had difficulty in determining their own economic and political orientations under the pressure of Soviet hegemony. In this process, the policies implemented by the Soviet Union deeply affected the future socio-economic structure of the Turkic World. In this context, the long-term effects of the geopolitical and economic policies of the Soviet Union on the Caspian Sea on the Turkic World are of great importance in terms of understanding how the balance of power in the region was shaped.
This study aims to analyse the Soviet Union’s strategies to control the energy resources on the Caspian Sea and the effects of these policies on the Turkic Republics in the region. In this context, the long-term economic consequences of the Soviet Union’s energy policies and the impact of its military presence on regional balances will be evaluated. The study also reveals the importance of the role of the Caspian Sea in global energy strategies. In addition, how the post-independence Turkish Republics shaped their energy policies and the reflections of this process on today’s energy policies will also be discussed.

Anahtar Kelimeler

Caspian Sea, Soviet Policies, Iran, Turkic World, Regional Dynamics.

SOVYETLER BİRLİĞİ’NİN HAZAR DENİZİ ÜZERİNDEKİ POLİTİKALARI VE TÜRK DÜNYASINA YANSIMALARI

Öz

Hazar Denizi, Avrupa ve Asya kıtalarının birleşim bölgesinde yer alan, dünyanın en büyük kapalı su havzası olarak coğrafi açıdan stratejik bir konuma sahiptir. Zengin doğal kaynakları ve jeopolitik önemi nedeniyle, bu bölge küresel enerji kaynakları açısından kritik bir merkez konumundadır. Bu bağlamda, Sovyetler Birliği'nin Hazar Denizi üzerindeki jeopolitik ve ekonomik politikaları, bölgedeki enerji kaynakları üzerinde etkin bir hakimiyet sağlamayı amaçlamıştır. Hazar Denizi'ndeki petrol ve doğal gaz rezervleri, Sovyetler Birliği'nin enerji güvenliği stratejilerinde merkezi bir yer tutmuş ve bu politikalar, bölgedeki Türk Cumhuriyetleri'nin ekonomik ve siyasi yapıları üzerinde kalıcı etkiler bırakmıştır. Sovyetler Birliği, Hazar Denizi üzerindeki politikalarını şekillendirirken bölgenin jeopolitik ve ekonomik önemini göz önünde bulundurmuş, bu deniz üzerinden Türk Dünyası ile olan bağlantısını stratejik bir unsur olarak kullanmıştır. Hazar Denizi’nin enerji kaynakları ve ticaret yolları üzerindeki kritik rolü, Sovyet yönetimi için büyük bir avantaj sağlamış ve bu durum, Türk Dünyası’nın ekonomik ve siyasi yapılanmasında derin etkiler bırakmıştır. Sovyet politikalarının sonucunda, bölgedeki Türk devletleri, Sovyet hegemonyasının baskısı altında kendi ekonomik ve siyasi yönelimlerini belirlemekte zorlanmışlardır. Bu süreçte, Sovyetler Birliği’nin uyguladığı politikalar Türk Dünyası’nın gelecekteki sosyo-ekonomik yapısını da derinden etkilemiştir. Bu bağlam da Sovyetler Birliği’nin Hazar Denizi üzerindeki jeopolitik ve ekonomik politikalarının Türk Dünyası üzerindeki uzun vadeli etkilerini ortaya koyması, bölgedeki güç dengelerinin nasıl şekillendiğini anlamak açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu çalışma, Sovyetler Birliği'nin Hazar Denizi üzerindeki enerji kaynaklarını kontrol etme stratejilerini ve bu politikaların bölgedeki Türk Cumhuriyetleri üzerindeki etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Sovyetler Birliği'nin enerji politikalarının uzun vadeli ekonomik sonuçları ve askeri varlığının bölgesel dengelere etkisi değerlendirilecektir. Çalışma, Hazar Denizi'nin küresel enerji stratejilerindeki rolünün önemini de ortaya koymaktadır. Ayrıca, bağımsızlık sonrası Türk Cumhuriyetlerinin enerji politikalarını nasıl şekillendirdiği ve bu sürecin günümüz enerji politikaları üzerindeki yansımaları da ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hazar Denizi, Sovyet Politikaları, İran, Türk Dünyası, Bölgesel Dinamikler.

