Audit Of Unfair Terms in Consumer Contracts Accompanied by the Decisions of Supreme Court

Year 2020, Volume: 28 Issue: 3, 1465 - 1505, 15.12.2020

Zeynep Özcan Ali Türk

https://doi.org/10.15337/suhfd.739101

Abstract

Audit of the unfair terms in the consumer contracts is regulated by the 5th provision of Law Number 6502 on the Protection of Consumers. Unfair terms under the relevant article refers to the terms of the contract that the entrepreneur included in the contract without negotiating with the customer, thereby limiting the customer's rights and powers arising from the contract and leading to an imbalance against the consumer in a way that contradicts the integrity rules. The lawmaker has imposed that unfair terms in the contracts one side of which is formed by the consumer are absolutely invalid. However, in order to ensure that the principle of trust that is valid in the contract law is not harmed, the provisions of the contract, except for unfair terms, will be valid and a regulation has been issued to prevent the contract from becoming invalid due to these conditions which are considered unfair. In addition, if a general transaction condition in the contract is not clear and understandable or if it means more than one, it has adopted the principle of commenting in favor of the consumer by expressing that this term will be interpreted in favor of the consumer.

Keywords

General Trading Terms, Consumer, Consumer Contracts, Unfair Terms, Audit

Yargıtay Kararları Eşliğinde Tüketici Sözleşmelerinde Yer Alan Haksız Şartların Denetimi

Abstract

Tüketici sözleşmelerinde haksız şartların denetimi, 6502 sayılı TKHK m. 5 hükmü ile düzenlenmiştir. İlgili madde kapsamında haksız şartlar; sağlayıcı ve satıcının tüketiciyle müzakere etmeden sözleşmeye dâhil ettiği; bu sebeple tüketicinin sözleşmeden doğan haklarını ve yetkilerini kısıtlayan ve yükümlülüklerinde dürüstlük kurallarına aykırı düşecek şekilde tüketici aleyhine dengesizliğe yol açan sözleşme şartlarını ifade etmektedir. Kanun koyucu bir tarafını tüketicinin oluşturduğu sözleşmelerde yer alan haksız şartların kesin olarak hükümsüz olduğunu düzenlemiştir. Ancak sözleşme hukukunda geçerli olan güven ilkesinin zedelenmemesini sağlamak amacıyla sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümlerinin geçerliliğini koruyacağı hükme bağlanmış ve bu kapsamda sırf haksız sayılan bu şartlar sebebiyle sözleşmenin geçersiz hale gelmesini engellemeye yönelik düzenleme ihdas edilmiştir. Ayrıca sözleşmede yer alan bir genel işlem şartının açık ve anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi halinde, bu şartın tüketicinin lehine yorumlanacağı ifade edilerek tüketici lehine yorum ilkesini benimsemiştir.

