STRATEGIC MEANING OF THE AZERBAIJAN-TURKMENISTAN ENERGY AGREEMENT IN THE CASPIAN

Yıl 2024, Sayı: 3, 1 - 15

Alaeddin Yalçınkaya

Öz

ABSTRACT After the collapse of the Soviet Union, many problems arose among the newly independent republics or with their other new neighbors. Generally, the decisions implemented by the Soviet period deliberately or for economic or political reasons were not the cause of disagreement or conflict at that time due to the fact of Moscow-centered administration. In the first years of the independence phases, discussions began about the ownership of oil fields in the sea area called Kepez/Serdar, located between the newly independent states, Azerbaijan and Turkmenistan. According to Turkmenistan's calculations, this area was Turkmenistan's right since it was closer to its own country. Due to the availability of more staff and equipment in the field of energy in Baku, during the Soviet period the exploitation of resources in the said field through Azerbaijan came to the agenda. After the collapse of the Soviet Union, Azerbaijan and Turkmenistan signed separate operating agreements with other companies regarding the extraction of resources in this area, but due to the objection of the other country, they agreed not to operate them until a common agreement.
The disagreements lasted for nearly thirty years, and finally the area called Kepez by Azerbaijan and Serdar by Turkmenistan was named Dostluk with the agreement signed on January 21, 2021, and it was agreed to be operated through a joint company named Dostluk. Although provoking problems between underdeveloped or newly independent states and causing frequent conflicts are generally important strategies of former colonialists, this agreement sets an example for the solution of similar problems in terms of regional security as well as establishing the relations between the two countries on a solid basis. In the article, after summarizing the process of resolving the dispute over the status of the Caspian Sea with the Aktau Treaty signed on August 12, 2018, as a result of the agreement of the five riparian states, the strategic meaning of the two mutual riparian countries of the Caspian reaching an agreement on the decades-old dispute is analyzed

HAZAR’DA AZERBAYCAN-TÜRKMENİSTAN ENERJİ ANLAŞMASININ STRATEJİK ANLAMI

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra yeni bağımsız cumhuriyetlerin kendi aralarında veya diğer yeni komşularıyla birçok sorunlar ortaya çıkmıştır. Genellikle Sovyet döneminin kasten veya ekonomik, siyasal gerekçelerle uygulamaya koyduğu kararlar, fiilen Moskova merkezli yönetim gerçeğinden dolayı o dönemde anlaşmazlık veya çatışma sebebi olmamıştır. Azerbaycan ile Türkmenistan arasında bulunan Kepez/Serdar olarak adlandırılan deniz alanında petrol yatakları bulunup Türkmenistan’ın hesaplama usulüne göre kendisine daha yakın olduğunu söylediği alanda Bakü’de daha fazla kadro ve ekipman bulunduğundan Sovyet döneminde Azerbaycan merkezli olarak işletilmesi kararlaştırılmıştı. Sovyetlerin dağılmasından sonra bu alandaki petrolün işletilmesi hem Azerbaycan hem de Türkmenistan başka şirketlerle işletim sözleşmesi imzalamış, ancak diğer ülkenin itirazı yüzünden ortak bir uzlaşmaya kadar işletilmemesi konusunda mutabakata varılmıştır. Yaklaşık otuz yıl süren anlaşmazlıktan sonra Azerbaycan’ın Kepez, Türkmenistan’ın Serdar adını verdiği alan 21 Ocak 2021 tarihinde imzalanan anlaşma ile Dostluk olarak isimlendirilmiş ve ortak şirket üzerinden işletilmesinde mutabık kalınmıştır. Azgelişmiş veya yeni bağımsız devletler arasındaki sorunların kışkırtılması, sık sık çatışma konusu olması genel olarak eski sömürgecilerin önemli stratejilerinden olduğu halde, bu anlaşma iki ülke arasındaki ilişkilerin sağlam bir zemine oturması kadar bölgesel güvenlik açısından olduğu gibi benzer sorunların çözümü için de örnek teşkil etmektedir. Makalede Hazar’ın statüsü konusundaki uzlaşmazlığın beş kıyıdaş devletin mutabakatı sonucu 12 Ağustos 2018’de imzalanan Aktau Antlaşması ile çözülmesi süreci özetlendikten sonra Hazar’ın karşılıklı iki kıyıdaşı ülkesinin on yılları aşan uzlaşmazlık konusunda anlaşmaya varmasının stratejik anlamı analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

2021 Azerbaycan-Türkmenistan Dostluk Anlaşması, Hazar’ın Statüsü, Bölgesel Güvenlik, Deniz Hukuku Sözleşmesi, Sovyet Sonrası Bağımsız Türk Cumhuriyetler