Kaynakça

• ABILKASH, Akbope. (2022). Kazakistan’ın Hazar Denizi Konusunda Enerji Diplomasisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• CEFEROV, Z. (2023). “Hazar Denizi’nde Rekabet ve Hukuki Statü Tartışmalarının Tarihsel Arka Planı”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), ss. 81-102.
• ÇOLAKOĞLU, S. (1998). “Uluslararası Hukukta Hazar’ın Statüsü Sorunu”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(1-4), ss. 107-122.
• DUBBER, B. H. (2000). “The Caspian: Is It a Lake, a Sea or an Ocean and Does It Matter? The Danger of Utilizing Unilateral Approaches to Resolving Regional/International Issues”. Dickinson Journal of International Law, 18(2), ss. 253-291.
• DZHAKHİEVA, E.G. (2015). “Dogovory Rossii s Iranom: Istoriko-pravovoy Analiz (XVIII–XXI vv.)”. Yuridicheskiy Vestnik DGU, 13(1), ss. 37-41.
• FORSYTHE, R. (1996). The politics of oil in the Caucasus and Central Asia: Prospects for Oil Exploitation and Export in the Caspian Basin. Oxford: Oxford University Press.
• GARİBOV, A. (2014). “Militarization of the Caspian Sea: Naval Arms Race and Conflicting Interests”. The Caspian Sea Chessboard: Geo-political, Geo-strategic and Geo-economic Analysis. Ed. C. Frappi ve A. Garibov, Milano: Egea Editore. ss. 41-58.
• HARUNOĞULLARI, M. (2018). “Legal status of the Caspian Sea and sharing of energy resources: Disputes and struggles between the Riparian Countries”. International Journal of Geography and Geography Education, 38, ss. 202-217.
• İBRAHİMOV, R. (2014). “The importance of the Caspian Sea to Azerbaijan: Opportunities, Challenges, and Prospects”. The Caspian Sea Chessboard: Geo-political, Geo-strategic and Geo-economic Analysis. Ed. C. Frappi ve A. Garibov, Milano: Egea Editore. ss. 93-113.
• ISLAMOVA, Umida. (2022). Küresel Enerji Odağı “Hazar Denizi’nin” Jeopolitik Önemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. JANUSZ-PAWLETT, B. (2015). The legal status of the Caspian Sea: Current challenges and prospects for future development. Berlin, Springer-Verlag, 2015.
• KAHRAMAN, F. Ş., ve MERDAN, A. S. (2020). “Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (KAÜİİBFD), 11(21), ss. 434-468.
• KALİCKİ, J. H. (2001). “Caspian Energy at the Crossroads”. Foreign Affairs, 80(5), 120–134.
• KARATAEVA, E. (2020). “The Convention on the Legal Status of the Caspian Sea: The Final Answer or an Interim Solution to the Caspian Question?”. The International Journal of Marine and Coastal Law, 35(2), ss. 232-263.
• KEPBANOV, Y. A. (2005). “Kaspiyskoye More: Podkhody k Formirovaniyu Pravovogo Statusa”. Moskovskiy Jurnal Mezhdunarodnogo Prava, (4), ss. 62-81.
• KULAKOV, Vladimir Olegovich. (2017). “Zakonodatelnye Osnovy Ustanovleniya i Razvitiya Diplomaticheskikh Otnosheniy Sovetskogo Soyuza s Iranom”. Manuskript, No.12-4 (86), ss. 90-93.
• MAKİLİ-ALİYEV, Kamal. (2014). “Caspian ‘Sea’ and Its International Legal Status”. The Caspian Sea Chessboard: Geo-political, Geo-strategic and Geo-economic Analysis. Ed. C. Frappi ve A. Garibov, Milano: Egea Editore. ss. 27-40.
• Mir Mezhdu Voynami: Izbrannyye Dokumenty Po Istorii Mezhdunarodnykh Otnosheniy 1910-1940-kh Godov. (1997). Moskovskiy Gosudarstvennyy Institut Mezhdunarod. Otnosheniy (un-t) MID RF, Sost. A. V. Malgin, Moskva.
• MOLCHAKOV, N. Y. ve GLİKMAN, O. V. (2022). Exploitation and Use of Oil and Gas Resources in the Caspian Sea: Legal Aspects. Comparative Politics Russia, 13(1-2), ss. 58-72.
• RUBAN, Larisa Semenovna. (2018). “Istoriya Kaspiyskogo morya v dosovetskiy i postsovetskiy periody”. Nauka, Kultura, Obshchestvo, No.1, ss. 109-120.
• SCHOFİELD, C. ve PRATT, M. (1996). “Claims to the Caspian Sea”. Jane's Intelligence Review, 8(2), ss. 75-78.
• ÜLKER, Halil. (2021). Hazar Jeopolitiği ve Hazar Konvansiyonu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.