Keywords

Genel işlem şartları, Tüketici, Tüketici Sözleşmesi, Haksız Şart, Denetim

References

• AKÇAAL, Mehmet, “Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşullarına Dair Hükümleri Hakkında Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, S. 1, 2014, s. 49-69.
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Genel İşlem Koşulları Hükümlerinin Konu Bakımından Uygulama Alanı”, İzmir Barosu Dergisi, S. 3, Y. 2015, s. 187-206.
• ANTALYA, Osman Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt V/1, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2019.
• ARIKAN, Mustafa , “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları”, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu, (İstanbul, 3-4 Haziran 2011), İstanbul 2011, s. 67-72 ASLAN, İ. Yılmaz, Tüketici Hukuku, Ekin Yayınları, 5. Baskı, Bursa 2015.
• ATAMER, Yeşim Müride, Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi – TKHK m. 6 ve TTK m. 55, f.1, (f) ile Karşılaştırmalı Olarak, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, BATIHAE Yayını, Ankara 2012, s. 9-73, (Kısaltılışı: ATAMER, 2012).
• ATAMER, Yeşim Müride, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetimi, Beta Yayınları, 2. Bası, İstanbul 2001.
• AYDIN, Ramazan,Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XI, S. 1, Y. 2016, s. 83-123.
• AYDOĞDU, Murat, Genel İşlem Koşulları Şerhi, Adalet Yayınevi, 2. Bası, Ankara 2018.
• AYDOĞDU, Murat, Türk Borçlar Hukuku’nda Genel İşlem Koşullarının ve Tüketici Hukuku’nda Haksız Şartların Denetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014, (Kısaltılışı: AYDOĞDU, 2014).
• BAHTİYAR, Mehmet/BİÇER, Levent, “Adi İş/Ticari İş/ Tüketici İşlemi Ayrımı ve Bu Ayrımın Önem”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, (22)3, s. 395-436.
• BOYRAZ, Erol, “Genel İşlem Şartlarının Hâkim Tarafından Denetimi”, Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2019.
• BREHM, Wolfgang, Allgemeiner Teil des BGB, 6. Auflage, Stuttgart 2008.
• BROX, Hans/ WALKER, Wolf, Dietrich, Allgemeiner Teil des BGB, 42. Auflage, München 2018.
• CEYLAN, Özge Yenice, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Üçüncü Maddesi Bağlamında Tüzel Kişilerin Tüketici Niteliği Sorunu”, 5. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi, Antalya, Kasım 2008, s. 315-333. ÇINAR, Ömer, “Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2008. DAĞDELEN, Ahmet Hakan, “Genel İşlem Şartları Teşmil ile Yürürlük Denetiminin Esasları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 2, Y. 2019, s. 637-652.
• DERYAL, Yahya, “Tüketici Kredilerinde Haksız Şart Örnekleri ve 6502 Sayılı Kanunla Getirilen Yeni Düzenlemenin Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 58-67.
• EREN, Fikret, “Genel İşlem Şartlarında İçerik Denetimi”, İzmir Barosu Dergisi, Eylül 2015, s. 289-233. ERSÖZ, Oğuz, “Genel işlem Koşullarının Kişi Bakımından Uygulama Alanı ve Tacirler Hakkında Uygulanması”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (3)1, Y. 2017, s. 69-104.
• GAUCH, Peter/ SCHLUEP, Walter R./ SCHMID, Jörg, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 10. Auflage, Zürich 2014.
• GÜLERCİ, Altan Fahri, “Banka Kredilerinde Tüketicilerden Tahsil Edilen Ücret ve Masrafların Tüketici Hukuku ve Sözleşme Özgürlüğü Bakımından Değerlendirilmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (6)1, Y. 2015, s. 87-128.
• İNAL, H. Tamer, “Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 33-56. KALKANCI, Yasemin, “Tüketici Sözleşmelerinde Genel İşlem Şartlarının Sözleşme ile İlişkilendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2016.
• KARA, Mustafa Sencer, “Genel İşlem Şartlarına İlişkin Haksız Rekabet Hükümleri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, 2013, S. 1-2, s. 723-742.
• KARADAĞ, Özgür, Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, Legal Yayınları, Ankara 2015. KARTAL, Doğan, "Genel İşlem Şartları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2008. KAYIHAN, Şaban Ticari İşletme Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 6. Baskı, Ankara 2019. MÜLAZIMOĞLU, Mehmet “Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar ve Genel İşlem Koşullarının Denetimi”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2014.
• OĞUZ, Cemal, “Standart Sözleşmelerin BK. 21 ile 99/2 ve 100/3 Hükümlerine Göre Hâkim Tarafından Kontrolü”, TBB Dergisi, 1998/1, Ankara 1998, s. 25-37.
• REHBINDER, Manfred, “Genel İşlem Şartları ve Tüketicinin Korunması (Çev. Teoman, Ömer)”, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan, İÜHFM. Özel Sayısı, C. 13, S. 1-4, İstanbul 1977, s. 641-653.
• SİRMEN, Lale, “Genel İşlem Şartları Kavramı”, İzmir Barosu Dergisi, S. 3, Y. 2015, s.207-225.
• ŞAHİN, Turan; KİZİR, Mahmut, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Genel Esaslar, Haksız Şartlar ile Ayıplı Mal ve Hizmetler Konusunda Getirdiği Yenilik ve Değişiklikler”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 68-79.
• TİFTİK, Mustafa / ÖZCAN, Zeynep, “Standart Sözleşmelerde İçerik Denetimi”, BATİDER, C.XXXI, Sa.1, Y. 2015, s. 23-58. TOPAK, Süleyman ,“Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şarların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları”, TBB Dergisi, S. 122, Ankara 2016, s. 281-314.
• TOPÇUOĞLU, Melih,“Genel İşlem Şartları ile Rekabet İhlali ve Sonuçları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIX, Sa.4 Y. 2015, s. 3-69.
• ULUSAN, M. İlhan, “Genel İşlem Şartlarında ve Özellikle Haksız Şartlara İlişkin İçerik Denetimi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1-2, s. 27-47.
• ÜNAL, Akın / KÖROĞLU, Emre, “Genel İşlem Şartlarının İçerik Denetiminin Sonuçları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 13, Y. 7, Haziran 2019, s. 523-550.
• WOLF, Manfred/ NEUNER, Jörg,, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 11. Auage, München 2016
• YAĞCIOĞLU, Ali Haydar, “Yeni İsviçre Haksız Rekabet Kanunu’nda Genel İşlem Koşullarının Açık İçerik Denetimi (UWG Art. 8)”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C. 8, Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, 2013, s. 3057-3098. YALIN, Semra Sevim “Banka Genel Kredi Sözleşmelerinde Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetimi”, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018. YENİOCAK, Umut, “Borçlar Kanunu Hükümlerine Göre Genel İşlem Şartlarının Yargısal Denetimi”, TBB Dergisi, S. 107, Ankara 2013, s. 75-96. ZEVKLİLER, Aydın/ ÖZEL Çağlar, Tüketicinin Korunması Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• www.dergipark.org
• www.legalbank.net www.lexpera.com http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr
• https://www.tuketicihukuku.org/?p=639 www.turcademy.com
• www.sinerjimevzuat.com.tr