Etik Beyan

Bu çalışmayı kendim hazırladım

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yok

Teşekkür

Yayıncıya teşekkür

Kaynakça

• ABDULLAYEV, C. (1999). “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Hazar’ın Statüsü ve Doğal Kaynakların İşletilmesi Sorunu”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 48/1, ss. 255-290.
• ASLANLI, A. (2017). “Trans-Hazar Enerji İşbirliği'nin Türk Cumhuriyetleri Açısından Önemi”, Bilig, 83, ss. 27-51.
• Azerbaycan ve Türkmenistan’ın Hazar Denizi'ndeki “Dostluk” Sahasının Ortak Araştırılması ve Geliştirilmesi Konusunda Anlaşmaya Varmaları Hakkında, (2021). 21 Ocak, https://www.mfa.gov.tr/no_-31_-azerbaycan-turkmenistan-in-hazar-denizindeki-dostluk-sahasi-konusunda-anlasma-hk.tr.mfa erişim: 18.12.2024.
• BRZEZİNSKY, Z. (1997). The Grand Chessboard. Basic Books, United States.
• BUDAK, H. Ömer (2016). Sömürgecilikten Jeopolitiğe. Öztepe Matbaacılık, Ankara.
• CANBOLAT, S. İ. (1999). Gelişmekte Olan Ülkeler ve Dış Politika. 2. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Convention on the Legal Status of the Caspian Sea (2018). 12 August, http://www.en.kremlin.ru/supplement/5328
• Current Developments Current Developments in a Dispute over the Legal Status of the Caspian Sea, https://www.eurasian-research.org/publication/current-developments-in-a-dispute-over-the-legal-status-of-the-caspian-sea/ erişim: 18.12.2024
• ÇOLAKOĞLU, S. (1988). “Uluslararası Hukukta Hazar’ın Statüsü Sorunu”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53/1, ss. 107-122.
• DEMİRAĞ, Y. ve Karadeli, C. (2006). Geçmişten Günümüze Dönüşen Orta Asya ve Kafkasya. Palme Yayıncılık, Ankara.
• DUGİN, A. (2005). Rus Jeopolitiği ve Avrasyacı Yaklaşım, Tercüme: V. İmanov, 4. Baskı. Küre Yayınları, İstanbul. GÜNDÜZ, A. (2019). Milletlerarası Hukuk. Savaş yayınevi, Ankara.
• GÜRPINAR, B.B. ve Kesici, A. (2005). “Clinton’dan Bush’a ABD’nin Hazar Enerji Politikası”. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 33, ss. 167-190.
• İŞCAN, İ. H. (2010). “Uluslararası Enerji Güvenliği Açısından Hazar Bölgesi Enerji Ekonomisi ve Hazar Denizi’ni Paylaşım Sorunu”. Sosyo Ekonomi, özel sayı, ss. 63-92.
• KARA, Ö. (2019). “Koletkif Güvenlik Antlaşması Örgütü ile NATO’nun Karşılaştırılması”, Avrasya Stratejileri, ed.: A. Yalçınkaya ve D. Tuğlu, Astana Yayınları, Ankara, ss. 107-128.
• KASIM, K. (2021). “The Impact of Azerbaijan-Turkmenistan Energy Cooperation on the Caspian Energy Security”. ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21/3, ss.945-9260
• KAYA, E. (2024). “Azerbaycan-Türkmenistan İlişkileri ve Son Dönemdeki Yakınlaşmanın Ana Dinamikleri”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46, ss.172-207.
• LİAKOPOULOU, M. and INDEO, F. (2021). “The Agreement on the Dostluk Field and the Outlook for Caspian Energy Security”. NATO Associaton of Canada, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://natoassociation.ca/wp-content/uploads/2022/01/Dostluk-Agreement-Caspian-Energy-Security_ESPRS2.pdf erişim 20.12.2024
• MEYER, K.E. and BRYSSAC S.B. (1999). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empier in Central Asia. Washinton, D.C.
• New American Company Seeks to Realize Trans-Caspian Pipe Dream (2021). December, 1. https://eurasianet.org/new-american-company-seeks-to-realize-trans-caspian-pipe-dream erişim: 18.12.2024
• TERZİOĞLU, S.S. (2008). “Hazar'ın Statüsü Hakkında Kıyıdaş Devletlerin Hukuksal Görüşleri”. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi, 3/5, ss. 26-47.
• YALÇINKAYA, A. (2006). Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler: Etnik Düğümden Küresel Kördüğüme. Lalezar, Ankara. YALÇINKAYA, A. ve ABİDZHANOV, K. (2020). “Özbekistan ve Kırgızistan’daki Anklav/Eksklav Alanlarının Çözüm Süreci”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/4, ss.2653-2667.
• YOLCU, T. (2014). “Hazar Bölgesinin Hukuki Statüsü Sorunu ve Türkiye’nin Bölgeye Yönelik Siyaseti”. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 1/2, ss.11-30.