Kur’ân-ı Kerîm’de velâyet kavramı, her disiplinin kendi konusuna göre farklı bir yönüne işâret edebileceği kadar çeşitli anlamlarda kullanılmıştır. Yer yer hem farklı disiplinlerin hem de aynı disiplin içindeki farklı fırkaların bu kavram çerçevesinde muhtelif yorumlarına rastlanabilmektedir. Meselâ fıkıh ilmi bu kavramın “birinin sorumluluğunu üstlenme” mânâsını ele alırken kelâm, Allah’a yakınlık konusunda mü’minler arasında derecelenme olup olmadığı noktasından kavramı tartışmıştır. Ehl-i Sünnet ulemâsının çoğunluğu bunu mümkün görürken Muʻtezile’nin mühim bir kısmı reddetmektedir. Tasavvuf söz konusu olduğunda ise bu ıstılahın “Allah’ın sevdiği kimse, Allah dostu” mânâsı ön plana çıkmaktadır. Sûfîler bu anlamın Kur’ân-ı Kerîm’den birtakım delilleri olduğunu söylemekte ve özellikle Yûnus Sûresi’nin 62-64. âyetlerine vurgu yapmaktadır. Bu âyetlerin sûfîlerin anladıkları mânâyı ifâde edip etmediği tartışılmış bir konudur. Bu çerçevede, meşhur dil âlimi ve müfessir Zemahşerî’nin el-Keşşâf isimli tefsirinde bu âyetleri nasıl anladığı ve yorumladığının tespit edilmesinin, tartışmaya farklı bir bakış ve derinlik kazandırması açısından katkı sağlayacağı varsayılmaktadır. Bundan dolayı bu çalışmada, Zemahşerî’nin söz konusu âyetleri nasıl yorumladığı ele alınacak, bunun sûfîlerin yorumu ile mukāyesesi yapılarak aralarındaki benzerlik ve farklılıklara işâret edilecektir. Çalışmanın teorik alt yapısını ortaya koymak maksadıyla öncelikle kavramın kısa târihçesi verilecek, Zemahşerî öncesi sûfîlerin bu kavrama yükledikleri mânâ ortaya çıkarılacak ve ilgili âyetlerin sûfî müfessirler tarafından nasıl anlaşıldığı tespit edilecektir. Sonrasında ise Zemahşerî’nin Keşşâf’ı çerçevesinde velî kavramını nasıl anladığı, özellikle Yûnus Sûresi 62-64 âyetlerini nasıl yorumladığı metin ve kavram analizi metodları kullanılarak tespit edilip mukāyese yoluna gidilecektir.
In the Holy Qur'an, the concept of walayah is used in such various meanings that each discipline can refer to a different aspect according to its subject. From time to time, various interpretations of both different disciplines and different sects within the same discipline can be found within the framework of this concept. For example, while the fiqh deals with the meaning of this concept as "taking someone's responsibility", the kalam has discussed the concept from the point of view of whether there is a ranking among believers in the matter of closeness to Allah. While the majority of the ulama of Ahl al-Sunnah consider this possible, a significant part of the Mutazilah rejects it. When it comes to Sufism, the meaning of this concept is "He whom Allah loves, a friend of Allah" comes to the forefront. The Sufis say that they have some evidence of this meaning from the Holy Qur'an and especially emphasize the verses 62-64 of the Surah of Yunus. It is a matter of debate whether this verse expresses the meaning understood by the Sufis. In this context, it is assumed that how the famous language scholar and commentator Zamakhshari understands and interprets these verses in his tafsir, al-Kashshaf, a tafsir classic, will contribute to the discussion in terms of giving a different perspective and depth. Therefore, in this paper, how Zamakhshari interpreted the verses in question will be discussed, and the similarities and differences between them will be pointed out by making a comparison with the interpretation of the Sufis. In order to reveal the theoretical background of the study, firstly a brief history of the concept will be given, the meaning attributed by the Sufis to this concept will be revealed, and it will be determined how the related verses were first understood by the Sufi commentators. Afterwards, it will be determined by using text and concept analysis methods how Zamakhshari understands the concept of wali within the framework of his al-Kashshaf and how he interprets the verses of Yunus Surah 62-64, and a comparison will be made.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Sufism |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2024 |
Submission Date | February 6, 2024 |
Acceptance Date | June 26, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Issue: 16 |